Тыа сирэ

 Субуота күн сарсыарда эрдэ айаҥҥа туруннубут. Норуот дьокутаата, «Өктөөп 50 сыла сопхуос» ТХПК салайааччыта Тихон Скрябин, кини солбуйааччыта Анатолий Петров уонна Мэҥэ Хаҥалас улууһун Балыктаах бөһүөлэгэр сылгы иитиитинэн дьарыктанар пиэрмэр Ньургун Габышев буолан, ирэ-хоро кэпсэтэ-кэпсэтэ Нам улууһугар тиийдибит.

«Биһиги бары тыа сириттэн силистээх-мутуктаах дьон буолабыт. Кыра эрдэхпититтэн сүөһүлэри көрөн-истэн улааппыппыт. Мин аҕам Николай Тихонович бэтэринээр буолан, сопхуос үлэтин ымпыгын-чымпыгын барытын билэбин. Ол иһин бу видеоны кэмитиэппит бэрэссэдээтэлэ Александр Атласов ыыппытыгар көрөн баран оҕо сааспын санаан олус долгуйбутум. Билиҥҥи ыччакка холобур буолар уолаттар баалларыттан үөрбүтүм», – диэн Тихон Николаевич санаатын үллэстэр.

Өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар үлэлии-хамсыы, тыа хаһаайыстыбатыгар буһа-хата сылдьар урбаанньыттар, пиэрмэрдэр кыттыһан, уолга сабыс-саҥа «Айфон» төлөпүөнү ылан бэлэхтиэххэ диэн санааҕа кэлбиттэр. Ол үтүө соругу толороору бу Искраҕа бара сырыттыбыт.

Саха сайдам ыала Дьяконовтар

Биһигини Александра Анатольевна уонна Данил Васильевич Дьяконовтар үөрэ-көтө көрүстүлэр. Ыал ийэтэ тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар үлэлиир, аҕалара улахан хаһаайыстыбаны салайар эбит. Кинилэр 4 оҕолоохтор. Улахан кыыстара Дайаана 14 саастаах. Ийэтин тутаах көмөлөһөөччүтэ буолар. Дамир 9 саастаах, иккис кылааска үөрэнэр. Милана быйыл 7 сааһын туолан, оскуола боруогун атыллаабыт. Изольда 5 саастаах, уһуйаан иитиллээччитэ. Оҕолор бары кыра эрдэхтэриттэн ийэлээх аҕаларын холобурдарынан хотоҥҥо сөбүлээн үлэлииллэр эбит. Кинилэр уопсайа 28 сүөһүлээхтэр, ол иһигэр 10 ынахтаахтар, ону таһынан 60-ча сылгылаахтар.

Бу видеоҕа көстөр уол Дамир олус сэргэх, кэпсээннээх оҕо буолан биэрдэ. Кини олох кыра эрдэҕиттэн ийэлээх аҕатыгар көмөлөһөр эбит. 5 сааһыттан мас хайытан киллэрэр, 6 сааһыттан ынах ыыр буолбут. Биһиги кэлбиппитигэр үөрүйэхтик туттан-хаптан биир ынаҕын ыан кэбистэ.

“Бу Таанньа – мин бастакы ыабыт ынаҕым. Сытыары сымнаҕас, холку майгылаах. Кини хас да оҕолоох», – диэн кэпсии-кэпсии Дамир ынаҕын диэки эйэҕэстик кылап-халап көрөр.

 «Мин сарсыарда 8.30 чаастан үөрэнэбин. Дьиэбиттэн 8 чааска тахсан, оскуолабар сатыы тиийэбин. Онтон дьиэбэр кэлэн, эбиэттээн баран, 12 чаас диэки хотоммутугар тахсабын. Сүөһүлэрбитигэр от биэрэбин, турар сирдэрин ыраастыыбын», – диэн Дамир кэпсиир. Эбэлээх эһэлэрэ чугас олорор буоланнар ыаллар бэйэ-бэйэлэрин кытта билсэ тураллар эбит.

«Сайын биһиги дьиэбит тэлгэһэтигэр оҕо бөҕө мустар. Оонньууллар-көрүлүүллэр, чугас тыабытыгар тахсан сир астыыллар. Ньирэйдэри, кууруссалары, сибиинньэлэри аһаталлар. Сарсыарда аайы куурусса сымыытын хомуйан киллэрии биир туспа үөрүүлээх түгэн буолар», – диэн ийэлэрэ кэпсиир. Оҕолоро көй салгыҥҥа, өбүгэлэрин алаастарыгар көҥүл сүүрэ-көтө сылдьалларыттан төрөппүттэр олус үөрэллэр. Бу күлүм-чаҕыл күннэри өйдөөн хаалаары видеоҕа устан, куйаар ситимигэр таһааран иһэллэр эбит. Ону көрөн элбэх киһи: «Лааҕыр тэрийэргит буоллар, биһиги тиийиэ этибит, оҕолорбутун сынньатыахпытын, үлэҕэ сыһыарыахпытын баҕарабыт», – диэн суруйаллар. Былырыын «Мэхээлэчээн булчут» киинэни устар бөлөх кэлэ сылдьан, Дамиры сүрүн герой Мишута оруолугар талан ылбыт. Онон уолчаан Аммаҕа, Хаҥаласка, оннооҕор Москубаҕа тиийэн, дьиҥнээх эһэни кытта уһуллубут. Бу киинэ билигин оҥоһулла сылдьар, сотору кэминэн көрөөччү дьүүлүгэр тахсыахтаах.

