Общество

Улууспут нэһилиэктэрин култуура кииннэригэр, үөрэх тэрилтэлэригэр, бибилэтиэкэ ситимнэригэр араас хабааннаах тэрээһиннэр ыытылыннылар.

“Саргы Түһүлгэтэ” Култуура уонна норуот айымньытын киинигэр Олоҥхо декадатын үөрүүлээх арыллыыта улууспут бастыҥ фольклорнай кэллэктииптэрэ кыттыылаах буолла. Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ быйыл Амма улууһугар 17-с төгүлүн ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын түмүгүнэн улууспут аатын ситиһиилээхтик ааттаппыт кыттааччыларга Хаҥалас улууһун дьаһалтатын аатыттан, ону тэҥэ Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга салалтатын аатыттан Махтал суруктары туттардылар.

2-с Малдьаҕар нэһилиэгин «Аан Аартык» Култуура киинигэр Олоҥхо декадатын чэрчитинэн “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхо дьоруойдарын уобарастарын быһа тардан көрдөрдүлэр. «Кымчаан” уһуйаан иитээччилэрэ, “Күбэйэ” фольклорнай бөлөх, “Көмүлүөк” эбээлэр түмсүүлэрэ уонна 2-с Малдьаҕар орто оскуолатын 4 кылааһын үөрэнээччилэрэ  фольклорнай нүөмэрдээх кытыннылар.

Булгунньахтаах сэлиэнньэтигэр Виктор Григорьев аатынан “Дьиэрэй ырыа” Култуура киинигэр, Арчы Дьиэтигэр Олоҥхо күнүн көрсө анал тэрээһиннэр буоллулар. Сэтинньи ыйга аналлаах Алгыс түһэрии сиэрин-туомун “Сарыада”  итэҕэл түмсүүтэ 5 киһи кыттыылаах Дьокуускайтан кэлэн тэрийэн ыыттылар. Булгунньахтаахтар “Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бөҕө” олоҥхоттон быһа тардан күргүөмүнэн ааҕан иһитиннэрдилэр. Биэчэри оһуокайынан түмүктээтилэр. Бу тэрээһиҥҥэ уопсайа 30-н тахса киһи кэлэн кыттыыны ылла. Арчы Дьиэтигэр “Байанай ыйын сэһэнэ”  диэн Сэһэн-Туомньут Айыы Сандалыын, Айыы кыһатын уһуйааччыта Уруйдаана Харитоновалыын көрсүһүү буолан ааста. Алгыс, Ый туомун толоруу, ырыа-дорҕоон нөҥүө тыын тэҥнээһинэ ыытылынна. Бу тэрээһиҥҥэ 20-тэн тахса киһи кэлэн кытынна.​

Мохсоҕоллоох бөһүөлэгин “Юность” Култуура киинигэр «Герои эпоса Олонхо» — быыстапка, «Крылатый конь Олонхо» — оҕолорго маастар-кылаас тэриллэн ыытылынна.

Бэстээх сэлиэнньэтигэр Олоҥхо киэһэтэ, “Сказания земли Олонхо” кинигэ быыстапката тэрилиннэ.

Хачыкаат нэһилиэгэр «Дьырыбына Дьырылыатта» олоҥхону  «Дьиэрэй»  фольклорнай куруһуок театрализованнай көрдөрүүтэ буолла. «Сардаҥа» култуура киинигэр Дима Сулейманов уонна Людмила Артамонова олоҥхо толордулар. Анисия Ефремова хомуска маастар-кылааһа, Оҕо искусствотын оскуолатыгар “Олонхо глазами детей” уруһуй күрэҕэ ыытылынна.

1-Дьөппөн нэһилиэгэр «Кэскил» оҕо уһуйаана, орто оскуола 3-4 кылааһын оҕолоро уонна «Сарыал» Култуура киинин үлэһиттэрэ Иннокентий Бурнашев-Тоҥ Суорун «Дыырай Бөҕө» олоҥхотуттан быһа тардыыны туруоран көрдөрдүлэр. «Сайылыгым ымыылаах ыллыгынан» театрализованнай музыкальнай испэктээк дьон-сэргэ сэҥээриитин ылла.

Өктөм нэһилиэгэр олохтоох норуодунай тыйаатыр куукуланан тыйаатыра Былатыан Ойуунускай “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхотун сүрэхтээтилэр. Ону тэҥэ олоҥхону ааҕыы, уруһуй күрэхтэрэ буоллулар.

Төхтүр нэһилиэгэр «Олоҥхо ааҕыылара» — нэһилиэк уус-уран ааҕааччыларын күрэҕэ буолла. Ону сэргэ «Олоҥхо – киһи аймах өркөн өйө» кинигэ быыстапката тэрилиннэ.

1999 сыллаахха СӨ Маҥнайгы президенэ, тумус туттар киһибит Михаил Ефимович Николаев көҕүлээһининэн тэриллибит, Саха сиригэр олоҥхону харыстааччы, үйэтитээччи быһыытынан утумнаахтык үлэлээн кэлбит Олоҥхо Ассоциацията номнуо 25 сылын бэлиэтээтибит. Туһааннаах концепция сөптөөх кэмигэр ылыныллан, билигин олоҥхо курдук дириҥ силистээх барҕа баайбыт сүтэр кутталын тумнан, дьоҥҥо-сэргэҕэ киэҥник тарҕанна диэн бэлиэтээн этиэх тустаахпыт.

Наталия ФЕДОРОВА, “Арчы Дьиэтэ” норуот айымньытын киинин методиһа.

Мария ФЕДУЛОВА хаартыскаҕа түһэриитэ.