Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -13 oC

Үлэ бэтэрээнэ, Майа сэлиэнньэтин Бочуоттаах олохтооҕо, улуустааҕы «Авторалли» икки төгүллээх кыайыылааҕа, чөмпүйүөн столяр, рационализатордар өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустарын аҕыс төгүллээх кыайыылааҕа, Бүтүн Арассыыйатааҕы бырамыысаланнас худуоһунньуктарын быыстапкаларын икки төгүллээх I истиэпэннээх дипломана Константин Неустроевы Мэҥэ Хаҥалас улууһун дьоно-сэргэтэ үчүгэйдик билэллэр.

Үлэ бэтэрээнэ, Майа сэлиэнньэтин Бочуоттаах олохтооҕо, улуустааҕы «Авторалли» икки төгүллээх кыайыылааҕа, чөмпүйүөн столяр, рационализатордар өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустарын аҕыс төгүллээх кыайыылааҕа, Бүтүн Арассыыйатааҕы бырамыысаланнас худуоһунньуктарын быыстапкаларын икки төгүллээх I истиэпэннээх дипломана Константин Неустроевы Мэҥэ Хаҥалас улууһун дьоно-сэргэтэ үчүгэйдик билэллэр.

Константин Иннокентьевич ойор-тэбэр оҕо сааһа Сыымах сыһыыларыгар ааспыта. Бииргэ төрөөбүттэр онуолар. Ийэтэ Захарова Анисия Константиновна Дьоруой Ийэ, норуот маастара, иистэнньэҥ, оттон аҕата Неустроев Иннокентий Михайлович сэрии, үлэ бэтэрээнэ, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуоттаах олохтооҕо.

Тыа сирин элбэх оҕолоох улахан ыалын оҕотун быһыытынан, үлэҕэ-хамнаска кыра сааһыттан эриллэн улааппыта. Ол курдук, бэһис кылааһы бүтэриэҕиттэн, сайын ахсын окко үлэлээбитэ. Бастаан моой отчукка оҕус сиэппитэ, алтыс кылаас кэнниттэн холкуос биригээдэтигэр атынан от мунньубута, сэттис кылаас кэнниттэн 14 киһилээх улахан биригээдэҕэ от охсуутугар үлэлээбитэ.

Дьоруой Попов аатынан Сыымах аҕыс кылаастаах оскуолатын кэнниттэн, Намнааҕы педучилищены 1972 сыллаахха бүтэрбитэ. Бүтэйдээх орто оскуолатыгар черчение уонна үлэ уруогун учууталынан ананан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ, икки архитектор, биир худуоһунньук, хас да норуот маастара үүнэн тахсалларыгар олук уурбута. Ити сылларга улуустааҕы архитектура отделыгар икки архитекторы кытта үлэлэспитэ эдэр учууталга улахан ситиһиитинэн буолбута. Салгыы «Сардаана» баабырыкаҕа туокарынан, худуоһунньук-конструкторынан үлэлии сылдьан, Москваҕа Бүтүн Арассыыйатааҕы бырамыысаланнас худуоһунньуктарын быыстапкаларыгар саха иһиттэрин оҥорон икки төгүл кыттан, кыайыы өрөгөйүн билбитэ.

Новосибирскайдааҕы Куйбышев аатынан тутуу инженердэрин институтун архитектураҕа факультетыгар үөрэнэ сылдьан, дьиэ кэргэнин балаһыанньатынан, 1976 сыллаахха Майаҕа кэлэн, олохсуйбута. Архитектура отделыгар бырайыактыыр инженеринэн, кылаабынай худуоһунньугунан биэс сыл үлэлээбитэ. Элбэх бырайыагы оҥорон, олоххо киллэрсибитэ. Ол иһигэр, «Кыталык» оҕо-ыччат эстетикэтин киинин бырайыагын оҥорсубута. Кылаабынай худуоһунньугунан үлэлиир сылларыгар эргэ дьиэни көһөрөн аҕалан, уус-уран оҥоһуктар сыахтарын тэрийбитэ.

