Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

 Бу күннэргэ Ил Түмэҥҥэ өрөспүүбүлүкэ 2020 сыллааҕы судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туолуутун туһунан аһаҕас истиилэр буоллулар. Тэрээһини  Ил Түмэн бүддьүөккэ, үпкэ, нолуокка уонна бас билии боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев салайан ыытта. Дакылааттары СӨ экэниэмикэтин уонна үбүн миниистирдэрэ Майя Данилова уонна Валерий Жондоров оҥордулар.

 Бу күннэргэ Ил Түмэҥҥэ өрөспүүбүлүкэ 2020 сыллааҕы судаарыстыбаннай бүддьүөтүн туолуутун туһунан аһаҕас истиилэр буоллулар. Тэрээһини  Ил Түмэн бүддьүөккэ, үпкэ, нолуокка уонна бас билии боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев салайан ыытта. Дакылааттары СӨ экэниэмикэтин уонна үбүн миниистирдэрэ Майя Данилова уонна Валерий Жондоров оҥордулар.

Кутталлаах кирбиигэ чугаһаабакка

«Былырыын коронавирус пандемията 2020 сыллааҕы бүддьүөккэ кэккэ уларытыылары киллэрбитэ. 2020 сыл кулун тутар, муус устар ыйдара маҥнай утаа мунаахсыппыттара. Ол эрээри, РФ Бырабыыталыстыбатын уонна бэйэбит испитигэр улахан бырамыысыланнай хампаанньалары кытта үчүгэйдик үлэлээн, кириисистээх 2020 сылы улахан охсуута суох таҕыстыбыт», -- диэн Майя Данилова эттэ.

 Саха сирэ инвестиция килиимэтин национальнай рейтинигэр инники кирбиигэ тахсан, Уһук Илин эрэгийиэннэриттэн соҕотоҕун 20 бастыҥнар истэригэр киирбит.

Майя Данилова 2020 сыллаах бүддьүөт туолуутун сүрүн көрдөрүүлэрин кэпсээтэ. Өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүгэр 249,8 млрд. солк. дохуот киирбит. 2019 сылы кытта тэҥнээтэххэ, 13,5 %-нан үрдээбит. Ол курдук, 119,5 млрд. солк. нолуоктан, 120,4 млрд. солк. федеральнай бүддьүөттэн киирбит. 2019 сылы кытта тэҥнээтэххэ, бу көрдөрүү 37,1 %-нан улахан. Барыллаан ааҕыыга сыһыаннаан, 98,6 % туолбут. 2019 сылы кытта тэҥнээтэххэ, дохуот киириитэ 29,7 млрд. солк. улааппыт.

«Социальнай эбийиэктэри тутууга федеральнай бүддьүөттэн 73,6 млрд. солк. тартыбыт», -- диэн кини эттэ.

Пандемия саҕаламмытыгар үлэтэ суох буолуу көрдөрүүтэ өрө барбыта. Ол эрээри, балаһыанньаны хонтуруолга ыланнар, үлэтэ суох буолуу көрдөрүүтэ ыксаллаах кирбиигэ тиийбэтэх.

 Экэниэмикэ миниистирэ эппитинэн, атырдьах ыйыттан өрөспүүбүлүкэҕэ төлөнөр хамнас орто кээмэйэ улааппыта бэлиэтэммит.

Гаас, чох уонна көмүс хостооһунун көрдөрүүтэ улаатан, дохуоттан барыс быһыытынан киирэр үп арыый үрдээбит.  «Өрөспүүбүлүкэҕэ үлэлиир 228 хампаанньа барыһыттан нолуок быһыытынан  45,1 млрд. солк. киирбит», -- диэтэ.

2020 сылга аан дойдуга пандемия бүрүүкээн, бородууксуйаларын урукку сыллар курдук сатаан атыылаабаккалар,  алмаас хостуур хампаанньалар нолуоктарыттан өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр киирэр үп кыччаабыт. 2020 сылга 7 млрд. солк. курдук киирбит.

Былырыын өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр нолуок буолбатах дохуоттан 9,9 млрд. солк. киирбит. 2019 сылы кытта тэҥнээттэххэ, 10,9 млрд. солк. кыччаабыт, ол эбэтэр 47 %-нан.   

