Үөрэх

Быйыл 2021 сылга бу үөрэҕи бүтэрбит бастакы 9 хараҥаччы бары үлэ булбуттар. Олортон биэһэ туйгуннук үөрэнэн, үрдүк үөрэҕи кыһыл дьупулуомнаах бүтэрбит. Икки устудьуон, магистратура бырагырааматыгар киирэн, салгыы үөрэнэ сылдьар эбит.

Бу сонун идэни баһылыыр дьону туохха үөрэтэллэрин, ханнык эйгэҕэ үлэлиэхтээхтэрин, туох сонун дьиссипилиинэлэр баалларын, ситиһиилэрин туһунан педагогическай наука хандьыдаата, ХИФУ дассыана Марк Николаевич Егоров кэпсииригэр көрдөстүм.

Бырагыраама сыала-соруга

— Уопсастыба сайдыытын, саҥатыйыытын хааччыйар уопсастыбаннай-бэлитиичэскэй, социальнай-экэнэмиичэскэй, култуурунай сыһыаннаһыыларга ыччат кыттыыны ылара суолталааҕын быһыытынан, онуоха бэлэмнээх, көхтөөх, соруктары сатаан туруорунар, бэйэтэ быһаарыныылары ылынар, бырайыактыыр үлэни көҕүлүүр ыччаты уһуйан таһаарар баҕаттан бу салааны арыйбыппыт. Биллэн турар, ыччат бэлиитикэтин олоххо киллэриигэ үрдүк квалификациялаах исписэлиистэр наадалар. Эдэр дьон кыаҕын, сатабылын, дьоҕурун уонна көҕүн, эрчимин туһаныы – судаарыстыба биир тутаах үнүстүрүмүөнэ буолар, – диэн Марк Николаевич салайар үөрэҕин бырагырааматын сүрүн сыалын, тоҕо бу хайысханы тэрийбиттэрин туһунан кэпсиир.

Бу идэни бүтэрбит исписэлиистэр судаарыстыба тирэҕэ буолуохтара. Кинилэр ыччат эйгэтигэр баар кыһалҕалары чинчийэн, үөрэтэн, ону быһаарар суоллары тобулуохтара. Үлэтэ суох ускул-тэскил сылдьар эдэр дьон дьарыктаах буолуутун хааччыйыы, ыччаты урбааҥҥа сыһыарыы, эдэр ыал олоҕун-дьаһаҕын тупсарыы, сынньалаҥы туһалаахтык тэрийии боппуруостарын быһаарыахтара. Ону тэҥэ ыччат интэриэһин көмүскүүр араас түмсүүлэри уонна тэрилтэлэри кытта ыкса үлэлэһиэхтэрэ.

– Устудьуоннар үөрэнэр кэмнэригэр социальнай-технологическай, психолого-педагогическай, социологическай ньымалары, сатабыллары баһылаан, аныгы ыччат үөрэҕин, үлэтин, сынньалаҥын сатаан тэрийэр, чинчийэр уонна ону салайар кыахтаныахтара. Ыччат бэлиитикэтин быһаарсар, тосхоллорун олоххо киллэрсэр, ыччат эйгэтигэр тахсар араас кыһалҕалары туоратар, иирсээн тахсыбыт дуу, биитэр тахсар чинчилээҕин дуу төрдүн-төбөтүн кыайан быһаарар, ыччат интэриэһин көмүскүүр, туруулаһар кыахтаах дьону бэлэмниэхпит, – диэн Марк Егоров устудьуоннара чиҥ билиини ылалларын туһунан үллэстэр.

Бу барыта үөрэх бырагырааматын бүтэриэхтээх устудьуоннар киэҥ үлэлэригэр сирдиир суол буолар эбит. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр үлэ, быраап, бэлиитикэ, наука, үөрэхтээһин, култуура, спорт, коммуникация, доруобуйа харыстабылын хайысхаларын, судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай структуралары, итиэннэ ыччат уонна оҕо уопсастыбаннай түмсүүлэрин, үлэ биэрээччилэри, эдэр дьон интэриэһин көмүскүүр тэрилтэлэри кытта бииргэ үлэлэһии эйгэлэригэр комплекснай соруктары быһаарыахтаахтар.

Марк Николаевич кэпсээбитигэр олоҕурдахха, инники этиллибит сыал-сорук үөрэх былаанын идэтийии чааһыгар толору арыллар. Холобур, идэтийии блогун дьиссипилиинэлэрэ маннык куурустартан тураллар: «Государственная молодёжная политика РФ», «Региональная и муниципальная молодежная политика», «История и современное состояние молодёжного движения в России и за рубежом», «Основы социального государства и гражданского общества», «Теория измерений социальных проблем молодёжи», «Основы психологии управления в молодёжной среде», «Карьерные стратегии молодёжи», «Социальное партнёрство и фандрайзинг», «Управление проектами», «Менеджмент в молодёжной политике», «Конфликтология», «Девиантология», онтон да атыттар. Үөрэх кэмигэр ылбыт билиилэрин салгыы быраактыка кэмигэр бигэргэтэллэр.

Ону тэҥэ үөрэҕи бүтэрээччи билиитинкөрүүтүн кэҥэтэр, туспа хайысхаларынан кинилэр билиилэрин дириҥэтэр, үлэ булалларыгар күрэстэһэр кыахтарын үрдэтэр сыалтан ыччат эйгэтигэр үлэлии сылдьар эспиэрдэри уонна исписэлиистэри кытта көрсүһүүлэри тэрийэллэр эбит.