Дьяконовтар ити курдук араас тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кытталларын сөбүлүүллэр эбит. 2019 сыллаахха «Тыа сирин бастыҥ ыала» өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска үһүс миэстэни ылбыттар.

«Биһиги дьиэ кэргэн айылҕаҕа сылдьан бултуурбутун, сир астыырбытын, сөтүөлүүрбүтүн олус сөбүлүүбүт. Үлэлии үөрэммит оҕо дьон оҥорбутун сыаналыыр, харыстыыр буолар. Кэнэҕэскитин иэримэ дьиэни иччилиир хаһаайын буола улааталларыгар эрэнэбит», – диэн дьиэ кэргэн аҕа баһылыга Данил Васильевич кэпсиир.

Бу ыалдьыттыы сылдьар кэммитигэр оҕолор төрөппүттэрин олус истиҥник, эйэҕэстик «ийэ, аҕа» диэн ыҥыралларын наһаа сөбүлүү иһиттибит. Дьэ чахчы сахалыы куттаах, айар дьоҕурдаах, эргиччи талааннаах дьиэ кэргэн эйгэтигэр киирэн дууһалыын сынньанныбыт. Онтон үөрүүлээх түгэн тосхойдо. Тихон Николаевич уонна Ньургун Владимирович Дамирга сабыс-саҥа «Айфон» төлөпүөнү, минньигэс кэмпиэттэри, махтал суругу бэлэхтээн соһуттулар. Уол долгуйан, үөрэн мичилийэ олордо…

Сир хаһаайынын иитэн таһаарыахха

Тихон Скрябин, норуот дьокутаата, «Өктөөп 50 сыла сопхуос» ТХПК салайааччыта:

 – Биһиги Дамир курдук оҕолору, Дьяконовтар курдук кэскиллээх ыаллары холобур оҥостуохтаахпыт, бары өттүнэн өйүөхтээхпит. Үлэһит дьон биһиги кэммит геройдара буолаллар. Билигин политиканы тосту уларытан, дьиҥнээх сир хаһаайыттарын иитэн, үөрэтэн таһаарыахтаахпыт. Депутат быһыытынан көрдөхпүнэ, Саха сирин «Үөрэх туһунан» сокуонугар кэккэ уларытыылары киллэриэхтээхпит. Оҕолору үлэнэн иитии сокуонунан бигэргэннэҕинэ, лааҕырдары тэрийиигэ, оскуолалары кытта ситимнэһиигэ улахан хамсааһын тахсыа этэ.

Итиэннэ тыа хаһаайыстыбатыгар ураты улахан болҕомтону уураммыт, анал бырагыраамалары үбүлээммит, тирэх нэһилиэктэргэ хотоннору тутаммыт, үлэ миэстэтин таһаараммыт дьон-сэргэ дэриэбинэлэргэ олохсуйарын ситиһиэхтээхпит. Бу күннэргэ Ил Түмэҥҥэ тыын суолталаах, «революционнай» сокуон олоххо киирдэ. Ол курдук улуус бэйэтин бэлиитикэтин оҥосторугар боломуочуйа бэрилиннэ, 8 млрд 700 тыһ. солк көрүлүннэ. Маннык сокуон тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар төһүү күүс буолуо диэн эрэнэбин. Депутаттары, нэһилиэк уонна улуус баһылыктарын, туһааннаах министиэристибэ үлэһиттэрин бу хайысханан күүскэ үлэлэһиэххэйиҥ диэн ыҥырабын.

Ньургун Габышев, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Балыктаах нэһилиэгин пиэрмэрэ, СӨ Ыччат бырабыыталыстыбатын чилиэнэ:

– Эдэр ыччаты иитиигэ тоҕоостоох кэми куоттарымыахпытын наада. Тоҕо диэтэххэ, билиҥҥи көлүөнэ өбүгэлэрбит төрүт дьарыктарыттан тэйдэр тэйэн иһэр. Сүөһү, сылгы иитэр дьон аҕыйаата. Ону биһиги ыччаты күһэйэн буолбакка, көҕүлээн, ымсыырдан тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыарыахтаахпыт. Туох баар куйаар ситимин, телевидение, хаһыат, араадьыйа эпиирдэрин нөҥүө Үлэһит киһини сырдатыахтаахпыт. Ынах ыыр үчүгэй, сылгы иитэр барыстаах диэн өйдөбүлү үөскэтиэхтээхпит. Мындырдык толкуйдаан, сөпкө ааҕан-суоттаан дьаһаннахха, үп-харчы киириэн сөп диэн санааны эдэр ыччакка хайаан да тиэрдиэхтээхпит. Мин 2016 сылтан ыла төрөөбүт дойдубар бэйэм хаһаайыстыба тэринэн үлэлии-хамсыы сылдьабын.  Сүрүннээн сылгы иитиитинэн дьарыктанабыт уонна үрдүк көрдөрүүлээх ынахтартан төрөөбүт оҕустары иитэн, пиэрмэ тэрийэн, Мэҥэ Хаҥалаһы уонна чугас сытар улуустары хааччыйабыт. Оҕом миигин батыһа сылдьан элбэххэ үөрэнэриттэн, төрүт үгэстэрбитин утумнууруттан дьоллонобун. Инникибэр эрэллээхпин!

Саргылаана САВВАТЕЕВА

Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.