Уопсастыба

Билигин күммүт чаҕылыччы көрөн, халлаан сылыйан, дьон тоҥон турбут массыыналарын таһааран, куораппыт уулуссаларыгар тимир көлөлөөх эбиллэн, суолга тыраа­ныспар хааттарыыта үксээтэ. Улахан нэһилиэнньэлээх саҥа тутуллубут оройуоннартан сарсыарда үлэҕэ барарга, киэһэ үлэ кэнниттэн дьиэ­лииргэ массыыналар кутуйах хаамыытынан сыҕарыйан, чаас аҥаара айанныыр сиргэр чаастан ордук бириэмэни барыыгын. Аны күнүс куорат киин уулуссаларыгар хас светофор аайы кырата чаас аҥаара тураҕын. Аҕыйах сыллааҕыта Дьокуускай курдук кыра, дьоҕус куорат иһигэр балтараа, икки чаас айанныахпыт дии санаабат да этибит. 

Светофора суох түргэн айан 

Дойду киин куораттарын холобурун ылан көрдөххө, Москуба куораты тас өттүнэн иилии эргийэр светофора суох уон балаһалаах, кии­рэр-тахсар муосталаах МКАД баар. Манна тырааныспар сырыытын көҥүллэнэр ускуораһа 100 км/ч. эрээри, атыы-эргиэн кииннэрин, офистар аттыларыгар син биир бытаарыы үөскүүр.   

Санкт-Петербург куоракка 4-8 балаһалаах, светофора суох КАД куораты төгүрүччү эргийэр, араас оройуоннары 26 уулусса нөҥүө ситимниир. Суол быһа охсуһуута, сатыы киһи сылдьар сирэ суох буолан, тырааныспар манна 110 км/ч. түргэнник айанныыр.

Биллэн турар, Дьокуускай уонунан мөлүйүөн киһи олорор куората буолбатах эрээри, Ыһыахха Үс Хатыҥҥа барарга тырааныспар хааттарыытын аччатарга түөрт балаһалаах суол оҥоһулунна. Оттон «Прометей»  олохтоохторо үлэлэригэр чаастан ордук айанныыллар, ДСК туһаайыытынан 11 000 нэһилиэнньэлээх, элбэх кыбартыыралаах 66 дьиэлээх “Звезднай” саҥа түөлбэ тутулуннаҕына, ити эҥээр массыына сырыыта өссө бытаарар чинчилээх. 

Куораты иилии эргийэр суол

 Куораты иилии эргийэр кыра уонна улахан төгүрүк суол тутуута өссө 2005 с. кулун тутар 16 күнүгэр бигэргэммит Дьокуускай генеральнай былааныгар киирбитэ. Оччолортон улуустан уонна Орто Азияттан дьон көһөн кэлиитэ элбээн, нэһилиэнньэ улаатан иһэрэ биллэр этэ. 

Дьокуускайдааҕы тутуу уонна тырааныспар инфраструктуратын департаменын салайааччыта Северина Архипова этэринэн, Бүлүүлүүр суолтан Красильников уулуссатыгар диэри кыра төгүрүк суол кэрчигэ тутуллуохтаах. Ол тутуута куорат уокуругун суолун-ииһин оҥоруу 2025 с. былааныгар киирэ сылдьар. Үбүлээһин «Куттала суох уонна хаачыстыбалаах массыына суола» национальнай бырайыак нөҥүө барыахтаах.

Ону таһынан, сыл ахсын эбиллэн иһэр тырааныспар сыыдам сырыытын хааччыйарга киин куорат суолун-ииһин оҥорууга үс бырайыак оҥоһуллубута.

Бастакытынан, Дьокуускайга соҕурууттан киирэр «Умнас» өрөспүүбүлүкэтээҕи суолу уонна арҕаа өттүттэн «Бүлүү» федеральнай айан суолун ситимниир объездной суол тутуллуохтаах.

Иккиһинэн, куораты иилии эргийэр суол Дьокуускай оройуон­нарын икки ардыгар быһа суолу арыйыахтаах. Күн бүгүн куоракка хотуттан, арҕааттан уонна соҕурууттан үс суол киирэр, онно куруук массыына мунньустар.  Тырааныспар сырыытыгар харгыс тахсыбатын туһугар куорат арҕаа  кыраныыссатынан объездной суол салгыы тутуллуохтаах,  онно киирэр хас да суол оҥоһуллуохтаах.

Үсүһүнэн, Ксенофонт Уткин уон­на Лиза Чайкина аатынан уулуссаны холбуурга муоста тутуллуохтаах. Куорат соҕуруу өттүгэр олорор дьон Автодорожнай уонна Чернышевскай уулуссанан сылдьаллар, бу эҥээр «Прометей» түөлбэ, «Азия» атыы-эргиэн киинэ, оптовай базалар баар буолан, массыыналар халыҥ аармыйалара халҕаһалыы мунньустан турар. Муоста тутулуннаҕына, ити уулуссаларга уонна Дежнев аатынан суолга сырыы сыыдамсыйыа этэ.  Инникитин Крупская, Тимирязева уулусса оҥоһуллуохтаах.

Ити бырайыактары олоххо киллэрии үбүлээһин көрүлүннэҕинэ, тус-туһунан сүһүөхтэринэн барыаҕа.

Москуба уонна Пекин холобура  

 13 мөл. тахса нэһилиэнньэлээх дойду тэбэр сүрэҕэр, Москубаҕа  кэллэҕим аайы куорат тупсан, киэркэйэн иһэр, пааркаҕа роза сибэкки быыһыгар, дьаабылака маһын анныгар киһи сытан сынньанар кириэһилэтэ үгүс. Метроттан таҕыс­тахха, саҥаттан саҥа сатыы киһи сылдьар муостата, суол үрдүнэн эстакада тутуллан иһэр, МЦК-нан пуойас сир аннынан эрэ буолбакка, куорат устун иилии эргийэр.

Улахан мегаполиска  уопсас­тыбаннай тырааныспар туһунан балаһанан сылдьар, оптуобус суолугар массыына киирбэт. Аны куо­рат киинигэр киирбэккэ эрэ атын оройуоҥҥа тиийиэххэ сөп. Массыыналаах дьоҥҥо төлөбүрдээх тохтобуллар бааллар. Ити барыта улахан куорат хаһаайыстыбатын сатаан салайар күүстээх баһылык баарын көрдөрөр.

Москуба куорат мэра Сергей Собянин үлэҕэ барарга-кэлэргэ суол харгыстарын аҕыйатарга дьон үлэлиир сирин олорор дьиэлэрин, түөлбэлэрин иһигэр тэрийэргэ этии киллэрбитэ.  Офис үлэһиттэрэ сорохторо дьиэҕэ олорон эрэ үлэлииллэр.

Оттон Кытай киин куоратыгар Пекиҥҥа дьон массыыналарын көҥүллэммит эрэ бириэмэҕэ таһаараллар, ону кэстэхтэринэ ыстарааптаналлар. Таһаҕас тиэйэр массыыналар куоракка киэһэ 23ч. сарсыарда 6 чааска эрэ диэри киирэр кыахтаахтар. Атын эрэгийиэнтэн кэлбит массыына пропуһа суох Пекиҥҥа сатаан киирбэт.   

Оттон биһиэхэ?

Улахан куораттар холобурдарын батыһыахха сөп эрээри, Дьокуускайга урут бырайыактаммыт кыараҕас уулуссалары билигин хайдах да кэҥэтэр кыах суох, ол иһин саҥа инженернай быһаарыы наада. Холобур, массыына саамай мунньустар сиригэр иккилии этээстээх уулуссалары, эстакадалары тутуохха сөп. Куорат устун уонна аттынааҕы бөһүөлэктэр икки ардыларыгар үөһэнэн сылдьар түргэн суолу оҥордоххо, Саталтан, Хатастан куоракка киирэргэ массыына харыыта быдан аҕыйыа этэ.

СӨ Тырааныспарга уонна суол хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтэ иһитиннэрбитинэн, 2023 с. Дьокуускайга куттала суох, хаачыстыбалаах суол национальнай бы­райыак чэрчитинэн, 21 км. уһуннаах суол оҥоһуллуохтаах. 2024 с. диэри өссө 60 км. тахса суол тупсарыллыахтаах.

