Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -21 oC

Хатас нэһилиэгэ, төһө да киин куораттыын кэккэлэһэ олордор, сахалыы өйү-санааны олоҕун тутулунан (тылы-өһү илдьэ сылдьыынан, үгэстэри тутуһуунан, о.д.а) тутан олорор нэһилиэк буолар.

Хатас нэһилиэгэ, төһө да киин куораттыын кэккэлэһэ олордор, сахалыы өйү-санааны олоҕун тутулунан (тылы-өһү илдьэ сылдьыынан, үгэстэри тутуһуунан, о.д.а) тутан олорор нэһилиэк буолар.

Ол туһугар биир санаанан түмсэн, сомоҕолоһон, СӨ култууратын министиэристибэтинэн бигэргэтиллибит «Олоҥхо - олохпут ситимэ» диэн бырагырааманан сыаллаахтык-соруктаахтык, үтүө түмүктэрдээхтик үлэлиибит.

6 8

 Бу бырагыраама чэрчитинэн, төрүт үгэстэрбитин, төрөөбүт тылбыт сүмэтин-сүөгэйин сүтэрбэт туһугар, туох даҕаны сиэри таһынан киэҥ халлаан киэлититтэн дуу, уйаара-кэйээрэ биллибэт куйаартан дуу күүс-уох буолбакка, бэйэбит илиибит иһигэр баар кыаҕы-күүһү, үтүө үгэстэрбитин, үөрүйэхтэрбитин умнубакка, хаҥыннарбакка, сайдыылаах олохпут хардыытыгар тэбис-тэҥҥэ ханыылаһыннаран, алтыһыннаран сырыттахпытына, төрөөбүт тыл сүтэр, симэлийэр куттала суох буолуутун үөскэтии буолар.

Хас биирдии омук, норуот бэйэтэ Аал Луук мастаах. Ол маһын силиһэ-мутуга дириҥ лабаата элбээн, лаглайан, кинини норуот быһыытынан атын дьону кытта биир ньыгыл ойуур тыатын курдук буолар. Онтон «сайдыылаахтар ээ” диэн сайыһан, ол диэки салаллан, “бастыҥнар ээ” диэн ол диэки барсан, “чулуулар ээ” диэн ол диэки чугаһаан истэхпитинэ, кэлин тиһэҕэр хайа атын омук Аал Луук маһын лабаата эрэ буолан хаалыахпытын сөп... Бу көстүү кистэл буолбатах – баар.

«Олоҥхо - олохпут ситимэ» бырагыраама истибити, билбити кэрэхсэтэр өрүтүнэн -- бу бырагырааманан Хатаспыт тэрилтэлэрэ бары биир ситимҥэ киирэн үлэлиирбит буолар. Ким эт-хаан сайдыытыгар, ким сатабылга, ким тыл сүппэтигэр, ким чөл-чэгиэн олоҕу көҕүлүүргэ, о.д.а. Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи оҕолортон саҕалаан, ытык саастаах дьоммутугар тиийэ хабан айабыт-тутабыт, үлэлиибит.

Итинник ситимнээхтик уһун сылларга үлэлээһин түмүгэр, кэккэ ситиһиилэртэн, түмүктэртэн  сырдатар буоллахха, күн бүгүн нэһилиэкпит киинигэр турар «Күөх сирэм» сквербит этносквер диэн анал туһуламмыт  ааттанан (бырайыак ааптардара В.М. Константинова, Е.Е. Семенова), манна салгын сии, сынньана, олоро, кэпсэтэ кэлбит дьон аныгы технология көмөтүнэн алгыс ылаллар, өйдөрүн-санааларын сааһыланаллар, сахалыы остуол оонньуутун оонньууллар, о.д.а.

куех сирэм 1

Быйыл Дьокуускай куорат дьаһалтатын «Норуодунай бүддьүөт» диэн биһирэбили ылбыт хайысхатынан үс түһүмэхтээх куонкуруһу ааһан, Колымана Ларионова  С.Зверев-Кыыл Уола суруйан хаалларбыт «Кулан кугас аттаах Куллустай Бэргэн» диэн олоҥхотун туруорарыгар үп-харчы көрүллэн, Хатас норуодунай театра сүдү суолталаах, кэскиллээх үлэни саҕалаата.

 Манна даҕатан эттэххэ, Хатас норуодунай театра Дьокуускай куорат 8 уокуругун, 7 куорат тулатынааҕы (пригороднай) бөһүөлэгин ортотугар соҕотох кэлэктиип буолар. Театр 2021 сылга норуодунай аатын көмүскээн, үөрүү-көтүү көтөллөөх айа-тута, үлэлии сылдьар.

 Олоҥхо туруора сылдьар кэлэктииби кытта кэпсэтиим маннык буолла.

- Евдокия Ефимовна, театр режиссерын быһыытынан ханнык хабааннаах айымньылары кытта үлэлэспиккиний? Бу олоҥхо туруоруутугар санааларыҥ?

-  Бастатан туран, хаһан баҕарар үлэлиирим тухары норуодунай театры олохтообут, үлэлэппит СӨ култууратын үтүөлээх үлэһиттэригэр, “Тускул” КК дириэктэрэ Людмила Михайловна Чепаловаҕа, театр режиссера Вера Никитична Старковаҕа махтанабын. Ааптардары кытта үлэ чэрчитинэн, суруйааччы Д.Ф. Наумовы кытта ыкса сибээстээх үлэлэспитим. «Саллаат дьылҕата» диэн айымньытынан «Күн туһугар»,  Т.Сметаниҥҥа аналлаах «Эн этиҥ төлөннөөх Түмэппий» (В.И. Калининская сценарийынан)  испэктээктэри туруорбуппун ордук чугастык саныыбын.

тумппий

Ити айымньыларга театрым артыыстара түмсүү-сомоҕолоһуу, бииргэ буолуу, дойдуга таптал тыыныгар киирбиттэрэ диэн сыаналыыбын. Былырыын А.Е. Кулаковскай «Куорат кыргыттара» айымньытын туруорбуппут. Манна улуу киһи суруйан хаалларбыта күн бүгүҥҥү олоххо баарын сөхпүппүт, төрөөбүт төрүт тылбыт-өспүт  баайын өссө төгүл итэҕэйбиппит.

 Олоҥхо туруоруута диэ… (толкуйдуур). Мин ийэм өттүнэн олоҥхо дойдута -- Сунтаар улууһуттан – силистээхпин-мутуктаахпын. Онно улааппытым, сахалыы ырыа-тойук, төрүт үгэс, ытык ыһыах диэн өйдөбүлгэ иитиллибитим. Оттон аҕам дойдутугар Хатаска кэлэн, дьиэ-уот туттан, оҕолонон-урууланан, силиспин-мутукпун дириҥэтэн олоробун. Эмиэ сахалыы тыыннаах, эйэҕэс-сайаҕас, аламаҕай дьонноох киэҥ эйгэҕэ киирдэҕим дии. Хайа, уонна үөрэҕим эмиэ төрүт култуура, фольклор буолар. Онон син биир хаһан эрэ олоҥхоҕо тиийэрбин билэр этим гынан баран, ол хаһан диэҥҥэ эппиэтим суоҕа...

 Манна бииргэ үлэлиир-хамсыыр, айар-тутар кэлэктииппэр – “Тускул” КК улахан оруоллаах. Кэлэктииппит сүрдээх айымньылаахтык үлэлиир буолан, «Олоҥхо -- олохпут ситимэ»  бырагырааманан уонунан сылларга үлэлэһэн,  ол үлэбит кылаан чыпчаалыгар кэллибит – өй-санаа өттүнэн, кыах-күүс баарынан бэлэммит дуу дии санаан саҕалаатыбыт.

index 13

Эрэнэбит -- Хатаспыт туһугар бииргэ буолан үлэлиир-хамсыыр тэрилтэлэрбит, нэһилиэкпит дьоно-сэргэтэ көхтөөхтүк кыттыаҕар. Биһиги бу түгэҥҥэ холобур быһыытынан Бүлүү улууһун дьоно-сэргэтэ туруорбут «Сыгый Кырынаастыыр» оператын ылынабыт: норуот күүһэ – көмүөл күүһэ, талаан  норуокка баар!

***

Бу бырайыак ааптара Колымана Ларионова оскуола саҕаттан айар-тутар эйгэҕэ улааппыт, төрүт  ырыа-тойук, үҥкүү, оһуохай диэн тугун этинэн-хаанынан билбит эдэр киһи.

- Колымана, олоҥхо туруорар санаа туохтан, хайдах кэлбитэй?

- Кырдьыгынан эттэххэ, олох аҕыйах сыллаахха диэри олоҥхо, төрүт тыас-уус, тыл-өс диэн  бу бүгүҥҥү туругум курдук чугас, сырдык, сылаас буолбатах этэ. Олох суох этэ диэбэппин, баарынан баара, ол гынан баран, субу курдук чугас, дириҥ буолбатаҕа…

Сахабынан киэн туттуу кыра эрдэхпиттэн баара, онно ийэм оруола улахан. Устудьуоннуу сылдьан Сима Толстякова курдук чулууттан чулуу, арааһа улуу диэххэ да сөптөөх мындыр, дириҥ, өркөн өйдөөх киһи салалтатынан айбыт-туппут сылларым эмиэ суола суох хаалбатахтар. Уратыта диэн, урут ону үлэ-хамнас, сатабыл курдук эбит буоллаҕына, билигин ол миэхэ ис туругум, өйүм-санаам олоҕу ылыныыта буоллаҕа. Онон бу бырайыагы суруйуум миэхэ эмискэ, соһуччу буолбатах дии саныыбын. Сахаларга кэмэ кэлбит, сиппит-хоппут диэн өйдөбүл баар дии, ол баар эбит. Бырайыагым ис хоһоонун, тоҕо, хаһан, ханна диэнигэр ыарырҕаппатаҕым, арай ааҕыы-суоттааһын, үп-харчы ааҕыытыгар, барыллааһыныгар боппуруостар бааллара.

 Биллэн туран, маннык бырайыагы, баҕа санааны ырытыһар, ыраҥалыыр, ырытар дьоннордоохпун. Норуодунай театрдаах буоламмыт, акылаат буолар артыыстардаахпыт. Манна Хатаска музыкальнай оскуола, спортивнай оскуола, норуот айымньытын дьиэтэ, араас элбэх холбоһуктар, түмсүүлэр бааллар, кинилэр бары кыттыахтаахтар. Барыларыгар эрэлбит улахан.    

Хатас норуодунай театра “Тускул” КК иһинэн үлэлиир. Онон  бу  күннэргэ  кэлэктиипкэ олоҥхо туруоруутун боппуруоһа сытыытык турда. Үөрүөхпүт уонна махтаныахпыт туһугар бу боппуруоска, бу түгэҥҥэ Мария Турантаева салайааччылаах СӨ Олоҥхо театрын кэлэктиибэ көмө-имэ, тирэх буоларга бэлэмнэрин сонно тута биллэрдэ, номнуо көрсүһүүлэр, сүбэ мунньахтар буолуталаатылар.

1 20

Хатас нэһилиэгин дьаһалтата нэһилиэк тэрилтэлэрин салайааччыларын кытта мунньахтаан, бу тэрээһиҥҥэ кыттарга бэлэмнэрин биллэрдилэр. Хатаска олоҥхо туруоруута саҕаланна.

Наталья Руфова.

 Хатас. Балаҕан ыйа 2022 сыл. 

  • 4
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Уопсастыба

Аартыка күнүнэн!

Бүгүн, кулун тутар 19 күнүгэр, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Аартыка күнэ. Ил Түмэн аатыттан…
19.03.24 11:57