Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

 Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр ойууру араҥаччылыыр үлэ-хамнас туруга. Тирээн турар кыһалҕалар уонна олору быһаарыы» диэн боппуруоска парламентскай истиини оҥордо. 

 Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр ойууру араҥаччылыыр үлэ-хамнас туруга. Тирээн турар кыһалҕалар уонна олору быһаарыы» диэн боппуруоска парламентскай истиини оҥордо. 

Үлэһит ахсаана уонна үбүлээһин эбиллибит

Сүрүн иһитиннэриини Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Дмитрий Садовников оҥордо. Былырыын сайын 1 696 ойуур баһаара регистрацияламмыт, 7,9 мөл. гектар иэннээх тыаны хаппыт, онтон 535 баһаар (3,2 мөл. гектар) бохсуллубут. Бу үлэҕэ 27 тыһ. киһи, 1 397 тиэхиньикэ тардыллыбыт, ол иһиттэн ойуур баһаарын утары охсуһар сулууспалар 8 982 үлэһиттэрэ, 268 тиэхиньикэлэрэ, баһаарынай сулууспа 1 352 байыаһа, олохтоох нэһилиэнньэттэн хомуллубут 16 391 киһи,  1100 тиэхиньикэ. Уһук Илин уонна Сибиир эрэгийиэннэриттэн 809 авиабаһаарынньык, Оборуона министиэристибэтиттэн 128 байыас, ЫБММ-тан 200 киһи кэлэн көмөлөспүттэр.

KVA 8355

Быйыл ураты бэлэмнээх буолууга кэлим былаан ылыллан, «Авиалесоохрана» судаарыстыба бүддьүөтүн тэрилтэтин үлэһитин ахсаана 184  киһинэн,  «Якутлесресурс» судаарыстыба автономнай тэрилтэтин үлэһитин ахсаана 371 киһинэн эбиллибит. «Авиалесоохрана» уот турар кутталлаах кэмигэр 150 үлэһити быстах ыларыгар үп көрүллүбүт. Бырабыыталыстыба олунньу 14 күнүгэр таһаарбыт ыйааҕар олоҕуран, Зырянкаҕа, Хаандыгаҕа уонна Томторго (Өймөкөөн) үс саҥа авиасалаа тэриллибит. Онон барыта 21 авиасалаа, «Якутлесресурс» 43 салаата уонна 25 лесничество ойуур баһаарын сэрэтэргэ, умуруорарга бэлэмнэнэ сылдьаллар. Ойууру сиринэн сылдьан кэтээн көрөргө-истэргэ 86, салгын тырааныспарынан кэтээн көрүүгэ 31 авиамаршрут бигэргэммит. Быйыл ойууру кытарартан  араҥаччылааһыҥҥа 2 млрд. 583 мөл. солк көрүллүбүт, ол иһигэр федеральнай бүддьүөттэн 1 млрд. 619 мөл., өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 964,3 мөл. солк. Ойууру чөлүгэр түһэриигэ, питомниктары уонна аныгы технологияҕа олоҕурбут карбоновай полигоннары тэрийиигэ о.д.а. бырагыраамаларга тирэҕирбит кэлим үлэ саҕаламмыт. 

Дмитрий Дмитриевич салгыы атын мунньахха барар буолан, ыйытыы тута бэрилиннэ. Виктор Губарев Арассыыйа ойуурун пуондатын биэс гыммыттан биирэ биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр баарын, ону федеральнай былаас ситэ өйдөөбөтүн-өйөөбөтүн эттэ. Иллэрээ сыл 12 тыһыынча киһи илии баттаан утарбытын үрдүнэн, туох төрүккэ олоҕуран «Ангара» уонна «Вудлен» диэн тэрилтэлэр Амма төрдүн тыатын 40 сылга түүлэһэннэр, мас кэрдэн эрэллэрин ыйытта. Онуоха ойуур департаменын бэрэстэбиитэлэ Николай Корнилов  бу икки тэрилтэ федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн, аһаҕас аукциоҥҥа хотоннор, үлэлииллэрин быһаарда. 

