Экэниэмикэ

 Майя Андреевна эрдэ атыылаһыллыбыт табаардарга сыананы үрдэппэттэригэр ыҥырда. Маныаха эрэгийиэн былааһа кэккэ миэрэлэргэ этии киллэрбит.
«Тас бэлиитикэ Россия олохтоохторугар сабыдыала потребительскэй сыаналар үрдээһиннэригэр көстөр. Маныаха дойду уонна өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбалара сыананы тутарга балачча миэрэлэри ылыналлар, оттон Киин баан ключевой ыстаапкатын улаатыннарда. Саха Сиригэр судаарыстыбаннай уонна кэтэх кууһунан атыылаһааччыларга, дьоҕус уонна орто урбаан субъектарыгар өйөбүл киирэригэр быһаарыныылары ылыныахпыт», — диэн эттэ.

Майя Данилова этэринэн, олохтоох атыы-эргиэн тэрилтэлэрэ арҕаа дойдулар киллэрбит санкцияларыттан кирэдьиит ыларга күһэллиэхтэрин, мантан сиэттэрэн, табаар бэйэтин сыаната улаатыан сөп.

«Потребительскэй сыаналар көһүппүппүт курдук үрдээтилэр. Ол эрээри биһиги эрэгийиэммит табаары таһан киллэриигэ хааччахтардаах буолан, табаардары эрдэ атыылаһабыт, онон сыана үрдээһинэ арыый бытааннык барыа. Холобур, хоту улуустарга ас-үөл, туттуллар табаар тиэллэн турар. Эрдэ атыылаһыллыбыт табаары сыанатын үрдэппэт улахан суолталаах. Биһиги бырабыыталыстыбабыт урбаанньыттары уонна кууһунан атыылаһааччылары өйүөҕэ», — диэн миниистир иһитиннэрдэ.

Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ былааһа «Дохуоттар» чэпчэтиилээх систиэмэҕэ нолуок ыстаапкатын алын кээмэйин 1% оҥорорго, оттон «Дохуоттартан ороскуот көҕүрэтиилээх» базанан үлэлээччилэргэ– 5%.

Кууһунан атыылаһааччы хампаанньаларга кирэдьииттэрин бырыһыанын сорох чааһын субсидиялыырга миэрэлэр киириэхтэрэ. Маны тэҥэ атыы тэрилтэлэрин өйүүр сыалтан урбаан өйөбүлүгэр туһуламмыт пуондаҕа эбии 500 мөлүйүөн солкуобайтан тахса суумаҕа хапытаалы эбэргэ этии киирдэ. Мантан 400 мөлүйүөнэ чэпчэтиилээх иэс биэриигэ тус сыаллаахтар.

«Ол эрэн арыгы бородууксуйатын атыылыыр урбаанньыттарга нолуокка чэпчэтиилэр киирэллэрэ саарбахтаах. Бу хааччахтааһын финансовай өҥөлөрү биэрэр тэрилтэлэргэ эмиэ көрүллэр», - диэн кини бэлиэтээтэ.

«Билигин урбаанньыттар үксүлэрэ социальнай эппиэтинэстэрэ үрдүк, кинилэр үлэ миэстэлэрин таһаараллар, дьыалабыай репутацияларын сыаналыыллар. Биир түгэн көстөр барыыс ырыынактан таһаарыан сөбүн өйдүүллэр», — диэн тоһоҕолоон эттэ.

Ипотеканы түргэнник сабарга ыксаабакка

Өрөспүүбүлүкэ экэниэмикэтин миниистирэ ипотекалаахтар эрдэ сабарга, муспут үптээх түгэннэригэр, урутаан төлөөбөттөрүгэр  сүбэлээтэ.

«Билиҥҥи кэмҥэ ипотеканан кирэдьииттээхтэр суруллубут ыстаапкаттан бырыһыаннара үрдүө суохтаах. Бу мэктиэни дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин уонна Киин баана биэрдилэр. Холобур, мин тус бэйэм ипотекалаахпын уонна долгуйарга түрүөтү көрбөппүн. "Уһук Илиҥҥи ипотека" кыттыылаахтара бу түгэҥҥэ сүүйэллэрэ элбэх. Өскөтүн билигин мунньуммут үпкүтүнэн кирэдьиити сабар былааннаах эбит буоллаххытына, тиэтэйимэҥ. Үпкүтүн бааннарга бырыһыаҥҥа угуоххутун сөп», — диэн миниистир сүбэлээтэ.

Ол курдук, кини бэлиэтээбитинэн, бааннарга ууруу харчы ыстаапкалара үрдээн, сорох бааннарга 20% тиийбит. «Биһиэхэ харчыбытын харыстыырга кыах баар буолла. Тэрилтэлэргэ — үптэрин тохтоторго сигнал: харчыны ырыынакка укпакка уонна эбии кирэдьиит ылбакка», — диэтэ.

Ырааҕы ыраҥалыыр эрдэ

РФ экэниэмикэтигэр санкцияларынан ыгыы бара турар кэмигэр, буола турар быһыыны-майгыны дьиҥнээҕинэн көрүөхтээхпит. Бүгүҥҥү күҥҥэ ырааҕы ыраҥалыыр ыарахаттардаах.

«Биир өттүтүнэн аймаммакка, уолуйбакка олоруохха, баар харчыны араас, барыс аҕалбат уонна инникитин дохуот аҕалара саарбах тэрээһиҥҥэ үбүлээбэккэ. Иккис өттүнэн чуолкай өйдөбүл баар буолуохтаах, хайдахтаах кыах арылларыгар – бу уһун болдьохтоох сыаналааһын буолар. Чугас кэм иһигэр бары тэрилтэлэр импорынан кэлэр сыһыаннаһыылары саҥалыы сыаналыахтара, үп потогун эмиэ атыннык толкуйдуохтара. Сөпсөһөбүн, валютаннан расчеттарга араас хааччахтар бааллар. Бу быһыы хас эмэ бириэмэни ылыаҕа», - диэтэ миниистир.

Маныаха сыана олус үрдээбэтигэр Российскай Федерация уонна СӨ Бырабыыталыстыбалара кириисис утары араас миэрэлэри ылаллар. Миниистир бэлиэтээбитинэн, билигин уһун болдьохтоох сабаҕалаан көрүүлэри оҥорор ыарахан, ол курдук балаһыанньа күннэтэ уларыйа турарын эттэ.

IT-хампаанньалар экэниэмкэҕэ дьайыылара

Майя Данилова inDriver уонна MyTona IT-хампаанньалар өрөспүүбүлүкэттэн барыылара экэниэмикэҕэ хайдах дьайарын быһаарда.

«Бу хампаанньалар бүддьүөккэ нолуок дохуотугар НДФЛ төлөөн, кылааттарын киллэрэллэрэ. Үлэ миэстэтин таһаараллара. Ол эрэн кинилэр киллэрэр дохуоттара сырьевиктартан лаппа кыра. Санкциялар киириилэрэ конкуренцияны уйар түргэн үлэ күүһэ барыан сөбүгэр тиэрдэр. Ол эрэн, олор барбыттарын курдук түргэнник төннүөхтэрин сөп. Онон уолуйар, куттанар табыллыбат», - диэтэ Майя Данилова.

Экэниэмикэ миниистирэ этэринэн, эрэгийиэн валовай бородууктатын аҥаарын сиртэн хостонор баай биэрэр. Тутуу, атыы, тырааныспар 6% ылаллар. Судаарыстыбаннай салалта, доруобуйа харыстабыла уонна социальнай өҥөлөр ортотунан 5%-ныы.

Оттон креативнай экэниэмикэҕэ култуура тэрилтэлэрин, көрдөрөр иһитиннэрэр салаалар, судаарыстыбаннайдары хабан туран эттэххэ, бу эйгэ 10% ылар. Оттон IT сферата бэйэтэ эрэ эрэгийиэн валовай бородууктатыгар 1% кыра.