Общество

Бүгүҥҥү биһиги хаһыаппыт ыалдьыта М.Н.Жирков аатынан Дьокуускайдааҕы муусука кэллиэһин старшай преподавателэ, СӨ култууратын туйгуна, Амма улууһун "Гордость Амги" бэлиэ хаһаайката, Федор Шаляпин аатынан Аан дойдутааҕы куонкурус лауреата, СӨ норуодунай артыыската Айталина Адамова-Афанасьева аатынан опера ырыаһыттарын аан дойдутааҕы бэстибээл-куонкуруһун лаурета Екатерина Захарова. Биһиги кини төрөппүттэрин, оҕо, эдэр сааһын уонна тыйаатырга хайдах кэлбитин туһунан сэһэргэстибит.

Опера эдэр сулуһун төрөппүттэрин  «Таптал сулуһа» пьеса холбообута

Екатерина айар куттаах Раиса уонна Гавриил Захаровтар дьиэ кэргэттэригэр бастакы оҕонон күн сирин көрбүт. Аҕата Гавриил Васильевич  мааны баритон куоластаах буолан дьиэ иһэ куруутун ырыанан, тойугунан, муусуканан туолара.

-- Мин 6 сааспыттан бу күҥҥэ диэри академическай ырыалары ыллыыбын. Оскуолаҕа үөрэнэр кэмим Леонид Попов тылыгар, Герман Комраков мелодиятыгар "Күн туһунан ырыа» ырыаны толорууттан саҕаламмыта. Онтон оҕо сааһым фортепиано доҕуһуоллаах эйгэҕэ ааспыта. Аҕам наар фортепианоҕа композитор Михаил Огинскай полонеһын уонна Людвиг ван Бетховен «К Элизе» фортепианнай пьесатын оонньуура уонна баритон куолаһынан дьиэбитин толорон кэбиһэрэ. Ийэлээх аҕам чүмэчилээх айар киэһэлэри тэрийэллэрэ. Ийэбин уонна кыра балтыбын кытта фортепиано доҕуһуолунан бастаан симиктик, онтон улам куоласпытын улаатыннаран ыллыырбыт.

Муусука, ырыа эйгэтигэр төрөөбүтүм уонна иитиллибитим, онон ийэлээх аҕабар махталым улахан. Кинилэр хайдах холбоспуттарын уонна мин төрүү иликпинэ миигин эрдэттэн хайдах бүөбэйдээбиттэрин туһунан бэйэтэ туспа кэпсээн...

Кырдьык даҕаны, Екатерина төрөппүттэрэ ыал буолбуттара туспа устуоруйа эбит. Амма айар куттаах ыччатын урут даҕаны билигин даҕаны сөбүлээн түмсэр сиринэн норуодунай тыйаатыр буолар.  Пианиноҕа  оонньуур, чаҕылхай куоластаах Ганя итиэннэ уруһуйдуурун сөбүлүүр кэрэ-нарын сэбэрэлээх Рая тыйаатыр артыыстара этилэр. Кинилэр эрэпэтииссийэни көтүппэккэ да сырытталлар, бэйэ - бэйэлэрин кытта билсибэттэрэ. Биир күн режиссердара саха суруйааччыта Афанасий Федоров айымньытыгар  “Таптал сулуһа” пьеса  туруорарын иһитиннэрдэ. Сүрүн оруолларга кими көрөҕүт диэн ыйытыыга оҕолор бары Ганялаах Рая диэки көрдүлэр. Бу күнтэн ыла эдэрдэр билсиһэн доҕордуу буолбуттара. Ити курдук, номох дьиҥнээх тапталга кубулуйан, күүстээх санаалаах уола хаан Гавриил уонна уһун баттаҕын биир гына өрүммүт нарын-намчы уҥуохтаах Раиса доҕордоһуулара истиҥ иэйиигэ кубулуйбута.

