Киһи уонна сокуон

Босхо итии аһылыгынан хааччыллыахтара

         Балаҕан ыйын 1 күнүттэн судаарыстыбаннай уонна муниципальнай оскуолаларга үөрэнэр алын кылаас оҕолорун күҥҥэ биирдэ итии аһылыгынан уонна утаҕынан хааччыйар буолуохтара. Эрэгийиэннэргэ ити сыалга федеральнай бүддьүөттэн эбии үп-харчы көрүлүннэ.

         – Бу олус туһалаах социальнай көмөлтө. Мантан ыла Арассыыйа хас биирдии алын кылааһын үөрэнээччитэ оскуолаҕа күнүскү аһылыгын аһыыр буолуоҕа. Саҥа сокуон оҕо доруобуйатын бөҕөргөтүүгэ туһуланар, – диэн Госдума бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Володин иһитиннэрдэ.

         Даҕатан эттэххэ, атырдьах ыйын 11 күнүгэр Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Бырабыыталыстыба мунньаҕар дойду оскуолаларын чиэппэрэ саҥа сокуону олоххо киллэрэргэ бэлэмэ суохтарын санаппыта. Ол курдук, сорох оскуолалар остолобуойа да, буфета да суохтар. Онон оскуолалар ити кыһалҕаны туораталларыгар, быйыл эбии үбүлээһиҥҥэ наадыйаллар. Ону Вячеслав Володин: “Госдума ити боппуруостарга ылсан үлэлэһиэ. I-IV кылаастар үөрэнээччилэрэ бука бары босхо уонна хаачыстыбалаах итии аһылыгынан хааччыллыахтара”, – диэн бэлиэтээбитэ. 

Иитии туһунан

         Балаҕан ыйын 1 күнүттэн “иитии” уонна “иитии үлэтин тэрийии” диэн өйдөбүллэри арыйар, чопчулуур Бэрэсидьиэн сокуона олоххо киирэр.

Бу сокуон 2021 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри бары иитэр-үөрэтэр бырагыраамаларга бигэтик киириэхтээх. Саҥа ирдэбиллэр оҕо духуобунас, өй-санаа уонна толкуйдуур дьоҕур өттүнэн биир кэлим сайдыытын хааччыйыахтаахтар. Ону сэргэ Ийэ дойдуга бэриниилээх, гражданин быһыытынан эппиэтинэстээх, Аҕа дойду сэриитин уонна Улуу Кыайыы өйдөбүллэригэр, аҕа көлүөнэҕэ уонна үлэ киһитигэр ытыктабыллаах сыһыаннаах буола улааталларын ситиһиэхтээхтэр. 

         – Үөрэх аҥаардас билиини уонна сатабыллары эрэ биэриэ, иҥэриэ суохтаах. Ону таһынан оҕоҕо бүтүн Арассыыйа уопсастыбатын сомоҕолуур духуобунай, моральнай сыаннастарын сайыннарыахтаах, – диэн Госдума бэрэссэдээтэлэ саҥа сокуон сүрүн сыалын-соругун билиһиннэрдэ.

         2020 сыл от ыйын 1 күнүгэр бүтүн Арассыыйатааҕы куоластааһын түмүгүнэн бигэргэммит Төрүт сокуон үөрэххэ сыһыаннаах саҥа көннөрүүтэ дойдуга итии уонна үөрэтии систиэмэлэрин биир бириинсибин бигэргэтэр. Онон судаарыстыба Ийэ дойдуга бэриниилээх, гражданин быһыытынан эппиэтинэстээх, аҕа көлүөнэҕэ ытыктабыллаах буолууга иитэргэ бары усулуобуйалары тэрийиэхтээх.

Бииргэ төрөөбүттэри бииргэ

         Быйылгы үөрэх дьылыттан, өскөтүн оҕо убайа эбэтэр эдьиийэ оскуолаҕа эбэтэр уһуйааҥҥа номнуо үөрэнэ, иитиллэ сылдьар буоллаҕына, ол үөрэх тэрилтэтигэр уочарата суох, быһалыы киирэр кыахтанар. Сокуоҥҥа Бэрэсидьиэн 2019 сыл ахсынньы 2 күнүгэр илии баттаабыта.

         – Саҥа көннөрүү оҕо бииргэ төрөөбүттэрин кытта бииргэ үөрэнэрин ситиһэр сыаллаах. Бу быраабыла эрэгийиэннэргэ барыларыгар тутуһуллуохтаах, – диэн Госдумаҕа быһаараллар.

Социальнай көмө

Балаҕан ыйын 1 күнүттэн социальнай көмөнөн туһанааччыларга туһуламмыт саҥа сокуон олоххо киирэр. Онон итинник араҥаҕа хапсар дьоҥҥо социальнай сэртипикээттэри биэриэхтэрэ. Ону туһанан, эрдэттэн анал испиэһэктэн талан ылбыт тэрилтэлэриттэн табаарынан эбэтэр өҥөнөн туһанар кыахтаныахтара. Көмө бэрээдэгин уонна усулуобуйатын эрэгийиэннээҕи былаастар олохтууллар. Инньэ гынан майгыннаһар араҥалар араас эрэгийиэннэргэ тус-туһунан социальнай көмөлөрүнэн туһанар буолуохтара.

Ипотека страховкатын төнүннэрии

Кэлэр ыйтан ипотекаларын болдьоҕун иннинэ эрдэ төлөөн бүтэрбит дьоҥҥо страховой бириэмийэлэрин сорҕотун төнүннэрэр буолуохтара. Бу иннинэ кирэдьииттэрин саппыттар суут нөҥүө эрэ оннук төнүннэрэллэр этэ. 