Рационализатор_--_1.jpg

Академик Ларионов ыҥырбыта

Бырайыактыырын таһынан, уран тарбахтаах уус, ойууһут буолан, ис-тас киэргэтиини бэйэтэ тутан-хабан оҥорсоро. Ол үлэлэриттэн «Кыталык» оҕо-ыччат эстетикэтин киинин дьиэтигэр маска оһуордуу кыһыы, Сыымах бөһүөлэгэр киирии эбийиэк киэргэлэ, Майаҕа араас киэргэтиилэри сэргэ монумены оҥорбута өр сылларга дьон-сэргэ хараҕын үөрдүбүттэрэ. Биир тус, дьоһуннаах үлэтинэн Дьокуускайга Арассыыйа наукаларын академиятын Сибиирдээҕи салаатын Хотугу сир физикаҕа-техникаҕа проблемаларын институтугар Учуонай сэбиэт саалатын ис бараанын бырайыага буолар. Константин Неустроев бу үлэни өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска хотон, ылбыта. Биригээдэ тэринэн, үс ый устата сыралаһан, балачча улахан сааланы сахалыы истиилинэн, маска кыһан киэргэтэн, ааннарын уонна суруйар дуоскаларын сүүрэ сылдьар, үрдүн ыйанар гына мындырдаан оҥорбута.

– Эн аһары талааннаах киһи эбиккин, – диэбитэ академик Владимир Ларионов көрөн-истэн баран. – Бырайыакка кыайаҕын, аны, конструкциятын барытын бэйэҥ оҥордуҥ (конструкцияны дуогабар быһыытынан, институт бырайыактыыр бөлөҕө оҥоруохтааҕа), толоруллуутун барытын киһи астынар гына оҥордугут. Онон, мин эйигин бырайыактыыр бөлөхпөр конструкторынан үлэҕэ ылабын, олорон эрэргэр икки хостоох ситэтэ суох хааччыллыылаах мас дьиэни биэрэбит. Онтон икки сылынан үс хостоох таас дьиэ биэриэхпит.

Саха чулуу киһитин ыҥырыытыгар бастаан сөбүлэһэн баран, оҕолоро кыраларынан оскуолаларын уларытымаары, аккаастыырга күһэллибитэ.

рационализатор_--_2.jpg

Көрдөөх-көхтөөх кэмнэр

Майаҕа түөрт аҥаар сыл кэриҥэ промкэмбинээккэ столярынан, онтон технологынан бэрт айымньылаахтык, сороҕор иккилии, икки аҥаардыы нуорманы толорон үлэлээбитэ. Улуус чөмпүйүөн столяра буолбута. Ити быыһыгар хомсомуол маҥнайгы сүһүөх тэрилтэтин сэкиритээринэн үлэлиир буолан, Благовещенскайга хомсомуол зонатааҕы оскуолатыгар баран үөрэнэн, үлэни тэрийэр отдел сэбиэдиссэйэ диэн дастабырыанньалаах кэлбитэ. Оччолорго промкэмбинээт кэлэктиибэ үксэ эдэр дьон этилэр, субуотунньуктар, уус-уран самодеятельность бэстибээлэ, бэрээдэги көрүү-истии уо.д.а. араас тэрээһиннэргэ хомсомуоллаах ыччат инники күөҥҥэ сылдьара.

imagetools11.jpg

Собуот да оҥоро илигинэ

Маһынан уһаныыны дэгиттэр баһылаан баран, аны, тимиргэ ылсарга сананан, «Сельхозтехника» холбоһугар силиэсэр-сыбааркаһытынан, силиэсэр-агрегатчигынан үлэлээбитэ. Ити сылларга үлэни чэпчэтэр 25 араас тэрили, станоктары, рационализатордыы этиилэри оҥорон биһирэбили ылбыта. Устунан столяр сыаҕын тэрийэн, шпунт оҥорор, маһы станокка аптамаатынан биэрэр станогу айбыта. Ол станогынан рационализатордар өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиилэригэр бастакы миэстэни ылан, путевканан Венгрияҕа дьаарбайан кэлбитэ.

