«Рыбе – вода, птице – воздух, зверю – лес, степи, горы. А человеку нужна Родина. И охранять природу – значит охранять Родину» диэн нуучча биллэр суруйааччыта Михаил Пришвин этэн турардаах. Дойдуга тапталы иҥэрии, ол аата кэнчээри ыччаты сиргэ-уокка эппиэтинэстээх, дойдуга бэриниилээх буола иитэргэ билиҥҥиттэн кыһаллар оруннаах. Манна экологическай иитии оруола муҥура суох.
Кэлиҥҥи кэмҥэ бөҕү наардаан тутар сирдэр үөскээн эрэллэрэ үөрдэр. Кыһалҕата диэн, мантыкабыт хас хардыы аайы баар буолбатах, Дьокуускай араас муннугар анаан-минээн тиийдэхпитинэ эрэ туттарар кыахтаахпыт. Хас биирдии киһи бөҕү туттарыыга эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһара буоллар, биллэн турар, олус үчүгэй буолуох этэ.
Кэмэнтээрий
Валентина Дмитриева, “Эйгэ” экологическай киин дириэктэрэ:
--Дьону-сэргэни бөҕү хомуйуу боппуруоһа олус долгутар. Хомойуох иһин, быһаарыыны ылынар уорганнарбыт куойаларыгар-маҥкыларыгар оҕустаран испэттэр. Дьиҥинэн, бөҕү хомуйууну быһаарар кыах толору баар. Ол эрээри, тоҕо эрэ сыарҕа бытаан. Туох эмит хамсааһын тахсаары гынна да аҥаардастыы коррупцияҕа кубулуталлара баар суол. Эбэтэр сатамньыта суох үлэ диэн тута куолулаабытынан барабыт.
Сокуон өттүн көрдөххө
2021 сылга диэри Арассыыйа үрдүнэн кытаанах тобоҕу учуоттааһын уопсай судаарыстыбаннай тиһигэ үөскэтиллиэхтээх. Ону кытта бары эрэгийиэннэргэ бөҕү-сыыһы хомуйуу, туттарыы үлэтин наардыыр сорук турар.
Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев: «Аныгы Арассыыйаҕа биир саамай сытыы кыһалҕанан олох-дьаһах кытаанах тобохторун харайыы буолар. Анал ыйытыкка кыттыбыт Арассыыйа олохтоохторуттан 44 %-нара экологияҕа саамай улахан кутталлааҕынан олох-дьаһах тобохторо буолалларын ыйбыттар. Арассыыйаҕа сыл устатыгар 70 мөл. тоннаҕа чугаһыыр кытаанах тобохтор үөскүүллэр, ол сыл аайы элбии турар. Маныаха ити тобохтор 5-7 %-нара эрэ суох оҥоһуллар. Арассыыйа ити өттүгэр аан дойду үрдүнэн бастакы миэстэни ылар”, -- диэн санаатын үллэһиннэ.
СӨ экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистирин бастакы солбуйааччы Семен Яковлев көҥүллэммэт сыбаалкалар сирдэрин чөлүгэр түһэриигэ ыытыллар үлэ хаамыытын туһунан: “Ыраас дойду” бэдэрээлинэй бырайыагынан өрөспүүбүлүкэҕэ 4 сыбаалка суох оҥоһуллуохтаах, ол курдук, 2020 сылга Дьокуускайга, 2021 сылга Ньурбаҕа, 2024 сылга Бүлүүгэ уонна Мииринэйгэ. Ону таһынан 400-чэ көҥүлэ суох сыбаалка суох оҥоһуллуохтаах», -- диэн билиһиннэрдэ.
Бүлүүлүүр суол 9-с км баар Дьокуускай куорат сыбаалкатын суох оҥорууга анаан бэдэрээлинэй бүддьүөттэн субсидия көрүллүбүт. Бырайыак номнуо 2020 сылга олоххо киириэхтээх этэ. Ол эрээри сыбаалка бөҕө аччаабыта көстүбэт. Хата, үлүннэр үллэн иһэр. Хас да уонунан сыллар тухары бүтүн куорат бөҕө-сыыһа дьапталҕаланан-дьапталҕаланан сыбаалка сирэ кута курдук куталдьыйа турар. Манна кими да анал көҥүлэ суох киллэрбэттэр. Бэл, хаартыскаҕа түһэрэр бобуулаах. Бу сыбаалканы суох оҥоруу туһунан докумуоннар (бырайыак, смета) күн бүгүҥҥэ диэри ситэтэ суохтар. Онон үлэ тохтоон турар.
Кыайтарбат кыһалҕа
Үлэ тэтимэ тоҕо бытаарда? Бөх реформатыттан нэһилиэнньэттэн харчыны эрэ тутуута олоххо киирдэ. Оттон, хомойуох иһин, бөхпүт сыппытын курдук сытар...
ОДьКХ уонна энергетика миниистирин солбуйааччы Виктор Романов : «Биллэн турар, биһиги сүрүн уратыбыт айылҕабыт тыйыс усулуобуйалааҕа буолар. Кытаанах тобохтору хомуйууга нэһилиэнньэлээх пууннарбыт бырамыысыланнас кииннэриттэн ыраах сыталлара, хаһаайыстыбаны тэрийии үгүс ресурсаны эрэйэрэ ыарахаттары үөскэтэр. Ити этиллибит барыта бөҕү харайыыга төлөбүр кээмэйин үрдэтэр. Онон бары өттүнэн сөптөөх инфраструктураны тэрийэргэ инвестиция наада», -- диэн быһаарар. Кини этэринэн, сир учаастага бөҕү мунньар полигон быһыытынан докумуоҥҥа ыйыллыбатах буоллаҕына, үгүс кыһалҕаны үөскэтэр. Ойуур пуондатыгар киирсэр сири оҥоруу бырассыаһа хаһыс да сылын ыытыллар. Маныаха кытаанах тобохтору харайыыга анаммыт сир докумуонун оҥоруутун судургутуталлара буоллар үлэ син тэтимириэх этэ.
Дьон санаата
Раиса Васильева, Дьокуускай олохтооҕо:
--Мин санаабар, Дьокуускайга бөҕү хомуйуу ситэтэ суохтук ыытыллар. Биирдиилээн чааһынай тэрилтэлэр дьарыктана сатыыллар да, кинилэргэ кыайтарбата биллэр буоллаҕа дии. Бу кыһалҕа судаарыстыба көрүүтүгэр киириэхтээх. Сөптөөх үп-харчы көрүллэн, хас биирдии элбэх кыбартыыралаах олорор дьиэ инфраструктуратын оҥорууттан саҕаланыахтаах. Биһиэхэ уулуссаларбыт да оҥоһуллан испэттэр. Онон бөҕү-сыыһы наардаан хомуйууга тиийиэхпит ыраах быһыылаах.
Максим Захаров, ХИФУ устудьуона:
--Бөҕү харчыга туталлара буоллар дьон быдан интэриэстээх буолуо этэ. Итини олоххо киллэрэллэрэ буоллар бэрт кылгас кэм иһигэр куораппыт ырааһыра түһүөн сөп. Итиэннэ тутар бөхтөрүн ассортимена элбиэн наада. Билигин аҥаардас пластигы, хордуоҥканы, батарейканы эрэ туталлар. Өссө онно ирдэбилэ элбэх ээ. Киһи сууйарыттан-соторуттан да сүрэҕэлдьээн бөҕү-сыыһы туттарыан баҕарбат.
Лариса Макарова, Чурапчы олохтооҕо:
--Биһиги улууска бөҕү-саҕы наардаан тутуу туһунан боппуруос көрүллүбүтэ. Сыбаалкабыт чугас баара олохтоохтору долгутар. Уопсайынан, бөх-сыыс кыһалҕата дьон култууратыттан улахан тутулуктаах. Наардаан тутуу киирдэҕинэ, бары биир киһи курдук бөҕү туттаран иһиэхпит биллибэт. Сүрэҕэ суох буолуу, аанньа ахтыбат сыһыан баарын тухары ыраастык дьаһанан олорорбут ыраах буолуо Сайдыыны үөрэ көрсөр, куруук инникини толкуйдаан сылдьарбыт буоллар, барыта тута сатанан иһиэх этэ. Олоҕуран хаалбыт урукку үөрүйэхтэн тахсыы хаһан баҕарар уустук быһыылаах. Ол иһин хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ ыраас, чэбэр уонна дириҥ култууралаах буолуу инники күөҥҥэ сылдьыахтаах.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
