Все новости

Итиччэ дириҥ суолталаах итэҕэлбит бырааһынньыгын, хоруона хамсыга хааччахха хаайан, икки сыл устата түһүлгэҕэ киирэн арчыламмакка, алгыс ылбакка, бары да кэри-куру буоллубут.

Дьэ, быйыл кэмниэ-кэнэҕэс, хата, оруобуна өрөспүүбүлүкэбит 100 сылыгар, үрүҥ тунах ыһыахпытын ыһар кыахтанныбыт.
Улуу Туймаада хочотун олохтоохторо, сахалыы сайбаччы таҥнан, Үс Хатыҥмытыгар тоҕуоруһа мустуохпут. Маныаха быйылгы үбүлүөйдээх улахан ыһыахпыт хайдах быһыылаахтык барарын, туох саҥа сүүрээн киирэрин, тэрээһин үлэтин, о.д.а. туһунан киин куорат култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга уокуруктааҕы управлениетын начаалынньыга Индира Ли «Куораттыын быһа эпиир» биэриигэ кэпсээтэ.

Үс үбүлүөйгэ туһуланыаҕа

-Туймаада быйылгы ыһыаҕа бэс ыйын 25-26 күннэригэр буолар. Саха АССР тэриллибитэ 100, Дьокуускай куорат төрүттэммитэ 390, куораттааҕы Дуума 200 сылларыгар ананыаҕа. Үгэс быһыытынан, бастаан Алтан Сэргэҕэ сиэр-туом ыытыллыаҕа.

Онтон киин трибунаҕа театрализованнай дьүһүйүүнү көрүөхпүт. Икки улахан светодиоднай экран туруоҕа. Онно өрөспүүбүлүкэбит 100 сыллаах сайдыытын кэпсиир документальнай-историческай каадырдары көрдөрүөхпүт. Саха тыйаатырын артыыстара норуоппут араас кэмнээх лиидэрдэрэ буолан тахсан, бар дьону эҕэрдэлиэхтэрэ.
Ыһыах үөрүүлээх аһыллыытыгар 1,5 тыһыынча киһи кыттыаҕа: Дьокуускайбыт айар бөлөхтөрө, ансаамбыллара, тыйаатырдарбыт артыыстара, култуура колледжын устудьуоннара. Ону сэргэ Тааттаттан, Мэҥэ Хаҥаластан, Чурапчыттан, о.д.а. чугастааҕы улуустартан үҥкүү кэлэктииптэрэ кэлиэхтэрэ.
Бырагыраамабытын номнуо бигэргэппиппит. Икки күн устата 100-тэн тахса араас хабааннаах тэрээһин ыытыллыа. Ыһыах аһыллыытын уонна сабыллыытын туруорар режиссерскай бөлөх сценарийын суруйан, кимнээҕи туохха кытыннаралларын түҥэтэ-үллэрэ, былаанныы сылдьаллар, бэлэмнэнэ туралларыгар сорудахтарын биэрбиттэрэ. Репетициялар бэс ыйын 13 күнүттэн куорат иһинээҕи былаһааккаларга (саалалар, фойелар, о.д.а.) саҕаланыахтара, онтон 20 чыыһылаттан Үс Хатыҥҥа миэстэтигэр буолуоҕа. Бу күннэргэ Үс Хатыҥҥа тиийэн, субуотунньук оҥордубут, икки сыл иччитэхсийэн турбут сири-уоту сэргэхситтибит, өрө тартыбыт, бөҕүн-сыыһын ыраастаатыбыт.

Барыта биир стиллээх буолуоҕа

--Быйылгы ыһыахпыт үбүлүөйдээх дааталарга ананар буолан, уокуруктааҕы эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэтээҕи статустаах. Ол туһунан Ил Дархан дьаһала бу дьыл олунньу 22 күнүгэр тахсан турар.
Туймаада ыһыаҕын кэнсиэпсийэтин историческай наука дуоктара, ыһыаҕы ыытыыга сүрүннүүр киһибит Екатерина Романова оҥорбута.
Итини таһынан эдэр эрээри, киэҥ эйгэҕэ биллэр дизайнер Кыыдаана Игнатьева ыһыахпыт брендбуктарын толкуйдаата. Урукку өттүгэр брендбуктарбыт ол тустаах ыһыахха эрэ ананаллара, ол иһин бириэмэтэ ааста да, туһаммакка хааларбыт. Оттон Кыыдаана киэннэрэ өр кэмнээхтэр. Ол эбэтэр хаһан баҕарар бэлэхтиэххэ, биэриэххэ, атыылыахха сөптөөхтөр.
Бу брендбук оҥорторор сүрүн сыалбыт – киин куораппытын уонна Үс Хатыҥмытын барытын биир стилинэн киэргэтэр туһуттан. Ким хайдах баҕарбытынан араас былакааттары, баннердары иилэрэ көстүүтэ соччото суох. Бу сырыыга барыта ситимнээх, биир тыыннаах буолуоҕа.
Ыһыах саамай сүрүнэ -- аһа-үөлэ, хорчуопката. Бу чааһыгар атыыга-тутууга уонна урбааҥҥа департамеммыт үлэлэһэ сылдьар. Хорчуопка сирин сааһылыыбыт. Барыта 200 атыылыыр туочука баар буолуоҕа. Ипподром өттүгэр эмиэ атыыны-тутууну тэнитэр гына оҥоро сылдьабыт.

Саҥардыллар, тупсар

Төһө да икки сыл ыһыах буолбатар, Үс Хатыҥҥа тутуу үлэтэ тохтооботоҕо, кыралаан син биир бара турбута. Ол курдук, түһүлгэҕэ киирэр муостабытын кэҥэттибит. Урут кэтитэ 4 м буоллаҕына, билигин -- 6 миэтэрэ.

Ипподром трибуналарын саҥартыбыт. Тимир конструкциятын уларыттыбыт. Спортивнай күрэхтэһии ыытыллар сиригэр дьон олорор сирин өрөмүөннээтибит, эргиччи күрүө курдук тулалаатыбыт.
“Куттала суох уонна хаачыстыбалаах суоллар” национальнай бырайыак чэрчитинэн былырыыҥҥыттан Үс Хатыҥҥа барар трассаны оҥоро сылдьаллар. Эһиил биирдэ бүтэриэхтээхтэр. Онон билигин Үс Хатыҥҥа барыы-кэлии үксээбитинэн, трассаттан туораан киириини аспааллыыр үлэни тохтотон, айанныырга табыгастаах гына, суолу куттара сылдьабыт.
Ыйар-кэрдэр бэлиэлэри эмиэ саҥаны туруоруохпут. Ону Арассыыйа култууратын үтүөлээх үлэһитэ, норуот маастара Эрнст Алексеев сиэдэрэйдээн оҥоруоҕа.

Балаакка куората баар буолуо

-Түһүлгэҕэ дьон сэргэ балааккаларын илдьэ киирээччилэр. Сөп ээ, саастаах дьон күнү быһа кэрийэртэн сылайаллар, сытан сынньанан ылыахтарын баҕараллар.
Бу сырыыга балаакка куоратыгар анаан Үс Хатыҥ үрдүк сиригэр миэстэ бэлэмнээтибит. Туалеттара эҥин тулулуннулар. Биллэн турар, түһүлгэттэн тэйиччи. Ол иһин босхо шаттл илдьэр-аҕалар, тиэйэр буолуоҕа.
Билиҥҥитэ 1000 миэстэҕэ учуоттанабыт. Манна даҕатан эттэххэ, Үс Хатыҥ ууларыгар, күөллэригэр, үрэхтэригэр сөтүөлүүр көҥүллэммэт.

Сүүһүнэн тыһыынча киһи сылдьыаҕа

Бүтэһик 2019 сыллаах ыһыахпытыгар 200 тыһыынча киһи сылдьыбыта. Быйыл итиннээҕэр өссө элбэх буолуон сөп. Ыҥырыылар өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр ыытыллыбыттара. Ол курдук, Москубаттан, Санкт-Петербуртан, Уһук Илин уокуруктан ыалдьыттар кэлиэхтэрэ. Крымтан, Татарстаантан элбэх киһилээх дэлэгээссийэлэри күүтэбит. Ону таһынан дипломатическай сыһыаммытын бөҕөргөтөн, Индия, Монголия, Кытай, Кэриэйэ, Казахстаан, Узбекистаан, Таджикистаан сирдэриттэн бэрэстэбииттэллэри көһүтэбит.
Ити кэмҥэ оруобуна Татарстаан күннэрэ ыытыллар. Өссө норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах театральнай фестиваль, мас тардыһыытын аан дойдутааҕы чөмпүйэнээтэ тэҥинэн буолар.
Мас-рестлиҥҥэ күрэхтэһэр спорсменнар Үс Хатыҥҥа кэлэн, сэргэ туруоруохтаахтар. Ол эмиэ туспа сиэрдээх-туомнаах улахан тэрээһин, Финаллара эмиэ манна буолар, бэс ыйын 25 күнүгэр “Өбүгэ оонньуулара” күрэхтэһии кэнниттэн.

Күрэһи-күрэҕи көҕүлүттэн

Ыһыах кэмигэр барыта 22 куонкурус ыытыллыаҕа. Ол курдук, Хомус түмэлин уонна киинин кытта хомусчут дьиэ кэргэннэр күөн күрэстэрин тэрийэбит. Маныаха сүрүн ирдэбил: аччаабыта икки көлүөнэттэн бэрэстэбиитэл баар буолуохтаах. Холобура, эһэ, эбэ сиэннэрин кытта биитэр ийэ, аҕа оҕолорунуун. Оттон үс, түөрт көлүөнэ дьон кытыннаҕына – букатын үчүгэй. Бары сахалыы таҥныахтаахтар, сыыйа тардан оонньуохтаахтар. Хомуска музыкальнай дьүһүйүү толкуйдуохтаахтар, биир күдьүс кутуллар дьүрүскэн курдук, бары тэҥҥэ тыаһатыахтаахтар. Ити дьүүллүүр сүбэ болҕомтотун ордук уурар өрүттэрин эттим. Сайаапкалары бэс ыйын 20 күнүгэр диэри управлениебыт электроннай почтатыгар тутабыт.
Иистэнньэҥнэр күрэхтэһиилэрэ быйыл 30-с сылын ыытыллар, туһугар эмиэ туспа үбүлүөй. Бастакы түһүмэҕэ кэтэхтэн -- оҥоһуктарын хаартыскаҕа түһэрэн ыыталлар. Онтон көрөн, бастыҥнарын талан, бэс ыйын 26 күнүгэр Үс Хатыҥҥа ыҥыраллар. Үчүгэйэ диэн, бу куонкуруска маастардар эрэ буолбакка, саҥа иистэнэн саҕалаабыттар эмиэ кытталлар. Эр дьон кытары. Күүстээх аҥаар кыайбыт түгэннэрэ кытта бааллара. Тикпит таҥастарын дьон сэҥээрэ көрөөччү. Сайаапкалары бэс ыйын 10 күнүгэр диэри ылабыт. Балаһыанньатын управлениебыт саайтыттан көрөөрүҥ.

Кыбытыкка кыттыһыҥ

«Симэх» киин салайааччыта Яна Игнатьева идиэйэтинэн, кыбытык суорҕаны тигиигэ өрөспүүбүлүкэтээҕи аахсыйаны бу саас биллэрбиппит. Саха Сирин, улуустар, нэһилиэктэр дьарылыктарын кыбытан тигии ньыматынан оҥоруохтаахтар. 70х70 см кээмэйдээх буолар. Ону барытын холбуохтаахпыт. Ол үлэлэри бэс ыйын 25 күнүгэр киин трибуна аттыгар көрдөрүүгэ ууруохпут.

Волонтердар көмөлөһүөхтэрэ

-Үс Хатыҥ киэҥин бары билэбит. Аҥаардас кэнсиэртиир былаһааккабыт 19 баар. Хаста да сылдьыбыт киһи булкуллуон, мунуон-тэниэн, туох ханна баарын булбакка эрэйдэниэн сөп. Ол иһин бу сырыыга 6 информационнай пууну арыйыахпыт. Култуура волонтердарын онуоха анаан бэлэмнии сылдьабыт. Кинилэр ханна туох тэрээһин буола турарын, онно хайдах тиийэри быһааран биэриэхтэрэ. Ону таһынан элбэх сиргэ Үс Хатыҥ каартата ыйаныаҕа.
Уокурук дьаһалтата «2Гис-регион» уопсастыбаны кытта дуогабардаһан, “2ГИС” сыһыарыыга Үс Хатыҥ каартатын киллэрэ сылдьар.
Улуус олохтоохторо: “Хаарыантан матабыт”, -- диэн хомойумаҥ, «Саха» НКИХ ыһыах аһыллыытын уонна сабыллыытын, итиэннэ Дыгын оонньууларын уонна мас тардыһыытын чөмпүйэнээтин, ат сүүрдүүтүн быһа көрдөрө туруоҕа.
Онон бука барыгытын Үс Хатыҥ үрүҥ тунах ыһыаҕар ыҥарабыт. Түһүлгэбит кийиит кыыстыы киэргэнэн көрсүөҕэ. Кэлиҥ, сылдьыҥ, ыалдьыттааҥ!

Анисия Иевлева бэлэмнээтэ