Барыта биэс станогу оҥорбута! Биир станок чааска 3 кубометр, симиэнэҕэ 24 кубометр, үс симиэнэҕэ 72 кубометр шпуну оҥорор кыахтааҕа. Ол аата бу – дьиэ тутар улахан кэмбинээккэ туһаныллар кыахтаах станоктар буолаллар. Итинник үрдүк таһаарыылаах, собуокка да оҥоһуллубут станоктар оччолорго өрөспүүбүлүкэҕэ чугаһынан биллибэттэр этэ. Манна ааннары, түннүк холуодаларын, араамаларын уо.д.а. оҥорор станоктары оҥортообутун эбэн кэбиһиэҕиҥ. Онон сыаҕы тэрийии элбэх сыраны-хараны, үгүс толкуйу эрэйбитэ өйдөнөр. Ити үлэлии сылдьар кэмигэр, ДОСААФ иккитэ Куоҥ Харах стадионугар ыыппыт «Автораллитыгар» кыттан бастаабыта. Сылын аайы ыытыллар култуура уонна успуорт эстэпиэтэтигэр солбуллубат киэргэтээччи-худуоһунньук быһыытынан үлэлиирин түмүгэр, «сельхозтехникалар» үксүн инники күөҥҥэ сылдьаллара.

рацинализатор_--_3_1.jpg

Ырыынактан чаҕыйбакка

Ырыынак тыына ыган кэлбитигэр, үстэ төхтүрүйэн туран олбуорун иһигэр массыына өрөмүөннүүр сыаҕы тэринэн, сүүрбэччэ сыл устата үлэлээн, дьон-сэргэ махталын ылыан ылла. Рихтовка, кырааскалааһын, колеровка, электрогаассыбаарка, двигателлэр уонна агрегаттар өрөмүөннэрэ... маны барытын бэйэтэ сатыырын таһынан, үлэһиттэрин үөрэттэ. Араас мааркалаах массыыналары, тыраахтардары улуус иһиттэн эрэ буолбакка, илин эҥэр улуустартан, Дьокуускайтан тиийэ кэлэн оҥортороллор. Ордук, күһүн-саас сакаас наһаа элбэх буолан, түүннэри үлэлииллэр. Аны, омук массыыналарыгар саппаас чаас көстүбэт буолан, үксүн бэйэтэ станокка чочуйан оҥорор. Оннооҕор, коленвал вкладыштарын паайкалаан, шабердаан оҥорон турардаах.

«Үстэ төхтүрүйэн» диэн мээнэҕэ эппэтибит, 2001 сыллаахха оскуолалар икки ардыларынааҕы үөрэтэр-производственнай кэмбинээккэ технолог-конструкторынан ыҥырыллан, биэс сыл устата миэбэл саҥа технологияларын олоххо киллэриигэ үлэлээбитэ, оҥорор миэбэллэрин барытын бырайыактаан биэрбитэ. Сыллата ыытыллар «Саха сирин миэбэлэ» быыстапкаҕа түөрт төгүл бастаабыта, бүтэһигэр Гран-прини ылан, тэрилтэтигэр 100 тыһыынча солкуобайы тэбэн биэрбитэ!

Итинник үлэ таһынан, эбийиэктэргэ сылытыы ситимин, хочуоллары, баанньык, хараас оһохторун төһөлөөҕү оҥорбутун ким ааҕан ситиэй? Кини оҥорор оһохторо уонна хочуоллара өрөспүүбүлүкэҕэ бастыыллар. Тутуу бырайыагар сакаас киирдэҕинэ, түүннэри олорон үлэлиир. Сүүрбэччэ сыл устата урбаанньыттыыр кэмигэр бүддьүөттэн туох да көмөнү ылбата, барытын бэйэтин сатабылынан, саҥаттан саҥа суолу тобулунан үлэлээн кэллэ. Дьон-сэргэ туһугар, Саха сирин сайдыытыгар.

Майаттан Аркадий Иннокентьев. 

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Лента новостей

Суоппар буолар уустугурда

Муус устар 1 күнүттэн байаҥкамаат бэбиэскэтиттэн куотунар дьону тырааныспары ыытар…
28.03.24 17:19
Лента новостей

Интерактивнай быыстапка

«Арассыыйа – Мин устуоруйам» мультимедийнай устуоруйа пааркатыгар кулун тутар 20 күнүттэн…
28.03.24 16:23