Киһи уонна сокуон

Хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта Андрей Игнатьев оскуолаҕа алын сүһүөх кылааска үөрэнэ сылдьан полицейскай буолуон баҕарбыта. Кини ол ыра санаатын ситиһэн, СӨ ИДьМ информационнай-коммуникационнай технологияны туһанарга быраабы кэһиини утары охсуһар салаатыгар старшай оперуполномоченнайынан үлэлиир, полиция майора.

«Идэҕэ бастыҥнар» диэн сыл ахсын өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ыытыллар күрэххэ кыттан, 2019с. иккис миэстэҕэ тиксибитэ, оттон Дьокуускайга бастаабыта. Полиция үлэһиттэрэ киһи быраабын төһө билэргэ, буруйу оҥорууну арыйарга аналитическай толкуйга, саанан ытарга, успуорт араас көрүҥнэригэр күрэхтэспиттэрэ. 

Идэбин таларбар ГАИ көмөлөспүтэ

-Андрей Алексеевич, идэҕин таларга олоххор ханнык түгэн тирэх буолбутай?

-Кыра кылааска үөрэнэ сылдьан милииссийэ пуормалаах дьону көрөн испэр ымсыыра саныырым, кинилэр курдук дьону көмүскүөхпүн баҕарарым. 2009с. оскуоланы бүтэрэн баран Уһук Илиҥҥи юридическай институт Дьокуускайдааҕы салаатыгар туттарсан киирбитим. 2011с. куоракка баар үөрэхпит салаатын саппыттара, онон Хабаровскайга көспүппүт, дипломмутун онно ылбыппыт.

Оҕо сылдьан инники дьылҕабын быһаарар биир түгэни өйдөөн хаалбыппын. 1-2 кылааска чэпчэки атлетиканан дьарыктанан баран киэһэ дьиэлиэхтээх этим. Ону атын оптуобуска олорсон, тохтобулбун булбакка төттөрү-таары хатааһылыы сылдьан, Мархаҕа мунан хаалбытым. ГАИ пуоһун көрөн, патрульнай массыынаҕа тиийбитим. 

Төрөппүттэрим оҕобут сүттэ диэн полицияҕа сайабылыанньа суруйбуттар этэ. ГАИ үлэһиттэрэ төлөпүөнүнэн кэпсэтэн, дьоммун булан биэрбиттэригэр наһаа үөрбүтүм уонна улааттахпына кинилэр курдук дьоҥҥо көмөлөһүөхпүн баҕарбытым.

Участковай — универсальнай саллаат

-Үөрэххин бүтэрэн баран ханна ананан барбыккыный?

-Миигин тута Уһук хоту Анаабыр улууһугар, онтон Аллараа Халымаҕа участковайынан ыыппыттара. Куорат оҕото аан бастаан туундараны, үөр табаны, дьүкээбил уотун көрбүтүм, унньуктаах уһун кыһыны быһа күн сырдыга көстүбэккэ ыас хараҥа бүрүүкээн турара. Дьокуускайга көһөн кэлэн баран 1 №-дээх отделга эмиэ ити дуоһунаска биэс сыл үлэлээбитим.

Участковай диэн универсальнай саллаат, кини учаастагар 7000-8000 киһи олорор, кинилэр бэрээдэктэрин көрөр-истэр, урут сууттаммыт дьон хаттаан буруйу оҥорботторун туһугар кэпсэтии ыытар. Куоракка дьон үксүн ыаллара түүн айдааран утуппатахтарына ыҥыраллар, эр киһи итирэн баран дьиэтин өрө-таҥнары туттаҕына, сутуругун көтөхтөҕүнэ тиийэбит. Ким эрэ оҕолорун, кэргэнин кытта өйдөспөт, харчытын, суотабай төлөпүөнүн сүтэрэр. Кыһалҕалаах дьон түүннэри эрийэллэр, ол аайы ойон туран сүүрэн иһэҕин.

Полицейскай тиийбэт

-Үлэҕиттэн биир эмит түгэни кэпсиэҥ дуо?

-«02» сулууспаҕа кыра оҕолор кытта эрийэллэр, биирдэ биир уол ыкса түүн: «Аҕабыт биһигини көрүдүөргэ үүрэн таһаарда. Бэйэлэрэ дьиэҕэ хатаннылар, ийэбит: «Көмөлөһүҥ!» диэн хаһыытыыр, ытыыр, сарылыыр», — диэбит. Суоппарбын кытта иккиэйэҕин тута Сайсары түгэҕэр эргэ мас дьиэҕэ сүүрэн тиийдибит. Ааны ким да арыйбата, ыаллара эриттэн кырбаммыт дьахтар хаһыытаан баран уоскуйда диэтилэр.

Биһиги ЫБММ (МЧС) үлэһиттэрин ыҥыран, ааны астардыбыт. Киирбиппит итирик киһи тоҥолоҕор диэри илиитэ кыа хаан буолан баран утуйа сытар, ойоҕо сирэйэ көстүбэт буолуор диэри хаан-билик буолан, санна титирэстии, ытыы олорор. Эрэ «Ааны астаххына өлөрүөм!!», — диэн куттаабыт.

Утуйа сытар киһини ойутан туруоран, полиция отделыгар илдьэ барбыппыт, ойоҕун балыыһаҕа ыыппыппыт. Дьахтар сайабылыанньа суруйуон куттанар этэ. Урут ыар буруйу оҥоро сылдьыбыт киһи боппуруоһу барытын сутурук көмөтүнэн быһаара үөрэнэн хаалбыт. Ойоҕун кырбаабытын иһин кинини 112 ыстатыйанан холуобунай эппиэтинэскэ тардыбыттара эрээри, ыаллар номнуо эйэлэһэн, кыра оҕолору иитиэххэ-аһатыахха наада диэн «условнай» болдьох биэрбиттэрэ.

Дьиэ кэргэҥҥэ итинник айдаан таҕыстаҕына, дьахтар полиция ыҥырар эрээри, 90% кэлин эрдэрин кытта эйэлэһэллэр, хаттаан тиийдэххэ: «Тоҕо кэллигит?», — дииллэр.         

Күн бүгүн полицияҕа үлэһит тиийбэт, манна бэйэлэрин кыанар, эт-хаан өттүнэн эрчиллиилээх, доруобуйаларын туругунан хамыыһыйаны ааһар, 35 саастарыгар диэри эдэр ыччаты ылаллар.

800 мөл. солк. былдьаттылар

-Оттон билигин куйаар ситимигэр дьон харчытын албыннаан ылар түөкүттэри ирдэһэргэ үлэлиигин. Кинилэр угаайыларын эрдэттэн сэрэйиэххэ сөп дуо?

-Саамай киэҥник тарҕаммыт албастара маннык. «Киин Баантан кэтээн көрдүбүт, түөкүттэр мобильнай бааҥҥытыгар киирээри гыналлар, онон харчыгытын куттала суох счекка көһөрүҥ!», — дииллэр. Кэнэн дьон харчыларын ыыта охсоллор.

Түөкүттэр үксүн атын эрэгийиэнтэн эрийэллэр. Кинилэр суоллара сойуон иннинэ счеттарыгар арест ууран кэбистэххэ, харчыны кыайан устубаттар. Баан харчыгын төнүннэрэр. Онон тута полицияҕа биллэрдэххэ, харыларыттан харбаан ылыахха сөп.

Бааннар хаһан даҕаны мессенджеринэн, боростуой төлөпүөнтэн эрийбэттэр. Харчыгын билбэт дьоҥҥор ыытыаҥ иннинэ бааҥҥа пааспардаах тиийэн, барытын бэрэбиэркэлээтэххинэ, албыҥҥа үктэтиэҥ суоҕа. 

Сорох түөкүттэр клон-саайтары оҥорон, дьон харчытын устан ылаллар. Куйаар ситимигэр ону-маны атыылаһарга официальнай сайт хайдах сурулларын билиэххэ наада, эбэтэр колл-кииҥҥэ эрийдэххэ, СМС-нөҥүө сайт сыылкатын ыыталлар. 

2022 сыл түмүгүнэн өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо түөкүттэргэ 800 мөл. солк. харчыларын былдьаттылар. Саамай кыһыылааҕа кирэдьиит ыла-ыла ыыталлар. Куйаар ситимигэр сыыһа-халты туттан, уопсайа 2000 киһи эмсэҕэлээтэ. Түргэнник уонна чэпчэкитик элбэх харчыны баһан ылыан баҕалаах дьон араас угаайыга киирэн биэрэллэр.

Харчыны эрдэ ыытымаҥ!

-Дьиэ-уот, массыына атыылаһарга дьону хайдах албынныылларый?

-Атыыһыттар харчы сороҕун эрдэ көрдөөтөхтөрүнэ, ыыппат буолуҥ. Московскай уобаласка олорор биир киһи Краснодарскай кыраайга муора таһыгар чааһынай дьиэни бэрт чэпчэки сыанаҕа атыылыыбын диэн «Юлаҕа», «Авитоҕа» биллэрии таһаарар эбит. Сделка буолуон иннинэ 200 000 солк. көрдүүр, оччоҕо дьиэ эһигини эрэ күүтэн турар. Дьокуускай олохтоохторо ону көрөн ымсыыран, харчыларын ыытан кэбиспиттэр, манна кыбартыыраларын атыылаан баран тиийбиттэрэ киһилэрэ да, дьиэлэрэ да мэлигир. Харчыны ыытарга расписканы сымыйанан суох киһи аатыгар суруттараллар.

Онон атын куоракка дьиэни атыылаһарга бэйэҕит тиийэн тутан-хабан көрбүккүт, чугастааҕы эргин туох баарын-суоҕун билбиккит ордук. Биллэн турар, аныгы үйэҕэ онлайн-сделканы түһэрсиэххэ сөп эрээри, кимиэнэ эрэ табыллар, ким эрэ харчытын сүтэрэр.

Чааһынай дьиэни атыылаһарга Росреестрга кыһыл линия баар түгэнигэр дьиэҕитин көтүттэриэхтэрэ. Итинник бэлиэлээх сиргэ суол, бырамыысыланнай эбийиэк тутуллуохтаах, ол иһин дьон олороро бобуллар. Ону сорохтор билбэккэ дьиэлэрин туттан баран кыайан пропискаламмакка атыылыы сатыыллар. Кыһыл линия  баарын-суоҕун Кадастровай балаатаҕа учаастак кадастровай нүөмэринэн бэрэбиэркэлииллэр.

Массыынаны «Дром» саайтыгар эбии харчы төлөөн, урукку хаһаайын туох иэстээҕин, тимир көлө саахалга түбэһэ сылдьыбытын-суоҕун билиэххэ син.

-Андрей Алексеевич, сиһилии кэпсээниҥ иһин махтал! Үлэҥ ситиһиилээх, погуонуҥ элбэх сулустаах буоллун!

Эрэдээксийэттэн: буруйу оҥорооччулары ирдэһэр полиция үлэһиттэрин хаартыскатын, ааттарын-суолларын тарҕатар бобуллар. Ол иһин оперуполномоченнай аатын уларыттыбыт, сирэйин хаартыскаҕа түһэрбэтибит.