Общество

Бу саас Чомчоевтар дьиэ кэргэҥҥэ ыар түбэлтэ тахсыбытын бары билэбит. Саха дьоно ол быһылааны олус хомойо, аймана истибитэ уонна Чомчоевтары өйүүргэ соруммуттара.  Уопсастыбаннас, норуот кинилэр тула түмсүбүтэ, бииргэ буолбута.

 Ол курдук, от ыйын 12 күнүгэр Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр “Ким доҕордоох – ол дьоллоох” аһымал кэнсиэр тэрилиннэ. Кэнсиэртэн киирбит үп Анатолий Игнатьевич доруобуйатын чөлүгэр түһэриигэ, Чомчоевтар научнай полигоннарын сэргэхситиигэ аныаҕа.

Кэнсиэр буолар киэһэтигэр Өксөкүлээх Өлөксөй киинин киэҥ уораҕайыгар сааланы тобус-толору киһи тоҕуоруста.

Миэстэҕэ тиксибэтэхтэр көрдөһөн киирэн, сорохтор үктэлгэ олорон, сорохтор туран эрэ көрдүлэр. Бу киэһэ Анатолий Игнатьевиһы өйүү, норуоту кытта бииргэ буола Ил Түмэн дьокутааттара кэлэн, ытыктыыр киһибитигэр баҕа санааларын эттилэр, Анатолий Игнатьевич норуотугар оҥорбут үлэтин-хамнаһын үтүө тылынан аҕыннылар.

   Феодосия Габышева, Ил Түмэн наукаҕа, үөрэххэ, култуураҕа, көрдөрөр-иһитиннэрэ эйгэҕэ уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

– “Ким доҕордоох – ол дьоллоох” диэн норуоппут сөпкө даҕаны эппит. Ону бу киэһэ туоһулаата. Чомчоевтар дьиэ кэргэҥҥэ ыар түбэлтэ буолбутун туһунан сарсыарда эрдэ Ил Түмэн дьокутаата Гаврил Алексеев эрийэн эппитэ. “Биир дойдулаахтара өйөөн, эмигэр-томугар, чөлүгэр түһэрэргэ көмөлөһүҥ”, – диэбитэ. Өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с №-дээх балыыһаҕа үлэлиир биир дойдулаахпыт Александра Григорьевнаҕа улахан махталбытын тиэрдэбит. Анатолий Игнатьевич эмтэнэр кэмигэр туруга хайдаҕын күн аайы биллэрэ-иһитиннэрэ олорбута. Тумус туттар учуонайбыт Ульяна Винокурова доруобуйатын туругун мэлдьи ыйыталаһара. Кини нөҥүө уопсастыбаннас барытын билбитэ-истибитэ. Үөһээ Бүлүү биир дойдулаахтарын түмсүүтэ: “Үтүө киһибитигэр хайдах көмөлөһөбүтүй?”-- диэн сибээскэ тахсыбыта. Өйөбүл үбү хомуйан, Чомчоевтар дьиэ кэргэннэрин счётугар түһэрбиппит. Анатолий Игнатьевич дьоһун үлэтин-хамнаһын холобур оҥостобут, кининэн бүттүүн саха дьоно киэн туттабыт! 

***

Мария Христофорова, норуот дьокутаата, “Ил Түмэн” издательскай дьиэ генеральнай дириэктэрэ-сүрүн эрэдээктэрэ, А.И. Чомчоевка аналлаах аһымал кэнсиэри тэрийээччи:

– Толору сааланы көрөн, олус долгуйдум, сахам дьонугар барҕа махталбын тиэрдэбин. Анатолий Игнатьевичка аһымал кэнсиэр тэрийэрбитигэр “Сайын үгэннээн турар кэмэ, дьон уоппускаларын ылан кэлэллэр-бараллар, мустуохтара дуо?” диэн маҥнай саарбахтаан ылбыппыт. Ол эрээри саха дьоно түмсүүлээҕэр, үөрүүлээх да, хомолтолоох да кэмҥэ бииргэ буоларыгар бүк эрэммиппит. Эрэлбит туолбут туоһута – сырдык, ыраас санаалаах дьон, эһиги, буолаҕыт. Анатолий Игнатьевиһы кытта мэлдьи сибээстэһэ олоробут, аахсыйалары ыытан өйүүбүт. Ытыктыыр киһибитигэр этэҥҥэ буоларыгар ис сүрэхпититтэн баҕарабыт. Сахаҥ дьоно эйигин өйүүллэр, эйигинниин бииргэлэр.

***

         Елена Голомарева, Аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох хотугу норуоттар уонна Аартыка дьыалаларыгар Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

–Анатолий Игнатьевич норуотун туһугар ис сүрэҕиттэн кыһаллар киһи. Сэдэх хайысхаҕа олоҕун отуттан тахса сылын анаан, дьонун-сэргэтин, норуотун олоҕун чэпчэтэр туһугар туох баар билиитин, сыратын уурда. Кини бырайыага өйүүр үптээх-харчылаах тэрилтэни булбакка сылдьар. Саха Сирин Бырабыыталыстыбата, министиэристибэлэр кини үлэлэрин үөрэтэр бөлөҕү тэрийэн үлэлэтэн турар. Тас дойду учуонайдара сэҥээрэннэр, Эмиэрикэ, Дьоппуоньуйа курдук сиртэн дэлэгээссийэлэр кэлэннэр ыйыталаспыт түгэннэрэ бааллар. Анатолий Игнатьевич: “Бу – бэйэбит норуоппут баайа. Онон мин ханнык да атын дойдуга биэрбэппин”, – диэн бигэ санааны тутуспута, тутуһар даҕаны. Ытык киһибит үгүс сыратын уурбут, сүүрбүт-көппүт бырайыага олоххо киирэригэр баҕарабын.

***

Аһымал кэнсиэргэ Сахабыт Сирин ааттатар, норуот таптыыр талааннаах артыыстара – Владимир Заболоцкай, Владимир Татаринов, Герман, Клавдия Хатылаевтар, Владимир Индигирскэй, Юрий Баишев, Валентина Романова-Чыскыырай, Анастасия Готовцева, Саина, эдэр ырыаһыттар, Чомчоевтар аймах эдэр талааннаах ыччата уонна уопсастыбаннас кытыннылар. Сөбүлүүр ыытааччыларбыт, тэлэбиидэнньэ үлэһиттэрэ Сардаана Сивцева, Георгий Белоусов киэһэни иилээн-саҕалаан ыыттылар, киэргэттилэр.

   Кэнсиэр кэннэ көрөөччүлэр: “Олус бэрт кэнсиэр буолла! Сүргэбит көтөҕүлүннэ. Маннык элбэх киһи мустубутун көрбөтөхпүт ыраатта.  Ытыктыыр киһибит, Анатолий Игнатьевич, этэҥҥэ буоларыгар баҕарабыт. Тэрийээччилэргэ – норуот дьокутаата Мария Христофороваҕа, уопсастыбанньыт Марина Платоноваҕа уонна бу тэрээһиҥҥэ кыттыспыт салайааччыларга, уопсастыбаннаска махтал буоллун!” – диэн санааларын үллэһиннилэр.

 “Ким доҕордоох – ол дьоллоох”, “Норуот туһугар үлэлээбит киһи – умнуллубат” дииллэрэ чахчы эбит! Киһи көрөн үөрэр, астынар, киэн туттар!