Сүбэлэр

Соторутааҕыта “Бичик” национальнай кинигэ кыһата “Блокнот садовода-огородника Якутии” диэн кинигэ-блокноту бэчээттээбит. Кинигэни  Арассыыйа наукаларын академиятын хотугу салаатын Саха сиринээҕи Криолитозона кыһалҕаларыгар биологическай институтун Ботаническай саадын старшай научнай үлэһитэ, биологическай наука кандидата Варвара Васильевна Семенова оҥорбут. Кини киирии тылыгар Габышева Сардана Петровнаҕа уонна сүбэ биэрбит оҕуруотчуттарга Агафья Тарасоваҕа, Евдокия Гаврильеваҕа, Ариана Малышеваҕа, Мария Мигалкинаҕа, Екатерина Афанасьеваҕа махтанар. Кинигэттэн бу кэмҥэ туох үлэлэр ыытыллалларын туһунан быһа тардан суруйабыт.

Ыам ыйын 10-20 күннэригэр сүбүөкүлэ, эрэдиискэ, дайкон, эриэппэ, горохтары сиэмэлэрин буорга ыһар кэм. Маныаха биири өйдүөх тустаахпыт – сир 18 кыраадыс сылаас буоллаҕына ыһыллар. Эмиэ бу кэмҥэ элбэх сыллаах сибэккилэри, талахтар сиэмэлэрин арассаадалыыллар.

Ыам ыйын 15-30 күннэригэр эрдэ үүннэриллибит элбэх сыллаах үүнээйилэри араартыыр уонна олордор кэм. Ыам ыйын 15 күнүттэн бэс ыйын 5 күнүгэр диэри хортуоппуйу олордор кэм.

Бэс ыйын 5-15 күннэригэр дьиэҕэ арассаадалаабыт сибэккилэри таһырдьа таһаарар кэм. Бэс ыйын 1-30 күннэригэр эрэдиискэни, салааты, укуруобу, шпинаты, луугу сиэмэнэн буорга ыһыахха сөп.  

Оҕуруотчуттар ханнык оҕурсуу, томат суортун сүбэлииллэрий? 

 “Изумрудный поток”. Уһун синньигэстик үүнэр, китайскай суорка майгынныыр, ол эрээри амтана ордук минньигэс. Үүнүүлээх, кытыытыттан үүнэр салаа укка хас да үүнүөн сөп, өр кэм устата тохтоло суох ас биэрэр, көрүүтэ-харайыыта судургу.

“Бабушкин секрет”. Бу корнишон диэн ааттанар суорт. Аһаҕас буорга үүннэриллэр, үүнүүтэ орто. Көрүүтэ-харайыыта судургу, кылаабынайа, хатарбакка уутун кутар уонна буора иҥэмтэлээх буолара ирдэнэр.

“Стелла”. Бу саамай үүнүүлээх суорт быһыытынан биллэр. Хаппырыыһа суох. Үчүгэйдик оҥоһуллубут буорга олортоххо үүнэр. Олус үчүгэй амтаннаах, оҕурсуу хаҕа кылааккай буолар, ордук салаакка туттарга барсар.

“Четыра лета”. Бу суорду биэдэрэҕэ олордуохха сөп, ол курдук баараҕайдык үүммэт суорт. “Стелла” суортугар майгынныыр.

“Чудо-хрустик”. Бу корнишон тууһуурга олус барсар.    

Томат суортара 

“Буденовка”. Аһаҕас буорга олордуохха сөп, тымныы температураны тулуйар. Аһа бөдөҥ, симэһиннээх, минньигэс. Томат умнаһа синньигэс буолан бөдөҥ аһын кыайбат, ол иһин баайар наада. Аҕыйах сэбирдэхтээх умнастаах, онон биир лууҥкаҕа икки угу олордор ордук.

“Взрыв”. Бу суорт аһаҕас буорга өлгөм аһы биэрэр. Уга орто үрдүктээх, аһа бөдөҥ.

“Благовест”. Тэпилииссэҕэ олордорго бу олус үчүгэй суорт. Уга уһун, икки эбии умнаһы хааллардаххытына да, элбэх үүнүүнү ылыаххыт, оттон күһүөрү умнаһын устунан барытынан үүнэр.

“Алмазы Якутии”. Аһаҕас буорга олордорго бу олус үчүгэй суорт. Умнаһа кылгас, хос салаа лабаалара ылыллыбаттар. Аһа чаҕылхай кыһыл өҥнөөх, чиҥ уонна “эттээх”, хаҕа халыҥ, олус минньигэс амтаннаах. Аһын биир кэм биэрэ турар, тымныыттан чаҕыйбат.

“Якут” F1. Кылгас уонна бөҕө умнастаах, хос салаа лабаалара ылыллыбаттар. Бу суорду аһаҕас буорга да, тэпилииссэҕэ да эрдэ олордуохха сөп. Чугас-чугас олортоххо, өлгөм үүнүүнү биэрэр. Аһа олус улахана суох, минньигэс. Кэнсиэрбэлииргэ уонна тууһуурга барсар.

“Балконное чудо”. Аата да этэрин курдук, бу суорду балкоҥҥа олордуохха сөп. Помидор күн сардаҥата чачархайдык да тыгар буоллаҕына үүнэр. Үүнүүтэ өлгөм, минньигэс. Бу суортары Агафья Афанасьевна Тарасова блокнот-кинигэҕэ сүбэлээбит.