Тоҕус ый устата музыканы истэн «улааппыта»

-- Ийэм миигин оҕолонуон иннинэ опера уонна классический муусукалаах пластинканы истэрин сөбүлүүр эбит. Онтон аҕам Полонез Огинского, Бетховен «К Элизе» айымньыларын доҕуһуоллаан муусука бэлэхтиирин сөбүлүүрэ. Онон мин төрүү да иликпинэ 9 ый устата муусуканы истэ "улааппыт" эбиппин. Кыра эрдэхпиттэн наар классическай муусуканы истэрбин сөбүлүүрүм. Эһээхэй эрдэхпинэ тэлэбииһэргэ көстөр классическай кэнсиэри хамсаабакка сытан көрөр этиҥ дииллэр. «Бу оҕо кырдьык маннык муусуканы сөбүлээн истэр дуо?», - диэн дьонум тэлэбииһэри араардахтарына, ытаан сөпсөспөппүн биллэрэр үһүбүн. Оҕо сааспыт кэмигэр биһик ырыатын оннугар аҕабыт пианино тыаһынан утутара.

Опера ырыаһыта буолар бастакы үктэлэ муусука кыһатыгар саҕаламмыта

Оҕолорун муусука эйгэтин идэтин дириҥник үөрэттэрээри, Захаровтар дьиэ кэргэн кыыстарын Амматааҕы муусука оскуолатыгар биэрэллэр. Алта саастаах Катя манна фортепиано, солфеджио, нотнай грамотаны үөрэтэн барбыта. Улаатан истэҕин аайы уһулуччу куоластааҕа биллэн, араас таһымнаах куонкурстарга кыттан ситиһиилэрэ элбээбитэ. IX кылаас кэнниттэн, Марк Жирков аатынан муусука училищетын фортепиано отделениетыгар үөрэнэ киирбитэ.

-- Үөрэҕин бастакы түһүмэҕэ хайдах саҕаламмытай?

-- Бастакы кууруска киирэрбэр фортепиано отделениетын учуутала Иноземцева Любовь Васильевна ыллыырбын истэн, вокалга  үөрэнэрбэр сүбэлээбитэ. Оччолорго вокал отделениетыгар 9 кылаас кэнниттэн үөрэххэ ылбат этилэр. Ол иһин бастакы үөрэнэр сылбар нэдиэлэҕэ аҕыйах чаас үөрэнэрим. Дорҕоону сөптөөхтүк уонна чуолкайдык ыллыырга үөрэммитим. Иккис куурустан вокалга толору үөрэнэн  «пианист» уонна «вокалист» идэлээх бүтэрбитим. Бу сыл Новосибирскай куорат консерваториятыгар үөрэнэ киирбитим.

Опера уонна балет тыйаатыра -- айар кут арыллар түһүлгэтэ

Опера эдэр сулуһа 2011 сыллаахха аан дойдуга биллэр М. И. Глинка аатынан Новосибирскайдааҕы судаарыстыбаннай консерваторияны бүтэрэн “опера солиһа” анал дипломнаах дойдутугар төннүбүтэ. Амма кэрэ кытылыгар кынатын үүннэрбит баҕа санаата туолан, куорат килбэйэр киинигэр турар Опера уонна балет тыйаатырыгар үлэлии киирбитэ. Манна айар кута көҥүллүк арыллан саҥаттан саҥа, үрдүктэн үрдүк чыпчааллары дабайар. Мин Екатеринаны кытта бэс ыйыгар билсибитим. Бу кэмтэн ыла ырыаһыт айар үлэтин кэтээн көрөн сырдатабын. ГТРК Саха араадьыйатын "Дойдум тэтимэ" биэриигэ Амма уутун курдук ыраас, сардаана сибэкки курдук нарын ураты куолаһын истээчилэр биһирээбиттэрэ. Биэрии түмүгэр, 3 баҕа санаатын туһунан ыйытыыга бастакы хоруйунан Улахан тыйаатыр сыанатыгар ыллыыр туһунан этэ. Ол баҕа санаата туолан, тыйаатыр Бетховенскай саалатыгар композитор Модест Мусоргскай «Отчего скажи душа девица» ырыатын толоруута сонун буолан, көрөөччүлэр ытыс тыаһынан көрсүбүттэрэ. Ол курдук, дойду 15 опера бастыҥ солистарын иһигэр киирэн Сахатын Сирин  итиэннэ бэйэтин тыйаатырын аатырдаан кэллэ.