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханынан бигэргэммит  судаарыстыбаннай 28 бырагырааманан бүддьүөт оҥоһуллубут. 2021 сыл тохсунньу 1 күнүнээҕи туругунан, бу бырагыраамаларынан ыытыллыахтаах үп былаана 94,2 % туолбут, ол эбэтэр 240,4 млрд. солк. ороскуоттаммыт.

Ороскуоттааҕар дохуот элбэх

Майя Данилова дакылаатын Валерий Жондоров эбэн биэрдэ. Кини 2020 сылга өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүн ороскуоттаах чааһа 263,7 млрд. солк. буолбутун бэлиэтээтэ. 2019 сылы кытта тэҥнээтэххэ, бу көрдөрүү 26,7 млрд. солк. улааппыт.

«2019 сылга ахсынньы 12 күнүгэр уочараттаах пленарнай мунньахха “2020 сылга, итиэннэ 2021 уонна 2022 сыллардааҕы кэмҥэ торумнанар судаарыстыба бүддьүөтүн туһунан” өрөспүүбүлүкэ сокуонун ылыммыппыт. Былааннаммытынан 2020 сылга бүддьүөт дохуоттаах чааһа 207,4 млрд. солк., ороскуота  208,4 млрд. солк., дэписсиитэ 998 мөл. солк. этэ. 2020 сыл устата судаарыстыбаннай бүддьүөт үстэ уларытыллан, бигэргэниини ааспыта», -- диэн Валерий Жондоров эттэ.

Ол курдук, 2020 сыллаах судаарыстыбаннай бүддьүөт бигэргэниллэн баран, дааннайдара уларытыллыбыт төрүөттэрин ыйда.  Бүддьүөккэ дохуоту киллэрэр тэрилтэлэр, федеральнай киинтэн субсидия уонна атын хайысханан киирэр үп көрдөрүүлэрэ уларыйбытыттан буолбут.  РФ Бырабыыталыстыбата субъектарга ыытар үбүн туһунан нормативнай докумуон уларыйбытыгар, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн сокуонугар эмиэ уларытыы киллэриллибит. Итиэннэ СӨ судаарыстыбаннай мэктиэлээһин бырагырааматыгар, үп ыытыллар хайысхалара уларыйаннар, бүддьүөт көрдөрүүтүн уларытан бигэргэппиттэр.

Ол түмүгэр өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүгэр киирбит дохуоттаах чаас көрдөрүүтэ улааппыт уонна 249 785 137,8 тыһ. солк. буолбут. Ороскуоттаах чааһа 248 646 256,6 тыһ. солк. тэҥнэспит. 2020 сыллаах бүддьүөт профицита, ол эбэтэр өрөспүүбүлүкэ 2020 сыллаах бүддьүөтүн ороскуотунааҕар дохуоттаах чааһа 1138881,2 тыһ. солк. элбээбит.    

Нолуок быһыытынан киирбит дохуот 111280047,0 тыһ. солк. буолбут. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэҕэ үлэлиир тэрилтэлэр барыстарыттан (түһээн быһыытынан) 40,7 млрд. солк., НДФЛ-тан 26,6 млрд. солк., ниэп бородууктатын атыытын нолуогуттан 3,8 млрд. солк., тэрилтэлэр үптэрин-малларын (имущество) нолуогуттан 16,7 млрд. солк. уонна сир баайын хостуулларыгар түһэриллибит нолуоктан 21,1 млрд. солк. киирбит.

Сир баайын хостуур бырамыысыланнай тэрилтэлэр 2020 сылга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр нолуок быһыытынан киллэрбит үптэрэ:

Алмааһы хостуур салааттан – 11,7 млрд. солк.;

Ниэби хостуур салааттан – 9,9 млрд. солк.;

Көмүһү хостуур бөдөҥ тэрилтэлэртэн – 2,9 млрд. солк.;

Дуогабар түһэрсэн, барыстарыттан нолуок төлөөччүлэртэн (КНГ) – 7,6 млрд. солк.

