Уопсастыба

Кини дойду Бэрэсидьиэнэ Вла­димир Путин бу боппуруоска үрдүнэн-аннынан буолбакка эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһарга сыал-сорук туруорбутун туһунан билиһиннэрдэ. Министиэристибэлэр, биэдэмистибэлэр салайааччылара, улуус, куорат баһылыктара хас биирдии бэтэрээн хайдах олорорун, туохха наадыйарын билиэхтээхтэр, көмөлөһүөхтээхтэр. Ону таһынан, Кыайыы тэрээһинигэр ыччаты кытыннарыахтаахпыт, үүнэр көлүөнэ төрөөбүт дойдутун ытыктыырга, таптыырга үөрэниэхтээх, дьоруойдуу, патриоттуу тыыҥҥа үүнэн-сайдан тахсыахтаах.

Социальнай көмө

Күн бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ 1941-1945 сс. Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии 13 кыттыылааҕа, өстөөх төгүрүйүүтүгэр киирбит Ленинград  11 олохтооҕо, сэрии кыттыылаахтарын 261 огдообото, концлааҕырга сокуоннай саастарын ситиэхтэрин иннинэ түбэһэ сылдьыбыт 9 киһи, 1933 тыыл бэтэрээннэрэ олороллор. Сэрии оҕолоро диэн статуһу 12 261 киһи ылбыт.

СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирэ Елена Волкова сэрии, тыыл бэтэрээннэригэр, хаан тохтуулаах, аччык, аас-туор кэмҥэ оҕо саастара ааспыт дьоҥҥо туох көмө оҥоһулларын туһунан кэпсээтэ.

Улуу Кыайыы 80 сылын бэлиэтииргэ 61 тэрээһин былааннаммыт, онно 156,22 мөл. солк. көрүллүбүт. Ону 257 мөл. солк. диэри өссө үрдэтэн биэрбиттэр. Ити үбү социальнай көмө быһыытынан бэтэрээннэргэ төлөбүр оҥорорго ыытыахтара. 

Миниистир этэринэн, дьиэҕэ наадыйар сэрии бэтэрээннэрин, кинилэр огдооболорун барыларын хааччыйбыттар. Билигин өрөспүүбүлүкэҕэ сэрии бэтэрээннэрэ олорор дьиэлэригэр хапытаалынай өрөмүөнү ыытарга матырыйаалынай көмө оҥоһуллар. 2014 с. бүддьүөттэн 83,43 мөл. солк. көрүллэн, 536 бэтэрээн көмөнөн туһаммыт. Элбэх кыбартыыралаах дьиэҕэ хапытаалынай өрөмүөнү оҥосторго 180 000 солк. диэри, кэтэх дьиэҕэ 325 000 солк. диэри көмө бэриллэр.

Ону таһынан, сэрии бэтэрээннэрэ дьиэлэригэр быстах өрөмүөн оҥостоллоругар матырыйаалынай көмө ылаллар, быйыл өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн ити сыалга 13 мөл. солк. көрүллүбүт. Бу бырагыраама олоххо киириэҕиттэн  маннык көмөнөн 10 000 тахса бэтэрээн туһаммыт. Хас биирдии бэтэрээҥҥэ 30 000 солк., Аартыка улуустарыгар 50 000 солк. көрүллэр.

Кырдьаҕас дьон олоҕун уһатарга 

Ленинград куорат өстөөх төгүрүүйүтүттэн босхоломмута 80 сылыгар 30 000 солк. биир кэмнээх көмөнү 13 бэтэрээн ылбыт. Кыайыы күнүгэр биир кэмнээх төлөбүр оҥоһуллар, 2024 сылтан сэрии оҕолоругар 3000 солк. сыл ахсын төлүөхтэрэ. Эһиил үбүлүөйдээх сылга төлөбүр кээмэйин үрдэтэн биэриэхтэрэ, холобур, сэрии кыттыылаахтарыгар, инбэлииттэргэ 100 000 солк. биэрэргэ этии киирбит. Бу бырайыак билигин сөбүлэһиини ааһыахтаах.

Өрөспүүбүлүкэҕэ улахан бол­ҕомтону мэдиссиинискэй хааччыйыыга уураллар, быраастар хас биирдии бэтэрээни кэтээн көрөллөр. Дьон олоҕун уһатарга, кырдьар сааска кыанар, сэргэх буоларга эрэгийиэннээҕи бырагыраама чэрчитинэн араас тэрээһиннэри ыыталлар. Миниистир Елена Волкова дакылаатын истэн баран норуот дьокутааттара ыйытыктары биэрдилэр.

Владимир Прокопьев Улуу Кыа­йыы 80 сылын көрсөргө оҥо­һуллубут былааҥҥа сэрии оҕолоро көтүтүллэн хаалбыттарын ыйда. Кини сэрии кэмигэр элбэх оҕо аҕата суох хаалбытын, кинилэр уустук дьылҕалаахтарын болҕомтоҕо ылан туран, туох көмө оҥоһулларын туоһуласта.  Ону таһынан, үгүс биир дойдулаахтарбыт Ильмень күөлгэ кырыктаах кыргыһыыга сырдык тыыннара быстыбыта. Дьокутаат саллааттар хорсун быһыыларын үйэтитэргэ пааматынньык туруоруллуон сөбүн ыйыталаста.

Елена Волкова сэрии оҕолорун испииһэктээбиттэрин, кинилэр Кыайыы күнүгэр сыл ахсын харчынан көмө ылар кыахтаммыттарын, ол былааҥҥа киирбитин туһунан эттэ. Ильмень күөлгэ саха саллааттарыгар кэриэстэбил тэрээһинин Москуба куоракка баар СӨ Бастайааннай бэрэстэбиитилистибэтэ ыытар, оттон пааматынньык боппуруоһун чуолкайдаан баран сис кэмитиэккэ биллэриэх буоллулар.