Ааһан эрэр сыл үс сүдү бэлэҕи утары уунна

-- Саас сааһынан быйылгы ситиһиилэрин туһунан билиһиннэриэххэ. Аан бастаан бэс ыйыгар ыытыллыбыт Айталина Адамова аатынан аан дойдутааҕы куонкуруска кыттан үһүс истиэпэннээх лауреат аатын ылыы. Балаҕан ыйыгар Джузеппе Верди "Риголетто" оператыгар Джильда  партиятын чаҕылхайдык толорон аатырбыт режиссер  улахан биһирэбилин ылбытыҥ. Сэтинньи ыйга өссө биир баҕа санааҥ туолан, сүдү тыйаатыр үрдүк сыанатыгар ыллаан кэлбиккинэн эҕэрдэлиибин. Дойду муусукаҕа ассоциациятын "Видеть музыку" ыытар бэстибээлин туһунан сырдата түһэриҥ буоллар

-- Сэтинньи 15 күнүгэр бэстибээл түмүк кэнсиэригэр ыҥырыллан, араадьыйа эпииригэр эппит баҕа санаам түргэнник туолбутугар бэйэм да соһуйдум. Барыта дойду 15 опера тыйаатырын солистарын кытта талыллан бу тэрээһиҥҥэ кытынным. Эрдэттэн салалтаҕа бэстибээл түмүк бырагырааматын ыыппыттар этэ. Ыҥырыыга ханнык айымньыны  толороргун бэйэҥ талаҕын диэн ыйыллыбыт этэ. Мин хаһан даҕаны истибэтэх романспын талбытым уонна олох умнан баран сырыттахпына, ыҥырыы кэлбитин туһунан биллэрбитэ. Онон, аҕыйах хонукка бэлэмнэнээт, сэтинньи 13 күнүгэр Москубаҕа көппүтүм. Тыйаатырга тиийээппин кытта көрсөн,  ханна дьарыктанарбын, хаһан ыллыырбын уонна анал пианист анаммытын туһунан эппиттэрэ. Бетховенскай саалаҕа аатырбыт пианист доҕуһуолунан бэлэмнэммитим. Бэстибээли түмүктүүр улахан кэнсиэргэ Арассыыйатааҕы тыйаатырдар ассоциацияларын  дириэктэрэ, муусука эйгэтин биллиилээх үлэһиттэрэ кэлбит этилэр.

-- Аан дойдуга аатырбыт, ааттыын Улахан тыйаатыр сыанатыгар тахсыы бу опера ырыаһытыгар улахан дьол буоллаҕа. Улахан тыйаатырга аҥардас кэнсиэри көрүү даҕаны ханнык баҕарар киһиэхэ умнуллубат түгэни хаалларар. Онтон идэлээх ырыаһыкка дьолу таһынан, улахан эппиэтинэс буолуохтаах. Онтон биһиги көрөөччүлэр итиэннэ истээччилэр киэн тутта кэпсиибит.

 -- Бастаан тахсар буолан долгуйбутум. Аҥардас тыйаатыр көстүүтэ киһиэхэ дьайара күүстээх. Онтон улам холкутаан, романспын санаабар үчүгэйдик толорботум. Бүтэн баран көрөөччүлэр ытыс тыаһын истэн үөрбүтүм. Аҕыйах хонук иһигэр солистар бэйэ бэйэбитин кытта чугастык билсибиппит. Айантан кэлээт график быһыытынан үлэбин салҕаабытым.  Муусука үрдүкү оскуолатын үлэлиибин уруоктары ыытыы таһынан  кэнсиэрдээтим.

-- Екатерина Гаврииловна, быыс булан ыйытыктарбар толору хоруй биэрбиккэр махтанабын. Итиэннэ уустук гынан баран кэрэни бэлэхтиир үтүө үлэҕэр үрдүктэн үрдүк чыпчааллары дабайаргар баҕарабын. Саҥа үүнэр 2025 сыл саҥа суоллары арыйан саҥа ситиһиилэри бэлэхтии турдун.

Альбина ПАВЛОВА