Общество

Былаас уонна уопсастыба кэпсэтэр былаһаакката

Пленарнай мунньах кэмигэр Ил Дархан Айсен Николаев уонна тэрийэр бөлөх аатыттан эҕэрдэ тылы Ил Дархан уонна бырабыыталыстыба дьаһалтатын салайааччыта Георгий Михайлов эттэ: “Кырасдааныскай пуорум үлэлиир сылларын тухары былаас уонна уопсастыба икки ардыларыгар кэпсэтии таһаарыыга күүстээх былаһааккаҕа кубулуйда. Манна үлэ барылларын чопчулааһын, инники кэскиллээх идиэйэлэри торумнааһын көхтөөхтүк ыытыллар. Пуорумҥа эһиги билиигитин, кэмпэтиэнсийэҕитин, былааннаргытын үллэстэҕит, биир санаалаах дьоҥҥутун кытары билсэн, бырайыактаргытын олоххо киллэрэҕит. Инникитин даҕаны өрөспүүбүлүкэбитин, дойдубутун инникигэ сирдиир идиэйэлэр тула түмсүөххүт диэн бигэ эрэллээхпин”,  -- диэтэ.

Кини Ил Дархан уонна бырабыыталыстыба Анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар болҕомтолоро, өйөбүллэрэ уҕараабатын этэн туран, Саха Сирин уонна дойду волонтердарыгар махтал тылларын эттэ, наҕараадалары туттарда.

Саҥа сокуон тула кэпсэтиилэр

Улуустартан кэлбит бэрэстэбиитэллэри, араас сылларга баһылыктарынан үлэлээбит ытыктанар дьону, талыллыбыт дьокутааттары олохтоох салайыныы туһунан сокуоҥҥа уларыйыылары ырытар былаһаакка түмэ тарта. Санатан эттэххэ, 2025 с. кулун тутар 20 күнүнээҕи 33 №-дээх ФС олоххо киирээри турар. Сокуон Госдуумаҕа ылыллыбыта. Сахабыт Сиригэр ырытыы киэҥ хабааннаахтык араас таһымҥа ыытыллар.

Ил Түмэн олохтоох салайыныы сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев мустубуттарга сокуон туһунан кэпсээтэ, боппуруостарга толору хоруйдары биэрдэ. Кэпсэтиигэ сүрүн болҕомтону боломуочуйалары үбүлээһин уонна ресурсалары муниципальнай таһымҥа биэрии боппуруостара ыллылар.

Саҥа сокуон тула кэпсэтиигэ үгүстэр өйүүллэрин биллэрдилэр. Кыра нэһилиэктэргэ, ыраах Аартыкаҕа  ордук табыгастааҕын ыйдылар. “Быыбар хампаанньатын саҕана кыра нэһилиэктэргэ дьиэ кэргэн иһигэр кытары иирсээн тахсар. Сис аймахтарынан арахсыһыы үөскүүрэ баар суол. Онон норуот аатыттан талыллыбыт дьокутааттар киирбит кандидатуралары көрөн, докумуоннарын үөрэтэн баран биир киһини куонкуруһунан талаллара табыгыстаах”,  - диэн эттилэр.

Маныаха хандьыдааттарга туох ирдэбил турарыгар тохтоотулар. Киритиэрийдэр өссө даҕаны үөрэтиллэ сылдьаллар, олус уустук буолуо суохтара. Сүрүннээн дьаһайар үлэҕэ уопуттааҕа, үөрэхтээҕэ, Арассыыйа кырасданьыына буолара ирдэниэ.

Баһылыктар тыҥаан турар сытыы боппуруостарын туруордулар. Холобур, муниципальнай сулууспалаахтар хамнастара намыһаҕыттан испэсэлиистэр тохтооботторун, атын үлэ миэстэтин булан баралларын эттилэр. Маны этэн туран, чэпчэтиилээх ипэтиэкэ киирэригэр баҕа санааларын тириэртилэр.

Кыра нэһилиэктэргэ быыбар буолуута баһылык, дьокутаат дуоһунастарыгар туруорунааччылар суохтарын кэриэтин таарыйдылар. “Эппиэтинэс сүгэртэн дьон ыарырҕатар, дохуоттарын, ороскуоттарын сыл ахсын отчуоттууртан толлор”,  -- диэн эттилэр.

Каадыр тиийбэтэ былаһааккаҕа элбэхтэ этилиннэ. Маныаха баҕалаах ыччаты эрдэттэн бэлэмнээһин ыытыллыахтааҕын, тустаах куурустары тэрийии баар буолуохтааҕын ыйдылар.

Дьэ кэргэни өйөөһүн инники күөҥҥэ

Үгүс кыттаачччылаах былаһаакканан “Элбэх көлүөнэлээх дьиэ кэргэн – үгэстэр уонна олох сыаннастара” буолла. Биһиги модератордартан кылгас кэммэнтээрийдэри ыллыбыт.

Былаһаакка модератора, СӨ дьахталларын түмсүүлэрин сойууһун бэрэссэдээтэлэ Анжелика Андреева санаатын маннык үллэстэр:

-- “Элбэх көлүөнэлээх дьиэ кэргэн – үгэстэр уонна олох сыаннастара” былаһаакка олус таһаарылаахтык үлэлээтэ диэн сыаналыыбын. Былаас уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ, уопсастыбанньыктар, билим, үөрэх эйгэтин үлэһиттэрэ санааларын үллэһиннилэр, уопуттарын атастастылар.

Үлэ уонна социальнай харысхал миниистирэ Елена Волкова оҕолоох дьиэ кэргэттэри өйөөһүн араас миэрэлэрин сырдатта, ыытыллар бэлиитикэни кэпсээтэ.

Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтиттэн бэрэстэбиитэллэр чөл олох туһунан билиһиннэрдилэр. Холобурдаан эттэххэ, араас гаджеттартан биир күн сынньалаҥы  киллэрии тула кэпсэтии таҕыста. Киһи уйулҕа өттүнэн сынньанарыгар бу олус туһалаах буолуо этэ. Ол эрэн, улахан  дьон сатаан гаджеттартан аккаастанар кыахпыт суох буоллаҕына, оҕону хайдах оннук санааҕа тиэрдэбит?

Оҕолоох эдэр ыаллары өйөөһүн билигин улахан оруолланан турар, ол иһигэр устудьуон ыаллары. Билигин биһиги кинилэргэ өйөбүл оҥоруубут туохтааҕар даҕаны туһалаах буолуо этэ диэн эттилэр.

Буоларын курдук, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэри өйөөһүн боппуруоһун тула кэпсэттибит. Бу боппуруоһу дьахталлар түмсүүлэрэ Арассыыйа таһымыгар тиийэ кэпсэтэн, ырытан турабыт. Ол курдук, кэскилигэр үһүс оҕотун төрөөбүт ийэҕэ икки төгүллээх олоруу алын кээмэйинэн хамнас төлөнөрө буоллар, оҕолорун иитиитигэр төһүү күүс, демография тупсарыгар өссө биир үнүстүрүмүөн буолуо этэ.

Биһиги былаһааккабыт дьиҥ чахчы кэпсэтии, санаа атастаһыы сиринэн буолла. Манна туох даҕаны  хааччаҕа суох араас этиилэри, идиэйэлэри киллэрдилэр. Холобур, элбэх ойохтонуу кытары этиллэ сырытта. Ол эрэн, тус бэйэм ону утарабын. Биһиги уопсастыбабытыгар табыллыбат дии саныыбын, уонна РФ Конституциятыгар сөп түбэспэт.

Былаһаакка модератора, СӨ уопсастыбаннай балаататын социальнай бэлиитикэҕэ, демографияҕа, дьиэ кэргэни уонна оҕо сааһы харыстааһыҥҥа кэмитиэтин бэрэссэдэтэлэ Лена Ефремова санаатын маннык этэр:

-- Сыл ахсын ыытыллар Кырасдааныскай пуорумҥа дьиэ кэргэн боппуруостарын “Элбэх көлүөнэлээх дьиэ кэргэн – үгэстэр уонна олох сыаннастара”  былаһааккаҕа ырыттыбыт. Былаас уорганнара,  уопсастыбанньыктар, уопсастыбаннай тэрилтэлэр көхтөөх кыттыыны ыллылар. Турар кыһалҕалары кэпсэтиинэн эрэ буолбакка, билим өттүнэн эмиэ ырыттыбыт. Онон түмүктээх кэпсэтии буолла дии саныыбын.

Улуустартан бэрэстэбиитэллэр кыттыыны ылбыттара, санааларын атастаспыттара олус үөрдэр. Ол курдук, Нам, Хаҥалас, Чурапчы уонна да атын улуустартан бэрэстэбиитэллэр, халыҥ аймахтар сыдьааннара сырыттылар, үгэстэрин кэпсээтилэр, уопуттарын атастастылар.

 Чурапчы улууһуттан дэлэгээссийэ маннык ис хоһооннох пуоруму бэйэлэрин улуустарыгар ыытаары сылдьалларын эттилэр.

Онон үлэбит салҕанар, үтүө түмүктэрдээх буолуо диэн бигэ эрэллээхпит.

Түмүккэ

Сылын ахсын ыытыллар Кырасдааныскай пуорум сылын ахсын улуустартан уопсастыбанньыктары, дьаһалта үлэһиттэрин түмэ тардар. Бу иннинээҕи сылларга сааскы кэмҥэ ыытыллар буоллаҕына, быйыл балаҕан ыйыгар тэрилиннэ.

Биэс былаһаакканан араас хайысхаҕа кэпсэтии таҕыста. Хас биирдиилэригэр Анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын уонна кинилэр дьиэ кэргэттэриин өйөбүл хайысхата көрүлүннэ. Онон бу боппуруос бэбиэскэттэн түспэт, былаас уорганнарын эрэ буолбакка, уопсастыбаннай, биирдиилээн дьон санаатын долгутар диэн санааҕа кэллим. Наҕараадаланааччылары даҕаны көрдөххө, үксүн волонтердары бэлиэтээтилэр.

Санатан эттэххэ, тэрээһин Кыайыы 80 сылыгар, Арассыыйаҕа Аҕа дойдуну көмүскээччи, Саха Сиригэр Ийэ дойдуну көмүскээччи сылларыгар ананна. Пуорум сыл ахсын Уопсастыбаннай балаата көҕүлээһининэн, бырабыыталыстыба өйөбүлүнэн ыытыллар.

Галина МАТВЕЕВА

Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ .