Уопсастыба

Ленин уордьаннаах «Элгээйи» сопхуос үрдүк үүнүүгэ аатырбыт звеньевойа, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, төрөөбүт Тумулун аатын сүкпүт «Тумул» бааһынай хаһаайыстыба салайааччыта Юрий Михайлович Спиридонов, тыраахтарын уруулун туттар эрэ, ырыа аргыстана түһэрин иһин ити этэбин. Кини баара буоллар, самаан сайын кэлэн, айылҕа барахсан ситэн силигилээн эрэр мааны кэмигэр оҕолорун, сиэннэрин, үгүс аймах-билэ дьонун кытта 75 сааһын үөрэ-көтө, үгүс ырыа-тойук аргыстаах билиэтиэхтээҕэ чуолкай этэ.

Бокуойа суох иннин диэки дьүккүйэрэ

Үлэни, ырыаны-тойугу, успуорду өрө туппут туруу үлэһит дьонноох Кутана сирин биир бастыҥ маяк-үлэһитэ буолуохтаах уол оҕо Юрий Спиридонов бэс ыйын 1 күнүгэр орто туруу бараан дойдуга күөлэһийэ түспүтэ.

Юра аҕыс ыйдааҕар айбыт аҕата Михаил эмискэ ыалдьан өлбүтүн кэннэ, бииргэ төрөөбүттэр бары Сунтаардааҕы убайдарыгар Алексей Михайловичка көһөн киирбиттэр. Оттон кини уонна балта, кэлин СӨ үтүөлээх артыыһа буолбут Зоя Попова, Тумулга ийэлэригэр хаалбыттар.

Юрий ийэтэ Евдокия Спиридонова «Кутана нэһилиэгэ» кинигэ бастакы туомугар ахтыбытынан, Юра олох кыратыгар, мэхэньисээтэр буолуоҕун билбит курдук, дьиэ тутан, сир солоон, тыраахтар оҥостон оонньуура эбитэ үһү. Улаатан, төрөөбүт дойдутугар ытык иэһин төлөөн, 3 сыл сулууспалаабыт уонна ефрейтор сыбаанньалаах эргиллибит.

1972 сыллаахха Күүкэй кырасаабыссата Светлана Федорованы көрсөн, харахтарынан хайҕаһан, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, таптал уотун уматан, дьоллорун холбоон, ыал буолбуттара уонна 4 уол, биир кыыс оҕоломмуттара. Олор билигин бэйэлэрэ ыаллар.

Юрий Михайловиһы, аҕатын Михаил Николаевич курдук, “туппутун ыһыктыбат, ылсыбытын ыыппат туруу, дьирээ үлэһит этэ” дииллэр. Бокуойа суох иннин диэки дьүккүйэрин эрэ билэрэ. “Туох сонуннааҕын ыйыттахха: «Үлэ, үлэ, соло суох», -- диэн тахсара уонна мэлдьи ыксалынан сылдьара”, -- диэн ахталлар үөлээннээхтэрэ.

Юрий Спиридонов биир дойдулаахтарын үрдүк итэҕэллэрин ылан, икки төгүл оройуон Сэбиэтин дьокутаатынан талылла сылдьыбыта.

Өйө-санаата сир үлэтин туһунан буолара

Өр сылларга бииргэ алтыһан үлэлээбит доҕоро, өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөн суоппара, «Бочуот Знага», “Үлэ Кыһыл Знамята” уордьаннар кавалера, «Айан-Суол» ХЭТ төрүттээччитэ уонна салайааччыта, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Владимир Крыжановскай “Юрий эдэр эрдэҕиттэн төрөөбүт Тумулун буолаларын хайдах гынан киэҥник туһаҕа таһаарбыт киһи диэн толкуйдаан тахсара. Ол ыра санаата туолбута. Ленин уордьаннаах «Элгээйи» сопхуоска үүнээйи сыаҕа тэриллибитэ уонна сонно тута Кутана отделениетын Тумул учаастагар үрдүк үүнүү звенота баар буолбута. Бу звенону Юрий Михайлович салайбыта” диэн ахтыбыта баар.

Үлэлэрин аһара бэркэ саҕалаан, таһаарыылаахтык үлэлии сырыттахтарына, сопхуос эстэн, бурдук үлэтэ эмиэ тохтообута. Ол да буоллар, Юрий Михайлович киэҥ көҕүстээх, кыраҕа долгуйбат буолан, инникитин өссө элбэх былааннаах этэ. Өйө-санаата сиргэ, сир үлэтин туһунан буолара.

Ырыа кини олоҕун аргыһа этэ

Юрий Спиридонов санаата көтөҕүллэн, көнньүөрэн үлэлии сылдьар бириэмэтигэр наар ырыа аргыстаах буолара. Кини ордук сөбүлээн, Аркадий Алексеев репертуарыттан толороро. Уус-уран самодеятельность тэрээһиннэригэр элбэхтик бииргэ алтыспыт, табаарыстаспыт киһитэ, СӨ култууратын туйгуна Валерий Иванов маннык ахтыбыта: “Юрий ырыаһыт быһыытынан нэһилиэккэ, оройуоҥҥа, өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллэн, дипломант, лауреат үрдүк аатын ылбыта. Кини киэҥ, холку, модьу бас куолаһа чугаһынан кимиэхэ да суох куолас этэ. Кэнсиэртэргэ, үгэс быһыытынан, саамай бүтэһигинэн, көрөөччүлэри «охтортуур» нүөмэр быһыытынан киллэрэр этибит. Мин киниэхэ элбэхтик аккомпаниатор быһыытынан сылдьыбытым. Онон кини муусукаҕа талаанын, матыыбы ылына охсорун, киниэхэ доҕуһуоллуур чэпчэкитин билэбин. Юрий киэҥэ-холкута, эйэҕэһэ, дьоһуннааҕа. Уопсастыбаннай үлэҕэ олус эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһара».

Кырдьык, Юрий Спиридонов Күүкэй эбэ кытылларын үрдүнэн бэйэтин ырыатынан элбэх да «күөрэгэйи» көтүттэҕэ, «аан дойду ыччатын сүрэҕин» эппэҥнэтэ тэптэрдэҕэ…

Аҕатын ыллыыр-туойар дьоҕурун утумнаан, эдэр киһи сиэринэн, өссө нөҥүө түһүөхтээх улахан уола Дмитрий Спиридонов бэрт эрдэ бу олохтон бараахтаабыта олус хомолтолоох. Үһүс уол Гаврил оскуола сылларыгар араас күрэхтэргэ ити билигин аатыран ыллыы сылдьар  Игорь Егоровы кытта илин-кэлин түсүһэр ырыаһыт этэ. Куолас да баара.

Түөрт туруу уол мааны балтылара, ыал күүппүт-кэтэспит соҕотох кыыһа Юлия Юрьевна алмаастаах Мииринэйгэ үс оҕолоох эдэр ыал иһирэх ийэтэ буолан олорор. Эмиэ оҕо сааһыттан аҕатын курдук ырыа-үҥкүү куттаах. Дьэ, дьиҥнээх Кыталык Куо мааныта кини баар.

Билигин «АЛРОСА» хампаанньа «Якутнипроалмаз» научнай-чинчийэр, бырайыактыыр институтун инженер-проектировщигынан үлэлиир.

 Манна даҕатан эттэххэ, Спиридоновтар ыллыыр-туойар дьоҕурдара убайдарыттан, Сунтаар улууһун биир аатырбыт оһуохайдьыта, тойуксута, норуот ырыаһыта Егор Михайлович Николаевтан бэриллибит буолуон сөп.

Билигин, ханна да “күөрэгэй” элбээбит кэмигэр, Юрий Спиридонов, дьэ чахчы, Кутана “күөрэгэйэ” дэниэн сөптөөҕө. Өрдөөҕүтэ Юрий Спиридонов оройуон кэнсиэртиир бөлөҕүн кытта сылдьан, Дьокуускай куорат биир улахан тыйаатырыгар ыллаабыт. Онно, доҕоор, Дьокуускай куорат үрдүк ирдэбиллээх көрөөччүлэрэ биһиги уолбутугар сүһүөхтэригэр туран махтаммыттара, уруйдаабыттара-айхаллаабыттара кэрэ кэпсээн буолан хаалбыт.

Утум салҕанар

Юрийдаах Светлана ситэ олорботох олохторун кинилэр оҕолоро, сиэннэрэ салгыыллар. Улахан уол Дима Дьокуускайдааҕы педучилище муусукаҕа салаатын, иккис уол Володя СГУ физкультурнай отделениетын бүтэрбиттэрэ. Володя билигин вахтанан үлэлиир. Гаврил суоппар, тырахтарыыс идэлээх. Аҕатын аатын сүгэр, историк үөрэхтээх Юра дойдутугар Кутанаҕа баһаарынай чааска үлэлиир.

Тумул хоһууна Юрий Спиридонов биһиги кэккэбититтэн суох буолбута ыраатта, үйэ чиэппэрэ кэм ааста. Баара-суоҕа 50 эрэ сааһыгар бу олохтон туораабыта. Ол эрээри кинини, үлэни эрэ өрө туппут үтүө киһини, дьон-сэргэ умнубат, өрүү киэн тутта ахтар-саныыр.

                                             Борис Николаев,

Сунтаар.