Саҥа көннөрүүлэр ити кыһалҕаны быһаараллар. Онон мантан ыла кирэдьиит суумата уонна бырыһыана болдьоҕун иннинэ толору төлөннөҕүнэ, страховка сууматын сорҕотун элбэх эрэйэ суох төнүннэрэр буолуохтара.

Моҥкуруоттааһын

         Үүнэн эрэр ый өссө биир саҥа сокуона моҥкуруоттааһыны таарыйар. Ол курдук, 50 тыһ. солк. саҕалаан, 500 тыһ. солк. тиийэ иэстээх гражданин, өскөтүн суут пристав иэһин суотугар кини аатыгар суруллубут туох да баайы-дуолу булбатаҕына, босхо уонна суута суох моҥкуруоттаабытын туһунан биллэрэр кыахтанна.

Аймах чугаһа ордук

         Балаҕан ыйын 7 күнүттэн Арассыыйа иһигэр олорор дьиэни бас билээччи омук гражданнара, үөрэхтэриттэн, идэлэриттэн тутулуга суох, судургутук эттэххэ, бары кэлии омуктар, бэйэлэрин дойдуларын дьонун ыҥырар уонна дьиэлэригэр олордор кыахтаналлар.

         Бу уларыйыы, бастатан туран, ССРС ыһыллыбытын кэннэ СНГ араас дойдуларыгар хаалан хаалбыт аймахтыылары холбуур сыаллаах. 

         Омук гражданинын бэйэтин олорор дьиэтигэр регистрациялыан баҕалаах киһи миграционнай учуокка эбэтэр МФЦ-га электроннай көрүҥүнэн сайабылыанньа суруйан ыытар.

НКО өйөбүлэ

         Балаҕан ыйын 15 күнүттэн, өскөтүн НКО (кэмиэрчэскэйэ суох уопсастыбаннай тэрилтэ) Бэрэсидьиэн граннарын пуондатын үбүлээһининэн биир эбэтэр хас даҕаны уһулуччу суолталаах хайысхаларынан дьоҥҥо-сэргэҕэ туһалаах социальнай бырайыактары хаачыстыбалаахтык номнуо олоххо киллэрбит буоллаҕына, итинник тэрилтэ уопсастыбаҕа туһалаах өҥөлөрү оҥорооччу статуһун ылар уонна, эбии сөбүлэҥ түһэрсибэккэ эрэ, РФ субъектарын толорор былааһын уорганнарын кытта салгыы быһаччы үлэлэһэр кыахтанар.

         Тэрилтэ үлэтин түмүктэрин Бэрэсидьиэн граннарын пуондата сыаналыыр.

Хаайыылаахтар көһөр бырааптаннылар

 Кэлэр ыйтан хаайыылаахтар чугас аймахтара олорор субъегын хаайыытыгар көһөр бырааптаналлар. Оннук аймахтарынан кэргэнэ эбэтэр ойоҕо, төрөппүттэрэ, оҕолоро, иитиэх төрөппүттэрэ, иитиэх оҕолоро, бииргэ төрөөбүттэрэ, эһэтэ эбэтэр эбэтэ, сиэннэрэ буолуохтарын сөп. Сокуон балаҕан ыйын 29 күнүттэн олоххо киирэр.

Угаайылаах оонньуулар

         Балаҕан ыйын 30 күнүттэн сүүйүүлээх оонньуулары тэрийэр тэрилтэлэр: букмекер хонтуоралара уонна тотализатордар тус-туһунан лиссиэнсийэнэн үлэлиир буолуохтара. Спорт федерациялара, идэтийбит спортивнай лигалар, о.д.а. тэрилтэлэр ханнык азартнай оонньуулары тэрийэр тэрилтэлэри кытта дуогабардаахтарын туһунан бэйэлэрин тус саайтарыгар булгуччу иһитиннэриини таһаараллара ирдэниэҕэ.

Ньиэп саҥа сокуона

         Балаҕан ыйын 1 күнүттэн Арассыыйаҕа ньиэп тас эргиэнин нолуога үрдүөҕэ. “Хара көмүс” биир туоннатыттан 47,5 дуоллар нолуогу ылыахтара. Ол эрээри, сорох ньиэп баайдаах түөлбэлэр урукку чэпчэтиилээх усулуобуйалара оннунан хаалыаҕа уонна нолуок төлүөхтэрэ суоҕа. Ол испиэһэккэ Илин Сибиир, Каспий ньиэптээх түөлбэлэрэ, о.д.а. киирэллэр. 

ОСАГО уларыйыылара

         Бу ыйтан массыыналаах дьон ОСАГО страховкатын саҥа быраабылаларынан оҥорторуохтара. Саҥа сокуон хас биирдии киһиэхэ туспа тарыыбы олохтууру көҥүллүүр. Тарыып сыанатыгар: киһи оҕотун ахсаана, массыынатын оҥоһуллубут сыла, саахалга түбэһиитэ, о.д.а. түгэннэр дьайыахтара.

         Балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри массыыналаах дьон страховкаларын тех-көрүүтэ суох оҥорторор кыахтаахтара. Балаҕан ыйын 1 күнүттэн ол бырааптара номнуо тохтотуллар.

Кылаас салайааччыларыгар эбии төлөбүр

         Быйылгы үөрэх дьылыттан учууталларга саҥа социальнай төлөбүр киирдэ. Ол курдук, кылаас салайааччыларыгар ый аайы 5 тыһ. солк. эбии төлүөхтэрэ. 

“Мир” каартаҕа көһүөхтэрэ

         Бу ыйга бары биэнсийэлээхтэр “Мир” каартаҕа булгуччу көһүөхтээхтэр. Алтынньыттан социальнай төлөбүрдэр бүтүннүү “Мир” каартаҕа эрэ түһэр буолуохтара.