Антонина Григорьева парламентарийдар 2019 с. сэрии оҕолорун туһунан сокуону көҕүлээбиттэрин уонна ылыммыттарын, итиэннэ кырдьаҕас дьон тиистэригэр протез оҥоттороллоругар көмө оҥорорго этии киллэрбиттэрин санатта. Кини сэрии кэмигэр төрөппүттэрин сүтэрбит, турар тулаайах хаалбыт, олох очурдарын инчэҕэй эттэринэн тэлбит, араас ыарахаттары туораабыт сэрии оҕолорун туспа тутар наадалааҕын, барыларын сэрии оҕолоро диэн уопсай халыыпка киллэрэр көтүмэҕин бэлиэтээтэ. Ону таһынан, үбүлүөйдээх сылга сэрии оҕолоругар социальнай көмөнү кэҥэтэргэ туруоруста.

Сэрии кыттыылаахтарыгар 100 000 солк.

СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирэ Елена Волкова үбүлүөйдээх сылга Кыайыы күнүгэр оҥоһуллар төлөбүр кээмэйэ улаатыннарыллыбытын, 2025 с. ити сыалга 54 мөл. солк. көрүллүбүтүн туһунан эттэ. Сэрии кыттыылаахтара уонна инбэлииттэр 100 000 солк., огдооболор 30 000-20 000 солк., тыыл бэтэрээннэрэ 10 000 солк., сэрии оҕолоро үбүлүөйдээх сылга 5000 солк. ылыахтара.  Тэҥнээн көрдөххө, 2022 с. итинник төлөбүргэ 16 мөл. солк. тыырыллыбыта. Оттон сэрии кэмигэр тулаайах хаалбыт оҕолор боппуруостарын туспа көрөр наадалааҕын иһитиннэрдэ.

Алена Атласова сэрии оҕолорун испииһэгэр 12 261 киһи киирбитин, оттон социальнай көмөнөн 582 киһи туһанарын, статистика сыыппарата тоҕо тус-туһунан буоларын туоһуласта. Кини сокуон ылыныллыбыт эрээри, бэтэрээннэр тиистэрин оҥоттороллоругар көмө оҥоһуллубатын бэлиэтээтэ. Дьокутаат сэрии бүппүтэ 80-ча сылыгар чугаһаатыбыт даҕаны, кыргыһыы хонуутугар охтубут буойуннары билигин даҕаны көрдүүллэрин санатта. Сураҕа суох сүппүт дьону көрдүүр үлэни үбүлүөйдээх сылга сөргүтэр тоҕоостооҕун эттэ. 

Миниистир сокуон толорулларын, сэрии, тыыл бэтэрээннэрэ тиискэ протез оҥоттороллоругар 15 000 солк. көмө оҥоһулларын биллэрдэ. Онуоха тустаах сайабылыанньа суруйуохтаахтар. Бу көмөнү сэрии оҕолоругар оҥорорго туһунан дьүүллэһиэххэ наада.

Елена Волкова чуолкайдаабытынан, сэрии оҕолоро диэн статуһу 12 261 киһи ылбыт, оттон социальнай көмөнөн 582 киһи туһанар, кинилэр ЕДВ ылаллар. Кинилэргэ төрөөбүт сылларыттан көрөн төлөбүр оҥоһуллар. Сорох дьон хас да чэпчэтиигэ хапсаллар, оттон сорохтор сэрии оҕолоро эрэ диэн статустаахтар, ол иһин сыыппара тус-туһунан.

Кыайыы өйдөбүнньүктэрин саҥардарга

Андрей Находкин сэрии оҕолоругар оҥоһуллар 3000 солк. төлөбүр билиҥҥи инфляцияны учуоттаатахха, кээмэйэ бэрт кыратын, ону улаатыннарыахха сөбүн ыйыталаста. Миниистир ити боппуруоһу бүддьүөт кыаҕыгар олоҕуран көрүллүөхтээҕин туһунан хоруйдаата.

Элбэх кыбартыыралаах дьиэҕэ хапытаалынай өрөмүөн оҥосторго 180 000 солк. диэри көмө оҥоһуллар, кэтэх дьиэҕэ 325 000 солк. Дьокутаат итинник көмөҕө тыыл бэтэрээннэрэ хапсалларын, олорор усулуобуйаларын тупсарарга инникитин туох үлэ ыытыллыан сөбүн туоһуласта.

Миниистир итинник көмө судаарыстыбаттан дьиэ ылбатах сэрии кыттыылаахтарыгар эрэ оҥоһулларын, онно тыыл бэтэрээннэрэ хапсыбаттарын чуолкайдаата. Атын боппуруостары көрөргө социальнай көмөҕө наадыйар инбэлииттэр, элбэх оҕолоохтор баалларын санатан туран, туспа сүбэлэһэр наадатын эттэ.

Бырабыыталыстыба чааһын кэмигэр өрөспүүбүлүкэҕэ Кыайыы пааматынньыктарын, искибиэрдэрин чөлүгэр түһэрэргэ, саҥардарга, өрөмүөннүүргэ этии киллэрдилэр. Онон үбүлүөйдээх сылы чиэстээхтик көрсөргө үлэ былаана оҥоһуллан, үп-харчы көрүллэн, Аҕа дойдуну өстөөх саба түһүүтүттэн олохторун, доруобуйаларын толук ууран туран көмүскээбит саллааттарга сүгүрүйүөх, өйдөбүнньүк искибиэрдэри, болуоссаттары тупсарыах тустаахпыт.

Хаартыска: Василий Кононов, СИА архыыбыттан