Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -11 oC

1990-с сыллардаахха эстибит сопхуостар чээрэлэригэр тэриллибит араас киэптээх хаһаайыстыбалартан күн бүгүн бэрт ахсааннара тулуктаһан кэллэ. Олортон биирдэстэрэ Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хаптаҕай нэһилиэгин «Дириҥ» кэпэрэтиибэ буолар.

1990-с сыллардаахха эстибит сопхуостар чээрэлэригэр тэриллибит араас киэптээх хаһаайыстыбалартан күн бүгүн бэрт ахсааннара тулуктаһан кэллэ. Олортон биирдэстэрэ Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хаптаҕай нэһилиэгин «Дириҥ» кэпэрэтиибэ буолар.

Быйыл өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн хортуоппуй 6,8 тыһыынча гектарга, оҕуруот аһа 1,3 тыһыынча гектарга олордуллубута. Маныаха Хаптаҕай оҕуруотчуттарын кылааттара эмиэ баар. Ханнык култуураны уонна төһөнү ыспыттарын, хайдах үлэлии-хамсыы сылдьалларын туһунан «Дириҥ» кэпэрэтиип салайааччыта Екатерина Дмитриева маннык кэпсиир:

40 тыһыынча арассааданы батардыбыт

– Барыта сүүрбэлии гектар бааһынаҕа хортуоппуйу уонна хаппыыстаны, 1 тыһыынча квадратнай миэтэрэ иэннээх тэпилииссэҕэ оҕурсууну, оттон помидору уонна атын араас оҕуруот аһын, ол иһигэр биэрэһи, баклажаны, арбуһу, дыняны, тыкваны, кабачогу аһаҕас буорга олордон, көрө-истэ сылдьабыт.

Арассааданы саас эрдэттэн саҕалаан, сороҕун бэйэбит дьиэбитигэр, сороҕун питомникка үүннэрэн, нэһилиэнньэҕэ 50 тыһыынча арассааданы атыылаатыбыт. Биирдиилээн да дьон, тэрилтэлэр даҕаны сайыҥҥы сибэкки арассаадатын хамаҕатык ылаллар. Кэлиҥҥи сылларга дьэдьэни уонна клубниканы эрдэттэн сакаастаһар буоллулар. Биһиги үүннэрэр суортарбытын сирбэттэр, сайын устата үүнүү бөҕөтүн хомуйабыт, өссө барыанньа оҥорон, кыһыҥҥыга хаһаанабыт дэһэллэр. Быйыл 500 клубника арассаадатын атыылаатыбыт, ол үрдүнэн үгүстэр матан айманнылар. Арбуз, дыня арассаадаларын эмиэ бэркэ сэргииллэр. Уопсайынан ханнык баҕарар оҕуруот аһыгар Саха сирин усулуобуйабытыгар сөп түбэһэр, элбэх аһы биэрэр, утарынан да сииргэ, тууһуурга барсар суортары арассаадалыыбыт.

Хаптаҕай-2.jpg

Оҕуруот аһа сылааһы сөбүлүүр эрээри, наһаа кураана уонна куйааһа эмиэ охсуулаах буолар: ууну кутууга эбии ноҕурууска үөскүүр, хаппыыстаҕа үөн-көйүүр үксүүр. Ол иһин, сиигин көтүппэтин диэн буору мэлдьи көбүтэр, үөн сиэбэтин диэн көрө-истэ сылдьар, эбии аһатар ирдэнэр.

Сайын саҕаланыытыгар кураанынан куттаан баран, кэлин кэмиттэн кэмигэр ардаан абыраата. Сир сиигин тутар буолан, улаханнык саҥарыллыбат эрээри, билиҥҥитэ үүнүү этэҥҥэ. Оҕурсууну, помидору уонна биэрэһи быһан атыылыы олоробут.

Ааспыт сылларга үлэлээбит бэтэрээннэрбит барахсаттар мэлдьи билсэ тураллар. Социалистическай Үлэ Дьоруойа Екатерина Иннокентьевна Новгородова куораттан дьиэтигэр сайылыы тахсыбыта. Сырыттахха, оҕуруот туһунан, үүнүү хайдаҕын бэркэ сэҥээрэн ыйытар, сүбэлиир-амалыыр.

Субсидия кэмигэр кэллэ

Быйыл субсидия харчыта чуолаан хаппыыстаҕа кыратык үрдэтиллибит, оттон хортуоппуйга уларыйбатах. Хата, саас эрдэ барыта кэлбитэ. Ол харчыга тирэҕирэн тыраахтарбыт оттугун-уматыгын, саппаас чааһын, тэпилииссэбитин бүрүйэр салапааммытын, тоһоҕобутун, сибэккилэрбит уонна оҕуруоппут аһын сиэмэлэрин ылыммыппыт.