2020 сылга өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр нолуок буолбатах дохуоттан 9,9 млрд. солк. киирбит. 2019 сылы кытта тэҥнээтэххэ, бу көрдөрүү 47 %-нан кыччаабыт.

Ыйытыылар

Экэниэмикэ миниистирэ Майя Данилова уонна үп миниистирэ Валерий Жондоров иһитиннэриилэрин кэнниттэн Ил Түмэн дьокутааттара чуолкайдыыр ыйытыылары биэрдилэр.

Андрей Находкин муниципальнай үлэһиттэр хамнастара 2020 сылга төһө үрдээбитин ыйытта. Бу категорияҕа хамнаһы үрдэтии оҥоһуллубатаҕа 3 сыл буолбутун, салгыы бу хайысхаҕа үлэ ыытыллыахтааҕын туһунан эппиэттээтилэр.

Любовь Явловская доруобуйа харыстабылын салаатыгар инвестиция быһыытынан 9 млрд. солк. киирбитин ыйан туран, эмп тэрилтэлэрин оборудованиенан хааччыйыыга төһө ыытыллыбытын ыйытта. Кини: «Аартыка түөлбэтин улуустарыгар компьютернай томограф олус наада, дьон киин куоракка кэлэн түһэллэр, ороскуотураллар», -- диэн эттэ. Өрөспүүбүлүкэ балыыһаларын эмтиир оборудованиеларынан хааччыйыыга уопсайа 600 мөл. солк. анаммытын туһунан эттилэр. Оттон СӨ доруобуйаҕа харыстабылын миниистирэ Елена Борисова дьокутаат ыйытыытыгар: «Урукку быраабыланан компьютернай томограф нэһилиэнньэ ахсаанынан көрөн ананара. Хата, ол бэрээдэк уларыйан, билигин ыраах сытар аҕыйах ахсааннаах нэһилиэнньэлээх улуустар балыыһаларыгар туруоруохпутун сөп. 2021 сылга өрөспүүбүлүкэ аартыкатын түөлбэтин 5 улууһугар компьютернай томографы көрбүппүт. Ол эрээри, билэргит курдук, бу тэрил үчүгэйдик оҥоһуллубут анал дьиэҕэ туруоруллуохтаах. Онон быйыл улуустааҕы балыыһалар туспа хабыньыат көрөн, ону бэлэмнээһин үлэтэ ыытыллар. 2020 сылга Муома улууһун Хонуутугар бастаан туруоруохпут», -- диэн эппиэттээтэ.

Елена Голомарева: «Табаны иитии салаатын сайыннарыыга 2021 сылга 20 мөл. солк. эрэ көрүллүбүт, оттон манна 160 мөл. солк. көрүллэрэ ордук этэ», -- диэн эттэ.

 Экэниэмикэ миниистирэ Майя Данилова кинилэр бу сууманы анааһыҥҥа сыһыана суохтарын, тыа хаһаайыстыбатын  салаата ыыппыт үлэтин түмүгэр, көрүллүбүт суума буоларын бэлиэтээтэ. Оттон тыа хаһаайыстыбатын бэрэстэбиитэлэ дьокутаат ыйытыытыгар: «2021 сылга субвенцияны көрүү мэхэньииһимэ уларыйбыта. Тыа хаһаайыстыбатын салаатын сайыннарыыга көрүллүбүт үп улааппыта, сорох салааҕа көрүллүбүт үбү кыччатан туран», -- диэн эппиэттээтэ.

Алена Атласова чааһынай дьиэни тутууну көҕүлүүр сыалтан территориялары инфраструкталааһын бырагырааматынан анаммыт 4,7 мөл. солк. туһаныллыбакка хаалбытын ыйда. «Бу бырагыраамаҕа элбэх оҕолоох ыалларга босхо бэриллибит учаастактар инфраструктураларын тэрийии эмиэ киирсэр», -- диэтэ уонна инникитин бу үлэҕэ болҕомтону ууралларыгар эттэ.

Аһаҕас истиигэ  кыттыыны ылбыт норуот дьокутааттара 2020 сыллаах судаарыстыбаннай бүддьүөт туолуутун туһунан иһитиннэриини ылыннылар.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением