Уопсастыба

Антонина Афанасьевна дьүүллэһиигэ оһуохай суолтатын уонна сайдыытын туһунан санаатын үллэһиннэ. Кини бэлиэтээбитинэн, дойду үрдүнэн биллэриллибит Россия норуоттарын култууратын үйэлээх баайын сылыгар, ону сэргэ Саха Автономнай Советскай Социалистическай Республиката тэриллибитэ 100 сылыгар саха норуотун ураты дириҥ суолталаах ытык үҥкүүтэ – оһуохай – киһи аймах өйүнэн айбыт үйэлээх баайын кылаан чыпчаала буолбута үгүһү этэр.

“Олох күүһүн, тыынын, эргимтэтин, кэм-кэрдии ситимин бэлиэтиир, кэхтибэт үйэлээх төрүт үгэһин, киэҥ эҥсиилээх номоҕун сэһэргиир, үрүҥ-хара күүс модун киирсиитин, онуоха сырдык, үтүө-кэрэ мэлдьи өрөгөйдүүрүн туоһулуур, дьон-сэргэ иллээх-эйэлээх, уйгулаах олоҕу түстүүр сомоҕо түмсүүтүн көрдөрөр саха оһуохайа чөл хаалыытыгар, бар дьоҥҥо тарҕаныытыгар, сайдыытыгар С.А. Зверев-Кыыл Уола аатынан Үҥкүү национальнай тыйаатыра сүҥкэн үтүөлээх.

Үҥкүү тыйаатыра үгүс сыл устата Саха сирин визитнэй карточката уонна Россия култууратын чаҕылхай им бэлиэтэ буолар. Тыйаатыр хара тэриллиэҕиттэн дьон-сэргэ духуобунай көрдөбүлүн толорор, ол иһин ордук киэҥник биллэр уонна биһирэнэр.

Бастакы оһуохайы биллиилээх балетмейстер Геннадий Баишев 1987 сыллаахха туруорбута. Нүөмэргэ иилии эргийэр үҥкүү 5 көрүҥэ – Бүлүүлүү, Аммалыы, Найахылыы, Таатталыы уонна Өлүөхүмэлии оһуохайдар киирбиттэрэ.

Бары ааптардаах испэктээктэр – «Уруу» («Земное родство») (1994), «Ньырбакаан» (2013), «Куллустай Бэргэн» этнобалет (2015), «Манчаары» (2016), «Үрүҥ күн оҕолоро» («Дети Белого Солнца») этнобалет (2017), «Киһи» этнобалет (2019), «Хара саһыл» (2020), «Халдьаайы» (2021) өрөгөйдөрүнэн оһуохай буолбута.

2022 сыл ахсынньы 29 күнүгэр, саха үгэс буолбут үҥкүүтүгэр – оһуохайга анаммыт «Айыы аймах биһигэ» («Колыбель народа Саха») испэктээк премьерата буолан ааста. Саҥа испэктээк саха төрүт үҥкүүтэ оһуохай төрүттэниитин туһунан, аатырбыт ырыа таһаарааччылар оһуохайы удьуорунан утумнаан көлүөнэттэн көлүөнэҕэ тиэрдиилэрин, хаалларыыларын туһунан ойуулаан көрдөрөр. Олох көстүүтүн курдук, оһуохай эмиэ бэйэтэ устуоруйалаах, өрө тахсар уонна таҥнастар түгэннэрдээх, хааччахтанар уонна биһирэнэр кэмнэрдээх. Сюжекка дойду устуоруйатын кэрдиис кэмнэригэр норуот фольклорун илдьэ сылдьааччы – дьиэ кэргэн устуоруйата ойууланар.

2022 сыл муус устар 27 күнүгэр Москва куоракка Пашков дьиэтигэр Россия судаарыстыбаннай бибилэтиэкэтигэр Россия норуоттарын култууратын үйэлээх баайын сылын ыытыыга Россия Федерациятын Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Т.А. Голикова салайыытынан Тэрийэр кэмитиэт бастакы мунньаҕа буолбута.

Мунньахха билиһиннэриллибит «Норуот култууратын көмүс антологията» («Золотая антология народной культуры») бырайыак чэрчитинэн Россия норуоттарын култууратын материальнайа суох үйэлээх баайын 100 көрүҥүн иһигэр ураты майгыннаах соҕотох көрүҥ – саха үгэс буолбут күн эргиирин устун хаамыылаах үҥкүүтэ «Оһуохай» С.А. Зверев-Кыыл Уола аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үҥкүү национальнай тыйаатырын артыыстарын толоруутугар туруоруллубута. Оһуохай Тэрийэр кэмитиэт мунньаҕын биир чаҕылхай уонна умнуллубат түгэнинэн буолбута”, - диэн этэн туран, төгүрүк остуол кыттыылаахтарын эҕэрдэлээтэ.

«Оһуокай» өрөспүүбүлүкэтээҕи түмсүү салайааччыта Александр  Данилов мустубуттары эҕэрдэлээтэ, “Саха Сирин үтүөлээх этээччитэ” аат Дмитрий Артемьевка иҥэриллэрин эттэ.

Нам улууһуттан ыалдьыттыы кэлбит Дархан этээччи Валентин Хорунов – Дьэргэлэн «Ленскэй» МТ дьаһалтатын баһылыга П. Г. Сокольников дьаһалынан, олунньу 1 күнүгэр сылын ахсын Нам сэлиэнньэтигэр Оһуокай күнэ биллэриллэрин иһитиннэрдэ.  Дьэ, кырдьык Саха Сиригэр маҥнайгы хамсаныы Намҥа тахсыбыт. “Саха оһуохайа аан дойдуга тахсыытыгар аартыктара арылынна. Нам улууһугар оһуохай түмсүүтэ үлэлээбитэ быйыл номнуо 10 сылын туолар. 2013 сыллаахха түмсүүбүт тэриллэригэр күчүмэҕэйдэр бааллара. Ол эрэн, норуот күүһэ - көмүөл күүһэ, билигин оһуохайга Нам улууһа бастакы эркин сылдьар. Баһылык бу дьаһала нэһилиэнньэ бары араҥатыгар Оһуокайы киэҥник тарҕатар сыаллаах таҕыста”, - диэн эттэ.

Төгүрүк остуол тула сытыы боппуруостар ырытылыннылар, оһуохайы сайыннарыы торумнанна. Бу туһунан сиһилии хаһыат аныгыскы нүөмэригэр билсээриң.