Уопсастыба

Сатабыл оҕо саастан саҕыллар

Муома улууһун Сааһыыр нэһилиэгин олохтооҕо Юлия Корякина биһикки бүгүҥҥү сэһэргэһиибит социальнай хантарааҕынан көмөнү хайдах ылан, дьарык тэриниэххэ сөбүгэр ананна.

– Социальнай хантараах диэн баарын туһунан мин улуустааҕы «Индигиир уоттара» хаһыакка суруллубутун ааҕан син билэр этим, өссө биһиги Сааһыырбытыттан хас да киһи хантараак түһэрсэн көмө ылбыттара, – диэн кэпсиир Юлия. – Бэйэм биэс оҕолоох ыалга үөскээбитим. Ийэм Раиса Степановна аҕата Степан Слепцов улуус биир биллэр-көстөр табаһыта этэ. Ыал улахан кыыһын быһыытынан, бырааттарбын-балыстарбын көрсөн, кыра сааспыттан үлэҕэ эриллэн улааппытым. Дьоммут табаһыт буоланнар, ыстааданан көһө сылдьарбыт. Онно: «Бу – кыыс үлэтэ, маны – уол оҥоруохтаах», – диэн найыласпакка, үлэни араарбакка, ким тугу сатыырынан саба түһэн, бииргэ үлэлиирбит-хамсыырбыт. Холобур, бырааттарым наада тирээтэҕинэ иһит сууйаллара, ас астыыллара. Оттон саамай атах тардыстар, абыраллаах көлөбүт, «Бураммыт» алдьаннаҕына, хара тыа ортотугар ким кэлэн оҥорон биэриэ диэн сэлээннэниэхпитий, бэйэбит хасыһан көрө-истэ, өрөмүөннүү үөрэмиппит.

Уопсайынан, дьиэ кэргэнинэн бэрт иллээх-эйэлээх, үлэҕэ да, сынньалаҥҥа даҕаны көхтөөх, түмсүүлээх этибит. Эбэлээх эһэбит эбээннии ырыаҕа-тойукка, төрүт култуураҕа уһуйбуттара, инньэ гынан билигин ыал ийэтэ буолан олороммун, ону бэйэм оҕолорбор иҥэрэргэ кыһаллабын. Даҕатан эттэххэ, орто уолум Август эбээннии үчүгэйдик ыллыыр, «Синяя птица» куонкуруска лауреат аатын ылбыта. Иллэрээ сыл «Ороһооспотооҕу Москуба» диэн уус-уран музыкальнай куонкуруска кыттыбыта.

Үлэ хамнастаах үлэтин туран биэриэй?

– Дьэ оттон хайдах бачча нарын-хамчы бэйэккэҥ дьахтарга барсыбат даҕаны, табыгаһа суох даҕаны дьыаланан, тимири иһэрдиинэн дьарыктанарга ылыстыҥ?

– Улахан уолум Юра сааһа номнуо 20-тэ, иккиһим Никита 18-таах, орто оскуоланы бүтэрэннэр, биирим бульдозерист идэтигэр, иккиһим автомэхээнньик идэтигэр үөрэнэ сылдьаллар. Кыраларым оскуола дьонноро. Бастакы кэргэним ыраах айан суоппара, бэрт үлэһит киһи этэ. Иккис кэргэним Виктор Павлов элбэх оҕолоох ыал оҕото, маһынан уонна тимиринэн дэгиттэр уһанар, уран тарбахтаах уус этэ. Таба ыстаадатыгар эмиэ үлэлии сылдьыбыта. Хомойуох иһин, биэс сыллааҕыта өлбүтэ, онон оҕолорбун бэйэм иитэбин. Биһиги кыра бөһүөлэкпитигэр үлэни булар уустук, ким хамнастаах үлэтин тутар биэриэй... Ол иһин, толкуйдаан көрөн бараммын, сыбааркаҕа ылсарга быһаарыммытым, кэргэммиттэн үөрэнэммин аймахтарбар ону-маны иһэрдэн биэрээччибин. Оҕо хачыалын, «Буран» наартатын, ыстаадаҕа аһы-үөлү уурар-харайар контейнердары элбэҕи оҥорбутум. Онон социальнай хантараахха тирэҕирэн, бэйэ дьыалатын тэринэр тоҕо сатаныа суоҕай дии санаабытым.

Улуус киинигэр, Хонуу бөһүөлэгэр, киирэн, Социальнай көмүскэл управлениетыгар сылдьыбыппар, туох докумуон наадатын уонна ханнык хайысханан өйөбүлү ылыахпын сөбүн барытын сиһилии быһааран биэрбиттэрэ. Бизнес-былааны суруйарбар улуустааҕы «Мин бизнеһим» киин исписэлиистэрэ көмөлөспүттэрэ. Үлэни-хамнаһы тэринэр уонна өҥөнү оҥорор бырагырааммабын оҥорон, сыбааркананан дьарыктанарбар туох тэрил, төһө туттар матырыйаал наадатын ааҕан-суоттаан биэрбиттэрэ. Онтон докумуоммун, бизнес-былааммын хамыыһыйа көрүүтүгэр туттарбытым. Туһугар сүрдээх долгутуулаах этэ. Соһуйуом да, үөрүөм да иннигэр, граҥҥа тиксэммин, наада буолар тэриллэрбин уонна матырыйаалларбын атыыласпытым. Көмөтө суох, аҥардас бэйэм эрэ манныгы кыайан тэриниэм суоҕа этэ. Бэйэ дьарыктаах буолуутунан регистрацияланан бараммын, харыбын ньыппарынан үлэбин саҕалаабытым. Кырдьыга, билиҥҥитэ сайаапка киириитэ кыра, ол эрээри барыта баар буолан иһиэ диэн эрэнэбин.