Андрей Находкин баһаар туруутун биир биричиинэтинэн сааскы-күһүҥҥү өртөөһүнү бобуу буоларын бэлиэтээтэ. Нэһилиэнньэлээх пууннары тула минерилизованнай балаһалары оҥорууга төһө үп көрүллүбүтүн сураста. 

Сокуон чэрчитинэн    

Нэһилиэннньэ олоҕор-дьаһаҕар куттал суох буолуутун хааччыйыы кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Лепчиков ойуур баһаарынан үөскүүр ыксаллаах быһыыга-майгыга нэһилиэнньэни араҥаччылыыр дьаһаллар тустарынан иһитиннэрдэ. Быйыл былаан ааспыт сылы учуоттаан оҥоһуллубут, итэҕэһи-быһаҕаһы хатылаабат сорук туруоруллубут. Үлэ биир сүрүн хайысхатынан баһаар турар кутталын суох оҥорор, итиэннэ кураанныыр чинчилээх  ходуһалары-бааһыналары нүөлсүтэр туһугар ардаҕы искусственнайдык түһэрии буолбут. Бу сыалга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 80 мөл. солк. көрүллүбүт, «Полярные авиалинии» хампаанньа» АУо сөмөлүөтүн ардаҕы түһэрэр тэрилинэн хааччыйыыга суол хаартата оҥоһуллубут, сөмөлүөтү көтүтүү бэрээдэгэ бигэргэммит. Буруоттан харыстыыр респиратор, ачыкы, эрбии, сүгэ, дьоҕус радиостанция, көһө сылдьар куукуна, уу носуоһун, баһаарынньык суумкатын курдук баһаары умуруорууга тыын суолталаах тэриллэри хааччыйар саппаас пуонда хаҥатыллыбыт. 

KVA 8320

Бары улуустарга баһаары утары үлэни тэрийиигэ сэминээрдэр ыытыллыбыттар, хаһан баҕарар бэлэм буолууну хааччыйарга 285 киһилээх штаты таһынан бөлөхтөр тэриллибиттэр, Быыһааччы сулууспата 41 байыаһынан эбиллибит. «Саха Өрөспүүбүлүкэтин 2022 с. уонна былааннаах 2023, 2024 сс. судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туһунан» сокуон чэрчитинэн, Быыһааччы сулууспатыгар айылҕа ыксаллаах быһыытыгар-майгытыгар тута дьайыыны оҥорор аэромобильнай бөлөҕү тэрийэргэ 185 мөл. солк. көрүллүбүт. Байыастар сүүмэрдэнэн билигин эрчиллиигэ сылдьар, ону сэргэ салаалары тиэхиньикэнэн, туттар тэрилинэн хааччыйыы дьаһаллара ыытыллар эбиттэр.

«Министиэристибэни сөргүтүөххэ!»

Тыл этиитэ көхтөөх буолла. Балаһа иэнэ кыараҕаһынан, олортон бэрт аҕыйаҕы холобурдуубут. Владимир Прокопьев маннык эттэ:

– Үбүлээһин методиката сыыһа буолан, федеральнай бүддьүөттэн Саха сиригэр бэрт кыра харчы көрөрө, ол үрдүнэн баһаарынньыктар кыахтара баарынан үлэлииллэрин иһин махтаныах кэриҥнээхпит. Быйыл үп үгүөрүтүк  көрүлүннэ эрээри, ити ситэтэ суох. Ааспыт күһүн спикер Алексей Еремеев дьаһалынан оробуочай бөлөҕү тэрийэн, ойууру баһаартан араҥаччылааһыҥҥа этиилэри бэлэмнээн федеральнай кииҥҥэ уонна өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар  биэрбиппит, сороҕо толоруллубут, атыныгар үлэ ыытылла сылдьар. Кэлэр өттүгэр үбүлээһин нормативын уларытарга өссө күүскэ үлэлиэххэ уонна бэйэ ис кыаҕын туһанарга кыһаныахха. Үсүһүнэн, көрдьүгэҥҥэ болҕомтобутун уура иликпит, кыһыны быһа буруолуу сыппыт уот халлаан сылыйда да, өрө көбөн тахсыаҕа.  Онон бастаан көрдьүгэннэри дьаһайыахха.    

