Уопсастыба

Ааспыттан санаттахха

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин чэрчитинэн үлэлиир судаарыстыбаннай бырагыраамаларынан социальнай өйөбүл үс хайысхата баар: анал үөрэҕи бүтэрэн хаһаайыстыбаларга үлэлиир эдэр исписэлиистэргэ эбии төлөбүр, эдэр табаһыттар дьиэ-уот тутталларыгар көмө итиэннэ санаторийга-куруорка чэпчэтиилээх путевкалары хааччыйыы.

«АПК үлэһиттэрэ санаторийга-куруорка эмтэнэллэригэр судаарыстыба өйөбүлүн дьаһалларын туһунан» өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуон 2009 с. олоххо киллэриллибитэ. Дьэ ол кэмтэн ыла ыанньыксыт, сылгыһыт, табаһыт, тырахтарыыс курдук эти-үүтү оҥорууга сыралаһан үлэлиир, олох уйгутун уһанар, тыа сирин үлэһит дьонноро чэпчэтиилээх путевкаларынан туһанан, Дьокуускай куоракка баар «Чэбдик», «Абырал» уонна Москубатааҕы «Бэс Чагда» санаторийдарга эмтэнэр, доруобуйаларын чэбдигирдэр буолбуттара. Онуоха үлэһит биэс сылтан итэҕэһэ суох ыстаастаах буолара ирдэммитэ, биир путевка болдьоҕо 18 хонугунан быһыллыбыта, ол сыанатын 80 %-ын өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтэ уйунара, ордугун тустаах киһи биитэр хаһаайыстыба бэйэтэ төлүүрэ.

Ил Түмэн агробырамыысаланнай комплекс үлэһиттэрин чэпчэтиилээх путевкаларынан хааччыйыы боппуруоһун болҕомто киинигэр туппута. Биллэн турар, тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэтин үлэһитэ аҥаардас ыанньыксытынан, сылгыһытынан, табаһытынан, тырахтарыыһынан муҥурдаммат. Ону учуоттаан уонна үлэ кэлэктииптэрин сиэрдээх туруорсууларынан, чэпчэтиинэн туһаныы кэрискэтигэр киирэр идэ (профессия) көрүҥэ сыыйа кэҥэтиллэн испитэ. Онуоха болҕомто оробуочай идэлэргэ урутатан ууруллан, 2019 с. 16 идэ, 2021 с. 20 идэ киллэриллибитэ. Онтон 2022 с. үлэ-хамнас күннээҕи тиһигин тэрийэр-сүрүннүүр, технологияны хааччыйар исписэлиистэр уонна салайааччылар учуоттананнар, кэрискэ икки төгүл элбэтиллибитэ – 45 идэ буолбута! Инньэ гынан, хотон-хонуу үлэһиттэриттэн саҕалаан, буҕаалтырдарга, салайааччыларга тиийэ, тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлии-хамсыы сылдьар 8 000 киһибит чэпчэтиилээх путевканан туһанар кыахтаммыта!

Эмтэнии болдьоҕо – 14 күн

2022 сыллаах иккис сүрүн уларыйыы – эмтэнии болдьоҕо 18 күнтэн 14 күҥҥэ диэри аччатыллыбыта буолбута. Тыа хаһаайыстыбатын үлэтэ дьыл кэмиттэн тутулуктанар, саас – төрүөх, ыһыы, сайылыкка тахсыы, сайын – ынах ыанар үүттүгэннээх кэмэ уонна оттооһун, күһүн – хомуур, кыстыкка киирии тэрээһинэ. Дьэ бу быыһыгар бириэмэни аттаран эмтэнэр наада, ол иһин «18 хонук диэн наһаа уһун, үлэ-хамнас бөҕөтө хаалар» диэн дьон мэлдьи туруорсара. Ол учуоттанан, эмтэнэр болдьох 14 хонугунан быһыллыбыта.

Маны таһынан Аартыкаҕа уонна хотугу улуустарга олорооччуларга барар-кэлэр ороскуоттара 100 % толуйуллар буолбута. Ити курдук чэпчэтиинэн туһанааччы идэ кэрискэтэ кэҥээн, путевканан хааччыйыы Балаһыанньата тупсарыллан испитэ.

Хас сыл ирдэнэрий?

Биллэрин курдук, чэпчэтиилээх путевканан АПК салаатыгар тохтоло суох биэс сылтан итэҕэһэ суох үлэлээбит дьон туһанар. Ити эрээри, манна биир «ноолоох», тыа хаһаайыстыбатыгар өр сылларга үлэлээбит дьон тэрилтэлэрэ сабыллан, биитэр бэйэлэрэ атын үлэҕэ, атын сиргэ көһөннөр, путевканан төрүт туһаммакка хаалар түбэлтэлэрэ эмиэ элбэх. Ол иһин, дьокутааттар Ил Түмэн «АПК үлэһиттэрэ санаторийга-куруорка эмтэнэллэригэр судаарыстыба өйөбүлүн дьаһалларын туһунан» сокуоҥҥа тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр биэс сылтан итэҕэһэ суох уопсай ыстаас туттуллара көрүллэрин туһунан уларытыыны бигэргэппиттэрэ.

2016-2023 сс. чэпчэтиилээх путевканан 678 киһи туһаммыта, онуоха өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 38 мөл. солк. көрүллүбүтэ.

Быйыл

Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтэ быйылгы сылга АПК үлэһиттэрин чэпчэтиилээх путевканан санаторийга-куруорка эмтээһиҥҥэ өҥөнү оҥорууга куонкурус биллэрэн, Алтаай кыраайыгар баар «Белокуриха куруорт» аахсыйалаах уопсастыбаны уонна Новосибирскай уобаластан «“Рассвет“ санаторий» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэни кытары судаарыстыбаннай хантарааҕы түһэрсибитэ. Ыам ыйын 8 күнүгэр тахсыбыт миниистир бирикээһинэн, үп-харчы 72 путевкаҕа көрүллэн, Белокурихаҕа 37, «Рассвет» санаторийга 35 путевка тыырыллыбыта. Эмтэнэ, сынньана, доруобуйатын чэбдигирдэ барыан баҕалаахтартан сайаапкалары «АПК ресурсанан хааччыйар киинэ» судаарыстыба хааһынатын тэрилтэтэ ыам ыйын 20 күнүттэн саҕалаан, от ыйын 18 күнүгэр диэри хомуйбута. (Онуоха туох докумуон ирдэнэрин туһунан министиэристибэ саайтыгар биллэрии эрдэттэн тахсыбыта).

Судаарыстыбаннай хантараах быһыытынан, 14 хонуктаах биир путевка сыаната «Белокуриха куруорт» АУо-ҕа 108 500 солк., «“Рассвет“ санаторий» ХЭТ-ҕэ 81 375 солк. харчы этэ. Ол 80 %-ын министиэристибэ толуйбута, хаалбыт 20 %-ын путевканы ылбыт киһи бэйэтэ миэстэтигэр тиийэн төлөөбүтэ.

Махталбыт муҥура суох!

Амма улууһун «Бөтүҥ» кэпэрэтиибэ (салайааччы Дмитрий Левин) үлэһиттэрин сыллата кэриэтэ соҕуруу ыытар. Ыанньыксыт Мария Уваровская уонна ньирэй көрөөччү Акулина Романова ааспыт ыйга «Рассвет» санаторийга сынньанан кэлбиттэрин туһунан маннык этэллэр:
– Санаторий Бердск куоракка баар эбит, Новосибирскайтан биир чаас кэриҥэ айаннаан тиийиллэр. Наһаа үчүгэйдик көрсөн, биэс этээстээх куорпуска ики миэстэлээх хоско олохтообуттара. Астара-үөллэрэ олус тотоойу. Кардиолог Светлана Лаханова көрүүтүнэн-истиитинэн эмтэнии толору кууруһун баран, сынньанан астынан ахан, ырайга тахса сылдьыбыт курдук сананан кэллибит. Махталбыт муҥура суох.

Орто Халыма улууһутан тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы Мария Шарина Белокуриха куруорт «Катунь» санаторийыгар алтынньы 18-31 күннэригэр сынньанан, доруобуйатын чэбдигирдэн кэлбитин туһунан кэпсээтэ: 

– «Катунь» диэн Белокуриха биир сүрүн санаторийа эбит. Бэс ойуур быыһыгар, күп-күөх сиргэ турар. Мин бадараанынан, радонунан, тууһунан эмтэнии, илиинэн уонна уунан илбийии куурустарыгар, бассейнҥа, аэрозольтерапияҕа сырыттым. Күҥҥэ үс төгүл аһаталлар, шведскэй остуолтан тугу сиэххин-амсайыаххын баҕараргынан аскын бэйэҥ талан, куттан ылаҕын. Астара-үөллэрэ бэрт тотоойу, сип-сибиэһэй. Ол барыта путевкабытыгар киирэ сылдьар. Бэс чагда буолан, салгына үчүгэйэ сүрдээх. Хайалаах Алтаайга экскурсияҕа бара сылдьыбыппыт, фуникулерга хатааһылаабыппыт. Икки миэстэлээх хоско Дьокуускайдааҕы көтөр баабырыкатын үлэһитэ Марина Громовалыын олорбуппут. Биһигини таһынан Мииринэй кыргыттара уонна Дьокуускайтан АПК үлэһиттэрин идэлээх сойууһун бэтэрээнэ Людмила Птицына бааллара. Санаторий үлэһиттэрэ, быраастара олус эйэҕэстэр-сайаҕастар, үлэ дьоно сынньанан, эмтэнэн баралларыгар сөптөөх усулуобуйаны тэрийэр эбиттэр. Онон маннык бэртээхэй сынньалаҥы бэлэхтээбиттэрин иһин Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтигэр, чуолаан миниистири солбуйааччы Николай Афанасьевка, «АПК ресурсанан хааччыйар киинэ» судаарыстыба хааһынатын тэрилтэтин исписэлииһэ Борис Федоровка махтанабын.

Хаартыскалары Анна Сергучева (ТХАҮөМ) хааччыйда.