Эксээмэннэри – «туйгуннук»!

– Ааспыт сайын, бэс ыйыгар Дьокуускайга баран, «Профессионал» диэн элбэх хайысхалаах үөрэтэр киини бүтэрбитим. Эксээмэннэрбин, теорияҕа уонна сатабылга, «туйгун» сыаналарга туттартаабытым. «А» куодтаах, илиинэн дуҕалыы иһэрдэр бырааптаах, иккис идэтийбит таһымнаах сыбааркаһыт дастабырыанньатын ылбытым!

Сыбаарка, тимири иһэрдии – өйдөбүлэ олус киэҥ. Тутууга эрэ буолбакка, мэдиссиинэҕэ уонна куосмас эйгэтигэр саҥа технология буолар. Интэриэһинэйэ диэн, интернеккэ аахпыппынан, кыргыттар иһэрдии сатабылын дөбөҥнүк иҥэринэр уонна бу идэҕэ үөрэммиттэр 90 %-нара кэлин бастакы кылаастаах исписэлиис буолар эбиттэр.

Наар уолаттары кытары күрэстэһэллэриттэн эбитэ дуу? Дьиҥинэн, дьахтар киһиэхэ тэхиньиичэскэй дисциплина уустуга өйдөнөр, ол гынан баран, ордук дьулуурдаах уонна эппиэтинэстээх буолаллара баһыйан эрдэҕэ.

Уолаттарым көмөлөһөллөр

– Юлия, үлэҕин хайдах саҕалаатыҥ, нэһилиэнньэҕэ туох өҥөнү оҥороҕунуй?

– Дьэ, араас диаметрдаах тимир турбалары кытары тиниктэһэбин, олбуорга киирэр тимир ааннары, эрэһиэҥкэ быыстары, сабыылары, наарталары, мангалары оҥоробун, күннээҕи олоххо-дьаһахха, хаһаайыстыбаҕа туттуллар үлэни толоробун. Дьиэ, олбуор ис-тас бараанын, миэбэли киэркэтиигэ эмиэ ылсабын.

Билигин табаһыттар сакаастарынан наарта оҥоро сылдьабын. Биһиги дойдубут сирэ-уота хайа былаастаах тыа буолан, «Буран» наартата бөҕө-таҕа уонна түһүүгэ-тахсыыга табыгастаах, үчүгэйдик салайыллар, ыйааһына ыарахана суох буолуохтаах.

– Кырдьык, сыбааркаһыт идэтэ диэн эр киһиэхэ даҕаны чэпчэкитэ суох, экстремальнай үлэ диир сиэрдээх. Аны киһи доруобуйатыгар сэрэхтээҕэ сыттаҕа.

– Оннук бөҕө. Ол эрээри, бэйэни көрүнэн үлэлээтэххэ, куттал суох буолуутун тиэхиньикэтин ирдэбилин толору тутустахха, туох сэрэҕэ кэлиэй? Дьахтар эр киһитээҕэр дьаһаллааҕа, ыраас тутуулааҕа оруолу эмиэ оонньуур. Бэйэм идэбин наһаа сөбүлүүбүн, бөҕө-таҕа, үйэлээх, кэрэ тэриллэри оҥорордохпуна олус астынабын. Хайа уонна уолаттарым көмөлөһөллөр, онон бу наадалаах дьыалаҕа үөрэнэллэр. Оттон иһэрдии үлэтэ хаһан баҕарар тахса туруоҕа.

Өссө маһынан, фанеранан ону-маны эрбиирбин сөбүлүүбүн. Дьон сакааһынан ажурнай быыстары, киэргэллэри оҥоробун. Холобур, соторутааҕыта Мария Ивановна уонна Валерий Николаевич Громовтар ыал буолан олорбуттара 50 сылын бэлиэтиир үбүлүөйдэригэр туруйалары оҥорторбуттара. Оҕолорго оонньуурдары сакаастыыллар. Чэ, ити курдук үлэлии-хамсыы сылдьабын. Киһи бэйэтэ былааннаабыта олоххо киирэрэ астыныыны-дуоһуйууну үөскэтэр эбит, «мин оҥорбутум туһалаах, дьоҥҥо-сэргэ үөрүүнү аҕалар эбит», -- диир санаа үөскүүрэ олус кынаттыыр.

Кыра сааһыттан ыстаада олоҕор-дьаһаҕар үөрэммит, туох да үлэттэн толлон турбат хоту дойду хоһуун кыыһа, Юлия Корякинаҕа, бу курдук үлэни-хамнаһы тэринэн, уолаттарын үлэҕэ үөрэтэ сылдьар. Кини ыарахан эрээри, интэриэһинэй үлэтигэр ситиһиилэри, чэгиэн-чэбдик доруобуйаны баҕарыаҕыҥ.

Наталья Добрянцева, Муома, Хонуу