Таһаҕас тиэйэр тиэхиникэ Сэбиэскэй Аармыйа 50 сыла – Бабушкин –Окружной шоссе – Бүлүүлүүр суолунан салгыы Красильников аатынан уулуссанан барыахтаах. Ону таһынан, Сэбиэскэй Аармыйа 50 сыла – Хабаров –Чернышевскай уулуссанан сылдьыахтаах. Оччотугар киин уулуссаларга массыына сырыыта холкутуйуохтаах.

Элбэх этээстээх дьиэ тутуутун хааччахтыырга! 

 Виктор Федоров, Ил Түмэн дьокутаата: — Бары билэрбит курдук, суол-иис аныгы олох ирдэбилигэр эппиэттээбэт, суолбут кэтитэ элбии турар тырааныспары аһарарга сөп түбэспэт.

Холобур, Свердлов уулуссатыгар  хас даҕаны 15-тии этээстээх дьиэ тутулунна, тимир көлө турар сирэ суох буолан, дьон уулусса ортотугар  массыыналарын хааллараллар, онтон сылтаан киирэргэ-тахсарга хааччах үөскүүр. Уопсайы­нан, куорат киин сирэ элбэх сырыылаах эрээри, тырааныспар турар сиринэн хааччыллыыта суох. Массыына хаайтарыыта тимир көлөнү туруорар сир суоҕуттан тахсар. Ити сытыы кыһалҕаны быһаарбакка эрэ элбэх этээстээх «Манхэттен» тутар табыллыбат.

Мин куорат киинигэр элбэх этээстээх дьиэ тутуутун хааччахтыырга сокуон барылын киллэрбиппин Дьокуускай куорат Думата өйөөбүтэ эрээри, олоххо киирэ илик, ол иһин уураах толоруутун ирдэһиэхпит.

«ЦУМ», «Проспект» атыы-эргиэн кииннэрин аттыгар массыына турар сирэ суох, сотору «1000 мелочей» аһыллыа, онно эмиэ тимир көлөҕө миэстэ көрүллүбэтэх. Итинтэн сылтаан, Автовокзал оройуонугар массыына сырыытыгар харгыс үөскүүрэ сабаҕаланар. Нуорма быһыытынан, 100 м² – 4 массыына турар сирэ баар буолуохтаах, «1000 мелочей» уопсай иэнин ааҕан туран, кырата 280 тимир көлө турар миэстэтэ оҥоһуллуохтаах.

Идэлээх Сойуустар дьиэлэригэр үгүс мунньах-тэрээһин буолар эрээри, массыынаны туруорар сир эмиэ суох.

Дьон олорор дьиэтигэр кыбартыыра уопсай ахсааныттан 60% тимир көлөнү туруорар сиринэн хааччыллыахтаах. Холобур, 100 кыбартыыралаах дьиэҕэ 60 парковочнай миэстэ баар буолуохтаах. Бу ирдэбили ким да тутуспат, улахан нэһилиэнньэлээх түөлбэлэргэ дьон сынньанар искибиэрэ, салгын сиир миэстэтэ тиийбэт.

Ол иһин куоракка хорук тымыр быһыытынан, магистральнай уулусса уонна тиэргэн иһигэр киирэр-тахсар кыра суоллар оҥоһуллуохтарын наада.  Таһаҕас тиэйэр улахан тиэхиникэ сырыыта хааччахтанан, объездной суолунан сылдьыахтаах.

Өлүөнэ эбэни туоруур күргэ тутулуннаҕына, Бүлүү бөлөх улуустарын диэки тырааныспар сырыыта хас да төгүл эбиллиэ. Суолга харыы тахсыбатын туһугар эрдэттэн дьаһаныахтаахпыт. 

Куорат уулуссаларыгар мас­сыына харбыт муус курдук халҕаһалыы иҥнэн турарын аҕыйа­тарга Дьокуускай дьаһалтатыгар сир учаастагын анаан, урбаанньыттарга төлөбүрдээх стоянка оҥотторон, шлагбаум, автомат туруорарга этии киллэрбитим. Ол эрээри, төлөбүрдээх тохтобулу оҥорорго быһаарына иликтэр.