Ситиһиилэр, соруктар

– Бу үөрэх арыллыаҕыттан ыла араас куонкурустарга, билим кэмпириэнсийэлэригэр, граннарга бырайыак суруйан кытынныбыт. Холобур, «Росмолодежь» сыллата ыытар бырайыактарын куонкуруһагар кыттабыт. Бастакы граны 2018 сыллаахха Раиса Иванова бырайыагар ылбыппыт, суумата 300 тыһыынча солкуобай этэ. Ону ситиһиилээхтик олоххо киллэрбиппит. 2019-2020 сылларга өссө 4 бырайыак кыайбыта: 2019 с. Николай Бочкарев, 2020 с. Марфа Николаева, Екатерина Михайлова, Наталья Павлова бырайыактара грантовай өйөбүлү ылбыттара. Ону тэҥэ хотугулуу-илиҥҥи норуоттар тылларын уонна култуураларын үнүстүүтүгэр 2019 сыллаахха «Проектная мастерская ИЯКН» арыйбыппыт. Манна бырайыактааһыҥҥа, грантовай үлэҕэ кыттарга ыччаты үөрэтэбит, көҕүлүүбүт уонна сүбэлиибит. Ол чэрчитинэн элбэх сэминээрдэри университет устудьуоннарыгар, учууталларга, үөрэххэ туттарсааччыларга ыыппыппыт.

Маны таһынан бу кэпсиир үөрэхпит хайысхатын иһинэн хас даҕаны бырайыакпыт үлэлиир. Холобур, «Эдэр лиидэр оскуолата», «Бырайыактар параадтара» диэн куонкурус. Биһиги үөрэхпитигэр туттарсааччылары кытта ый ахсын онлайн-көрсүһүүлэр, о.д.а. ыытыллар. Бу үөрэх дьылыгар «Ыччаты кытта үлэни тэрийии» диэн научнай куруһуокпутун бигэргэттибит. Ыччаты наукаҕа киллэрии диэн сыаллаах-соруктаах буолар. Былырыыҥҥы үөрэх дьылыгар Нарыйа Старостина уонна Марфа Николаева устудьуоннар научнай үлэлэрин куонкуруһугар Арассыыйаҕа үһүс миэстэ буолбуттара. Онон билиҥҥи ыччат эйгэтигэр баар кыһалҕаларга научнай чинчийиилэрбитин өссө күүһүрдүөхпүт, дириҥэтиэхпит. Куруһуок чэрчитинэн устудьуоннар ый ахсын «Молодежь в фокусе социальных противоречий» диэн «төгүрүк остуолу» ыыталлар, – диэн Марк Николаевич кылгас кэмҥэ тугу ситиспиттэрин сэмэйдик кэпсиир.

Билигин бу үөрэх хайысхатыгар 50 устудьуон күнүскү үөрэххэ уһуйуллар. Ол эрээри бакалавр эрэ таһымыгар үөрэх баар эбит, кэтэхтэн үөрэх көрүҥэ уонна магистратура бырагырааматын арыйыы билиҥҥи кэмҥэ былааннаммат. Итиэннэ быйыл Приморскай кыраайтан биир устудьуон туттарсан үөрэнэ сылдьарын үөрэ иһиттим. Саха сиригэр маннык үөрэх баарын билэн, идэ баһылыы кэлбитэ үчүгэй дии санаатым.

Судаарыстыба тирэҕэ

– ХИФУ тэйиччиттэн олорон үөрэнэргэ улахан ыараханы көрсүбэтэ. Бу да иннигэр биһиги «Moodle» диэн систиэмэни үлэбитигэр туһанар этибит. Биллэн туран, бастаан «Zoom» платформаҕа үөрэнэргэ, үөрэтэргэ кыра уустуктар бааллара. Ол гынан баран, ону биһиги түргэнник ылыммыппыт, онон ити өттүгэр университет улахан мэһэйдэри көрсүбэтэ. Билигин устудьуоннар да, преподавателлэр даҕаны итини барытын толору баһылаан, үөрэтэрбит курдук үөрэтэ олоробут, сороҕор табыгастаах да курдук эбит.

«Ыччаты кытта үлэни тэрийии» хайысха устудьуоннара бырайыактыыр мастарыскыайга, итиэннэ үөрэх бырагырааматыгар «Основы проектирования», «Подготовка к грантовой деятельности», «Управление проектами» курдук дьиссипилиинэлэргэ, ону таһынан практическай дьарыктарга бырайыактары оҥорорго үөрэнэллэр эбит. Ону төһө баһылаабыттарын куонкурустарга ситиһиилэрэ туоһулуур. Ити курдук, Марк Егоров салайар «Ыччаты кытта үлэни тэрийии» үөрэх хайысхата быйыл бэһис сылын устудьуоннарга аанын арыйан, ыччат бэлиитикэтин эйгэтигэр, үлэтигэр, кыһалҕаларыгар быһаарсар исписэлиистэри бэлэмнии, үөрэтэ сылдьар. Бу үөрэҕи бүтэрбиттэр өрөспүүбүлүкэ бары муннугар баар ыччаты биир санаа тула түмэн, сайдыыны саҕар күүс буолуохтара диэн күүтэбит.