Сыана сыллата ыарыы турар. Аҥардас хаппыыста сиэмэтин 110 тыһыынчаттан тахса солкуобайга атыыластыбыт. Хата, хортуоппуйбут сиэмэтин үксүн бэйэбит хааччыммыппыт. Үс сыллааҕыта Тыа хаһаайыстыбатын научнай-чинчийэр институтуттан «Вармас» диэн суорду ылан, күһүн ахсын сиэмэҕэ анаан Павловскай нэһилиэгэр, Федор Власьевич ыскылаатыгар уурдарабыт. Онно эбэн, быйыл Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин нөҥүө 10 туонна Ред Скарлет (Red Scarlett) диэн суорду Тюментэн аҕалтабыппыт. Бу Саха сиригэр биллэр, ааспыт өттүгэр Ороссолуодатааҕы сортобуой учаастакка тургутуллубут, оройуоннаммыт суорт буолар. Онон 20 гектардаах бааһынаҕа барыта 50 туонна хортуоппуйу олордубуппут.

Хаптагай_6.jpg

Бородууксуйаны батарыы

Хортуоппуйу туттарарга «Якутопторг» тэрилтэни уонна биирдэм урбаанньыттары кытары кэпсэтиилээхпит, төһө туоннатын билигин этэр кыаллыбат, бэйэбит кыахпытынан көрөн туттарыахпыт. Оттон атын оҕуруот аһын, ол иһигэр хаппыыстаны барытын бэйэбит батарабыт.

Сопхуос эстиэҕиттэн кэпэрэтиип быһыытынан үлэлээн кэлбит 25 сылбыт устатыгар бородууксуйа батарыытынан бэйэбит дьарыктанныбыт. Онон агроном, оҕуруотчут эрэ буолбакка, наада тирээтэҕинэ, бары менеджер, атыыһыт, суоппар, куруусчут буолабыт. Бухгалтербыт Светлана Назарова салалтатынан, ким ханнык көрүҥ үүнээйигэ сыһыарыллыбытынан, батарыыга бары тэбис-тэҥҥэ үлэлиибит. Холобур, Юлия Алексеева уонна Евдокия Васильева саас питомникка араас үүнээйи арассаадаларын кыһыл оҕолуу биэбэйдээн үүннэрэллэрин таһынан, аны ол арассаадаларын атыылааһыны тэрийэллэр, төлөпүөнүнэн сакаас хомуйаллар, харчы киирбит докумуонун оҥороллор. Манна, миэстэҕэ, атыылыырбыт таһынан, массыына эттэһэммит, саас арассааданы, сайын уонна күһүн оҕуруот аһын улууспут нэһилиэктэринэн итиэннэ Амманан, Чурапчынан, Тааттаҕа тиийэ кэрийэн батарбыт. Онон үп-харчы киллэринэн, утарынан наадабытын, оттук-уматык, саппаас чаас боппуруостарын, нолуок, электроэнергия, гаас төлөбүрүн быһааран, хамнаһы хааччыйан олоробут.

Хаптагай_--_3.jpg

Кинилэр баар буоланнар

Оҕуруокка, уопсайынан сиртэн үүнээйини ылыы үлэтигэр, тиэхиньикэ улахан быһаарар оруолу ылар. Бааһыналары таҥастааһыҥҥа, оҕуруот аһын олордорго, ууну кутарга уо.д.а. тыраахтара суох сатаммаккын. Биһиги икки «Бөлөрүүс» тыраахтардаахпыт эргэрэн бүтэн эрээхтииллэр. Мэхэньисээтэрбит Александр Слободчиков урукку сыллартан үлэлээбит уопуттаах буолан, көрөн-истэн үлэлэтэ сылдьар. Кини аһаҕас буорга үүнэр оҕуруот аһын үүннэриитин сүрүннүүр, хортуоппуйга уонна хаппыыстаҕа уу куттарар, буордарын көмөр-көбүтэр.

Яков Павлов, Галина Семенова, сайыҥҥы уһун өрөбүллэригэр сылдьар устудьуоннар Наина, Володя Слободчиковтар уонна Виталий Кузьмин звено салайааччыта, уопуттаах оҕуруотчут Галина Дьячковская салалтатынан хаппыыста бааһынатын учаастактарынан үллэстэн көрөллөр, оҕурсууну эмиэ кинилэр нэдиэлэнэн солбуһан көрөллөр-истэллэр. Валентин Семенов бааһыналары харабыллыыр.

Былырыын саҥа уу кутар барабааннай ситими атыыласпыппыт. Сыанатын 14 %-ын (405 тыһыынчаны) арассааданы атыылаан киллэрбит харчыбытынан төлөөбүппут, ордугун Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ сиртэн үүнээйини ылыы бырагырааматын чэрчитинэн толуйбута. Бу ситим туттарга бэрт тупсаҕай, бааһынаҕа тыраахтарынан соһон киллэрэн баран, ууну мотуорунан хачайдатан таһааран, шланганан ыстараҕын. Арай, кыамтата арыый кыра эбит.

* * *

«Дириҥ» оҕуруотчуттара күн утаҕын тутан ылан, кыракый сиэмэни кытары хара буорга түһэрэн, өлгөм үүнүүнү ылар туһугар дьэ бу курдук түбүгүрэ сылдьаллар. Бу үлэлэрин кинилэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин 100, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин 100 сылларыгар, Хаптаҕайга оҕуруот хаһаайыстыбатын төрүттэспит, биллиилээх оҕуруотчут, Социалистическай Үлэ Дьоруойа Гаврил Самсонов төрөөбүтэ100 сааһыгар итиэннэ «Дириҥ» кэпэрэтиип тэриллибитэ 25 сылыгар аныыллар.

  • 1
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением