Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -11 oC

Бэс ыйын 30 күнүттэн от ыйын 10 күнүгэр диэри Дьокуускайга «Yakutia International Science Games-2022» диэн норуоттар икки ардыларынааҕы интеллектуальнай II оонньуулар буолаллар.

Бэс ыйын 30 күнүттэн от ыйын 10 күнүгэр диэри Дьокуускайга «Yakutia International Science Games-2022» диэн норуоттар икки ардыларынааҕы интеллектуальнай II оонньуулар буолаллар.

Оонньууларга бэлэмнэнии хаамыытын араадьыйа «Дойдум тэтимэ» биэриитигэр СӨ Үөрэххэ уонна наукаҕа миниистирэ Ирина Любимова кэпсээтэ.

 e5092f89 9e52 4ccf 82cb 588ef62fac3b

--Ирина Павловна, норуоттар икки ардыларынааҕы интеллектуальнай оонньуулар хайдах быһыылаахтык ааһыахтарай?

-- Быйылгы оонньуулар үс хайысханан бараллар. Ол курдук,  бырайыактары чинчийэр STEAM (СТЭМ) оскуола, Science Fair (Сайнс Фээр)  научнай кэмпириэнсийэ уонна үгэс буолбут «Туймаада» олимпиада (математикаҕа, физикаҕа, химияҕа уонна информатикаҕа).

Интеллектуальнай оонньуулар икки түһүмэҕинэн ыытыллаллар. Бастакы түһүмэх кулун тутартан бэс ыйын 1 күнүгэр диэри кэтэхтэн (дистанционнай) этэ. Манна “айылҕа дьайыыта”, “киһи уонна уопсастыба”, “айылҕа уонна киһи”, “бэйэ кыаҕын сайыннарыы” курдук хайысхаларга чинчийиилэр буолбуттара.

Иккис түһүмэх (очнай-дистанционнай) бэс ыйын 30 күнүттэн от ыйын 10 күнүгэр диэри Саха Сиригэр ыытыллар.

лого

Хайысхалар тустарынан сиһилии этэр буоллахха:

 STEAM (СТЭМ) бырайыактары чинчийэр оскуолаҕа араас дойдулартан, Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн, Сахабыт Сириттэн оҕолор хамаанда тэринэннэр, тулалыыр эйгэни үөрэтэллэр уонна ол үөрэппиттэриттэн бырайыак оҥороллор. Кинилэри эдэр учуонайдар иилээн-саҕалаан салайаллар. Бу эдэр учуонайдар Саха Сириттэн эрэ буолбакка, атын эрэгийиэннэртэн, дойдулартан буолуохтарын сөп. Билигин тэрийэр кэмитиэт сайаапкалары хомуйар. Бу оскуолаҕа 10 күн иһигэр оҕолор чинчийэр үлэ бары түһүмэҕин ааһыахтара. Ол курдук, сабаҕалааһын оҥоруохтара, үлэ сыалын-соругун быһаарыахтара, эспэримиэннэри ыытыахтара, чахчылары хомуйуохтара. Ол кэнниттэн оҕолор бэйэлэрин бырайыактарын дьиҥнээх экспертэр иннилэригэр көмүскүөхтэрэ.

Sciece Fair (Сайнс Фээр) научнай кэмпириэнсийэ. Манна биирдиилээн оҕо кыттар. Бу НПК-ҕа оҕолор техническэй, гуманитарнай, естественнэй-научнай о.д.а. хайысхаларынан олус интэриэһинэй, умсугутуулаах постернай бырайыактары оҥороллор. Постердарын (чинчийиилэрин кэпсиир былакаат) экспертэр иннилэригэр көмүскүөхтэрэ. Манна даҕатан эттэххэ, от ыйын 8 күнүгэр сарсыарда 10 чаастан күнүс 13 чааска диэри бу оҕолор оҥорбут бырайыактара нэһилиэнньэ көрүүтүгэр аһаҕас буолуоҕа. Онон, баһаалыста, интэриэһиргиир дьон-сэргэ да, сырдатар эйгэ үлэһиттэрэ (СМИ) кэлэн көрүҥ-сэргээҥ диэн ыҥырабын. Тэрээһин КФЕН дьиэтигэр буолар. Сиһилии информация үөрэх министиэристибэтин уонна интеллектуальнай оонньуулар саайтарыгар (YISG2022.ru) баар. 

Математикаҕа, физикаҕа, химияҕа уонна информатикаҕа «Туймаада» олимпиада. Оҕолор суоттуур сорудахтары, садаачалары толоруохтара. Олимпиада икки түһүмэҕинэн барыа. Иллэҥ кэмнэригэр учуонайдар, экспертэр лиэксийэ ааҕыахтара. Онон олус туһалаах оонньуулар буолаары тураллар.

Тэрээһиннэр үс улахан былаһаакканан барыахтара. Санатан этэр буоллахха, Наука алын академията бу саас саҥа, аныгылыы оҥоһуллубут, толору хааччыллыылаах, тупсаҕай тутуулаах саҥа дьиэлэммитэ. Манна оҕолор өй-мэйии өттүнэн үлэлииллэригэр, сайдалларыгар бары усулуобуйа оҥоһуллан-тэриллэн турар.

сингапур

  • 2018 с. Сингапур хамаандата бастаабыта.

--Оонньууларга кыттарга ханнык дойдулар, эрэгийиэннэр сайаапка биэрдилэр?

--Норуоттар икки ардыларынааҕы интеллектуальнай оонньууларга кыттарга уопсайа 300 тахса үөрэнээччи уонна 150 улахан киһи кэлэрэ билиннэ. Олор истэригэр арыаллааччылар, тьютордар, экспертэр киирэллэр.

Ол курдук, манны кэлэн кыттыахтара:

Тас дойдулартан: 1. Монголия – 20 кыттааччы; 2. Турция – 1 кыттааччы; 3. Мексика – 1 тьютор (виза оҥоһулунна); 4. Сербия – 1 тьютор; 5. Бразилия – 1 тьютор.

Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн: 1. Татарстан -- 83 кыттааччы; 2. Свердловскай уобалас - 4 кыттааччы; 3. Москуба уонна Москуба уобалаһа - 50 кыттааччы; 4. Бурятия - 6 кыттааччы; 5. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ - 56 кыттааччы; 6. Липецкэй уобалас - 1 тьютор; 7. Санкт-Петербург - 1 тьютор; 8. Москуба - 9 тьютор.

Кэтэхтэн (дистанционнай) кытталлар:

Тас дойдулартан: 1. Казахстан – 27 кыттааччы; 2. Румыния – 6 кыттааччы; 3. Сингапур – 7 кыттааччы; 4. Индонезия – 27 кыттааччы; 5. Иран – 9 кыттааччы; 6. Мексика – 7 кыттааччы; 7. Кыргызстан - 3 кыттааччы.

Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн: 1. Ростов-на-Дону - 18 кыттааччы; 2. Москуба - 4 кыттааччы; 3. Пенза - 3 кыттааччы; 4. Новосибирскай - 22 кыттааччы; 5. Татарстан - 18 кыттааччы; 6. Свердловскай уобалас - 7 кыттааччы.

робот

  • 2018 сыллаахха 5 дьиссипилиинэҕэ Кубоктар оонньоммуттара: "Туймаада" олимпиада, “Science Fair” НПК, 3D-моделирование, IT-Хакатон,  "Игр роботов".

--Интеллектуальнай оонньуулар бастакы түһүмэҕин туһунан кэпсээ эрэ.

--Кулун тутар 15 күнүттэн бүтүн Арассыыйатааҕы реактор диэн платформаҕа аан дойдутааҕы чинчийэр оскуола үлэтин саҕалаабыта. 50 эрэгийиэнтэн 1000 кэриҥэ оҕо кыттыыны ылла. Манна учууталлар уонна экспертэр дьиссипилиинэлэр икки ардыларынааҕы интеграционнай технологиялары туһанан, “инженерия”, “наука”, “математика”, “арт” диэн хайысхалары холбооннор, СТЭМ технологиянан оҕолору араас бырайыагы оҥорор ньымаларга үөрэттилэр. Сүрдээх интэриэһинэй үөрэх бырагыраамата тэриллибитэ. Бу оскуолаҕа кыттар оҕолор 10 араас марафону аастылар. Онно аан дойдуттан 200 тахса бырайыак оҕолортон киирбитэ. Үлэлэрин дьүүллүүр сүбэҕэ бэйэлэрин тус кэбиниэттэрин нөҥүө электроннай көрүҥүнэн ыыппыттара. Билигин оонньууларга кэлээри бэлэмнэнэ сылдьаллар. Манна кинилэр теоретическай билиини сомсоннор, бэйэлэрин тиэмэлэрин дириҥэтэн биэрэн, хамаанда буолан куоталаһыахтара. Хас биирдии хамаанда бэйэтэ тиэмэлээх буолар. Тиэмэ ис хоһоонун этэр буоллахха, биһиги тулалыыр эйгэбитигэр сыһыаннаах. Холобур, араас үүнээйилэр, үөн-көйүүр, тулалыыр эйгэҕэ былаастык дьайыыта, о.д.а.

Эрдэ эппитим курдук, оҕолор чинчийэр оскуолаҕа 10 күн иһигэр, бэс ыйын 30 күнүттэн от ыйын 10 күнүгэр диэри, Наука алын академиятын саҥа дьиэтигэр олорон үөрэниэхтэрэ, үлэлиэхтэрэ.

--Иккис түһүмэххэ хас оҕо уонна эксперт кыттара быллааннанарый?

--Иккис түһүмэх (очнай) тэрээһиннэригэр 220 оҕо кыттара биллэр, ол иһигэр Сахабыт Сириттэн 56 оҕо. Дистанционнай көрүҥүнэн 158 оҕо кыттыыны ылыахтаах.

Саха Сириттэн, Арассыыйа араас эрэгийиэннэриттэн уонна тас дойдулартан уопсайа 82 эксперт үлэлэһиэҕэ. Ол курдук, Казахстаантан, Румынияттан, Сингапуртан, Монголияттан, Турцияттан, Индонезияттан, Ирантан, Мексикаттан сайаапкалар киирбиттэрэ.

победитель

  • Бастакы оонньууларга Нурдаулет Таумергенов (Казахстан) илиинэн кэпсэтиини сурукка түһэрии бырайыагынан бастаан, 5 тыһ. доллар суумалаах сэртипикээти туппута.

--Бу оонньуулар сүрүн сыала уонна суолтата туохха сытарый?

--Тэрээһин сүрүн соруга -- үрдүк таһымнаах үөрэнээччилэри, учууталлары, учуонайдары, ону сэргэ манна болҕомто уурар төрөппүттэри түмэр норуоттар икки ардыларынааҕы уопсастыбаны тэрийии.

«Yakutia International Science Games-2022» түстүүр былаһаакката оскуола оҕолорун наука киэҥ эйгэтигэр көҕүлүөҕэ.

--Култуурунай бырагыраамата хайдаҕый? 

-Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы бэрэсидьиэнин «Николаев-центр» архыып бибилэтиэкэтигэр, Ем. Ярославскай аатынан Хотугу норуоттар устуоруйаларын уонна култуураларын Дьокуускайдааҕы судаарыстыбаннай холбоһуктаах түмэлигэр, Сэлии мусуойугар, «Орто дойду» зоопаркаҕа, «Царство вечной мерзлоты» этнографическай комплекска, «Россия – моя история» историческай пааркаҕа сылдьыы буолуоҕа.

--Кыайыылаах оҕолор туохха тиксиэхтэрин сөбүй?

--Кыайыылаах оҕолор үрдүк үөрэххэ туттарсалларыгар эбии баал ылаллар, чуолаан  Максим Аммосов аатынан ХИФУ-га киирэллэригэр.

--Ирина Павловна, кэлэн ыйытыыларбытыгар хоруйдаабыккар махтанабыт!

 

  • 1
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Лента новостей

Суоппар буолар уустугурда

Муус устар 1 күнүттэн байаҥкамаат бэбиэскэтиттэн куотунар дьону тырааныспары ыытар…
28.03.24 17:19
Лента новостей

Интерактивнай быыстапка

«Арассыыйа – Мин устуоруйам» мультимедийнай устуоруйа пааркатыгар кулун тутар 20 күнүттэн…
28.03.24 16:23