KVA 8341

Елена Голомарева дьон «уот сиэбит сиригэр геологтар күөрэс гыналлар» дииллэрэ төһө оруннааҕын билэргэ мониторинг тэрийэргэ уонна  сарбыллыбыт баһаарынай сулууспалары чөлүгэр түһэрэргэ эттэ. Виктор Губарев 1990-с сс. айылҕа ресурсаларын приватизациялааһын барбыта, Ойуур Кодексата ылыллыбыта, тыабыт федерация, эрэгийиэн, куорат, биэдэмистибэ уонна чааһынай дьон бас билиитэ буолбута, субвенция аччаабыта, дьоҕус авиация суох буолбута диир. Былырыыҥҥы ойуур баһаара – ол түмүгэ. Дойду ойуур комплексыгар ыытар бэлиитикэтэ уларыйыахтаах, лесничество чөлүгэр түһэриллиэхтээх диэтэ.  Горнай улууһун баһылыга Никита Андреев ойуур баһаарын утары охсуһар улуустардааҕы этэрээттэр статустарын үрдэтэргэ, базаларын тупсарарга, минбалаһалары оҥорууну үбүлүүргэ эттэ. Өртөөһүнү эрэгийиэн бэйэтэ быһаарарын ситиһиэҕиҥ диэтэ.

Лесоводтар уопсастыбаларын бэрэссэдээтэлэ Саргылаана Аммосова  бэл, сэрии сылларыгар тыаны араҥаччылыыр үлэ тохтотуллубатаҕын, 1990 с. диэри ойуур хаһаайыстыбата туспа министиэристибэлээҕин, 134 мөл. гектар  тыа хонтуруолланарын, авиапатруль тиһигин быспакка тэриллэрин, 28 лесхозка 2 615, авиабазаларга 1500 киһи үлэлиирин санатта. Билигин сарбыллан-сарбыллан, чиэппэрбит да ордон, Экология уонна айылҕаны туһаныы министиэристибэтигэр кыбыллан олоробут диэн туран, Ойуур министиэристибэтин сөргүтэргэ эттэ. Үбүлээһин үрдээтэ эрээри, ис тыырсыы түмүгэр лесничестволарга туох да эбиллибэтэ, онон намыһах хамнаска, 1960-с сс. тутуллубут хаарбах дьиэлэргэ өссө да үлэлиир буоллубут. Үлэһит ахсаана эбилиннэ дэнэр эрээри, ити былырыын дуогабарынан үлэлэппит дьоммут, дьиҥинэн, 600-700 киһи эбиллибитэ буоллар, үөрүөххэ сөп этэ.

 Сөптөөх түмүк оҥоһулунна

Сахамин Афанасьев, Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ: 

- Мунньахха норуот дьокутааттарын таһынан, бырабыыталыстыба чилиэннэрэ, биэдэмистибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ, улуустар баһылыктара көхтөөхтүк кытыннылар, элбэх этиини киллэрдилэр.

Саха Өрөспүүбүлүкэтэ ааспыт сыллаахха буолбут быһыыга-майгыга сөптөөх түмүктэри оҥорон, элбэх дьаһаллары ылла, үбүлээһин үрдэтилиннэ, ойууру салгынтан уонна сиринэн араҥаччылыыр сулууспалар үлэһиттэрин ахсаана эбилиннэ, кэтээн көрүүгэ хабыллар сир иэнэ кэҥээтэ. Ол да буоллар, быһаарыыны эрэйэр кыһалҕалар суох буолбатахтар. Ойууру көрүүнү-истиини таһынан үлэ-хамнас тэрээһинигэр сыһыаннаах, хамнаһы үрдэтии, доруобуйаны көрүү, санаторийдарга-курортарга путевкаларынан хааччыйыы, сокуон өттүнэн көмүскэллээх буолуу о.д.а. боппуруостар ордук долгуталлар. Салгыы үлэлиибит.

 

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением