Уопсастыба

Саха саҥатын төрүт дорҕоонноругар анаммыт «ҺӨҔҮҤ» арт-эбийиэк Саха Сирин судаарыстыбаннаһын күнүгэр балаҕан ыйын 27 күнүгэр 2022 с. туруоруллубута. Бырайыак ааптардара быһааралларынан, аан бастаан библиотека иннигэр туруоруохтарын баҕарбыттар. Онтон быыллаах, элбэх массыына турар сирэ диэн култуурунай пааматынньыгы кэтэх олбуорга олохтуурга быһаарыммыттар.

“Саха тыла айар дьон хараҕынан: “ҺӨҔҮҤ” арт-эбийиэк уонна “ҺӨҔҮҤ: саха тыла – худуоһунньук хараҕынан” быыстапка-куонкурус холобурдарыгар” анаммыт төгүрүк остуолга олунньу 9 күнүгэр киэҥ хабааннаах кэпсэтии таҕыста.  

Төгүрүк остуол Ил Түмэн дьокутаата Мария Христофорова уонна «Саха сирин култуурата» айар холбоһук көҕүлээһиннэринэн Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүн көрсө ыытылынна.

Култуура, тыл эйгэтигэр үлэлиир улуус бэрэстэбиитэллэрэ баар буолан, тэрээһин онлайн буолан ааста. Манна саха тылын куйаар ситимигэр ыраастык туттуу, төрөөбүт тылга сыһыан, куоракка саха тыыннаах эйгэтин тарҕатыы туһунан кэпсэттилэр.  

Тыл бырагырааматыгар 100 мөл. солк.

Норуот дьокутаата Мария Христофорова өрөспүүбүлүкэҕэ тыл бэлиитикэтигэр туох үлэ ыытылларын туһунан билиһиннэрдэ.

«Урукку өттүгэр саха оҕотун хайдах сахалыы үөрэтиэххэ, тэрээһиннэрбитин сахалыы тылынан хайдах ыытыахха сөбүй диэн кыһалҕаҕа олорбуппут. Билиҥҥи туругунан балаһыанньа уларыйда. Ил Дархан Айсен Николаев Саха бэчээтин күнүн анаабыта, хамсык дьаҥа намыраабытын кэннэ былырыын сайын тустаах күммүтүн бары түмсэн үрдүк таһымҥа бэлиэтээбиппит.

Саха бэчээтэ кэлиҥҥи кэмҥэ, ааҕар киһи ахсаана аҕыйаан, кэккэ кыһалҕалары көрүстэ. Уустук боппуруостар быһаарыллан тураллар, холобур, тыл бырагырааматын үбүлээһиҥҥэ норуодунай дьокутааттар Феодосия Габышева, Павел Ксенофонтов, о.д.а. СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлигэр Андрей Тарасенкоҕа туруорсаннар, 56 мөл. солк. көрүллүбүтэ. Онтон быйыл Айсен Николаев сорудаҕынан 100 мөл. солк. тахса үп көрүллэр буолла. Сахабыт тылын өрө тутар дьоҥҥо маннык уустук кэмҥэ ити улахан кыайыы, дьоһун ситиһии!», — диэн бэлиэтээтэ Мария Христофорова.  

Блогер Сардаана Сыромятникова “Саха сирин култуурата” уопсастыбаннай айар холбоһук хайдах төрүттэммитин билиһиннэрдэ. Кинилэр саҕалааһыннара Өксөкүлээх Өлөксөй этиититтэн, кини санааларыттан саҕыллыбыт. «Норуот быһыытынан тыыннаах хааларбытыгар, салгыы сайдарбытыгар сүрүннээн түөрт хайысхабытын тутуһуохтаахпыт. Бастатан туран, сурук-бичик, иккиһинэн, национальнай литературабыт, үсүһүнэн, култуурабыт тарҕаныыта, төрдүһүнэн, төрөөбүт тылынан сырдатыы үлэтэ», — диэн этэн турардаах ытык киһибит.

Бу сүрүн хайысхалары батыһан, саҥа кэмҥэ саҥа ирдэбилгэ сөп түбэһэр ньымалары туһанан, ыччакка туһаайан айар холбоһук үлэтин 2020 с. саҕалаабыта. «Һөҕүҥ» диэн хамсааһыҥҥа худуоһунньуктар, суруйааччылар, олоххо көхтөөх дьон, уустар киирдилэр.

“Саха сирин култуурата” айар холбоһук иһинэн үлэлиир “ҺӨҔҮҤ” хайысха туһунан поэт, хамсааһыны көҕүлээччи Елизавета Мигалкина салгыы кэпсээтэ.

«Эдэр ыччат, улахан да дьон суотабай төлөпүөннэригэр сахалыы клавиатураны туттубат буолуулара элбээтэ. Сорох дорҕооннор сыыппаранан солбуллаллар, үөрүүбүт уоруу да буолар. Ол иһин биһиги төрүт дорҕооннорбутугар анаммыт арт-эбийиэги туруорарга санаммыппыт. Хамсааһыммыт киэҥник тарҕанан, улуустарга, нэһилиэктэргэ тахсан эрэриттэн үөрэбит», — диэн санаатын үллэһиннэ.

Сахалыы саҥарыыга уһуйуу

Чурапчыттан Дмитрий Попов култуура улуустааҕы салаатын иһинэн быйыл Олоҥхо киинэ тэриллибитин билиһиннэрдэ. Тыл декадатын көрсө хас биирдии нэһилиэктэри, тэрилтэлэри хабан туран, сахалыы тылы табатык саҥарыы, оҕону, ыччаты сахалыы саҥарарга уһуйууга үөрүйэхтэри үөскэтиигэ үлэлэһиэхтээхтэрин туһунан эттэ.

Үс сыл туруорсар бэрт интэриэһинэй бырайыактарын олоххо киллэрэргэ тыл бырагырааматыгар көрүллүбүт 100 мөл. солк. үбүлээһиҥҥэ хайдах тиксиэххэ сөбүн ыйыталаста кини.

«Иллэрээ сылтан саҕалаан бу бырагырааманы СӨ Үөрэҕин министиэристибэтэ иилээн-саҕалаан үлэлэтэ сылдьыбыта, былырыыҥҥыттан СӨ Тас сибээскэ министиэристибэтигэр бэриллибитэ. Судаарыстыбаннай тэрилтэлэртэн сайаапкалары былырыын хомуйан киллэрбиттэрэ, ону чуолкайдаан баран бу күннэргэ биллэриэхпит. Улуустарга үбүлээһин хайаан да тиксиэхтээх», — диэн хоруйдаата Мария Христофорова.

Кэпсэтии кэмигэр тыл бырагырааматыгар көрүллүбүт мөлүйүөнүнэн үбүлээһин истэргэ улахан курдук эрээри, өрөспүүбүлүкэ таһымыгар, дьиҥэр, кыра харчы диэн этилиннэ. Онон бүддьүөт эрэ харчытыгар дураһыйбакка, улуустарга урбаанынан, тэрилтэлэринэн интэриэһинэй бырайыактары кыттыгас үбүлэтиэххэ сөбө ыйылынна.  Маны таһынан, араас таһымнаах граннар баалларын умнар сатаммат. Холобур, «Һөҕүҥ» бырайыак Ил Дархан граныгар уонна култуурунай көҕүлээһин президенскэй пуондатын үбүгэр олоҕуран, олоххо киирбитэ.

«ҺӨҔҮҤ» — харах далыгар туруохтаах

Төгүрүк остуол кыттыылаахтара саха тылын ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустуба  көмөтүнэн тарҕатар ньыманы хайдах тобулбуттарын кэпсээтилэр. Худуоһунньуктары, ювелирдары, скульптордары, уо.д.а. айар идэлээхтэри ийэ тыл тула түмүү сыалын-соругун, идиэйэтин билиһиннэрдилэр. «ҺӨҔҮҤ» бренд буолан, төрүт дорҕооннорбут саха иһитигэр, киэргэлигэр кытта тиһилиннилэр.

Сыыппара эйгэтигэр, интэриниэт үйэтигэр мессенджер нөҥүө кэпсэтиигэ сахалыы буукубалар сүтүүлэрэ, төрүт дорҕооннору саҥарбат буолуубут тыл кэхтиитигэр тиэрдэрин эттилэр. Онон төрүт дорҕоону бэлиэтиир «ҺӨҔҮҤ» арт-эбийиэк библиотека дьиэтин кэннигэр саһан турбакка, куораппыт килбэйэр киин болуоссатыгар харах далыгар турара ордук тоҕоостоох диэн түмүккэ кэллилэр.

Үүнэр көлүөнэни саха тылын ойуулуур-дьүһүннүүр бараммат баайыгар уһуйарга төрөөбүт тылбын үөрэтэн мин тугу туһанабыный диэн ыйытыкка эппиэт буллахпытына биирдэ ыччат тылга сыстыан сөбө ахтылынна. Социологическай наука дуоктара Ульяна Винокурова хас биирдии түгэнтэн туһаны көрдөөбөккө, бастатан туран, төрөөбүт тылга ис сүрэхтэн иэйэн тахсар истиҥ таптал, сылаас сыһыан баар буолуохтааҕын чиҥэтэн эттэ.

Төгүрүк остуол тула тахсыбыт кэпсэтии туһунан сиһилии «Ил Түмэн» хаһыат кэлэр нүөмэригэр ааҕыҥ.