Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -13 oC

2021 сыл түмүгүнэн Саха Сиригэр 123 дьахтарга киэли тиэрбэһин искэнин (рак шейки матки) булбуттар. Улахан аҥаара ыарыылара дириҥээбитин кэннэ көрдөрбүттэр.

2021 сыл түмүгүнэн Саха Сиригэр 123 дьахтарга киэли тиэрбэһин искэнин (рак шейки матки) булбуттар. Улахан аҥаара ыарыылара дириҥээбитин кэннэ көрдөрбүттэр.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи пресс-кииҥҥэ бу ыарыыга туһуламмыт пресс-кэмпириэнсийэ буолла. Москуба куораттан В.И. Кулаков аатынан Акушерство, гинекология уонна перинатология научнай киинин профессора Инна Аполихина, ону сэргэ Өрөспүүбүлүкэтээҕи 3-с №-дээх клиническэй балыыһа сүрүн бырааһа Ольга Татаринова, үрдүкү категориялаах быраас-гинеколог, мэдиссиинэ наукаларын дуоктара Татьяна Борисова кыттыыны ыллылар. Тэрээһин бу балыыһа 90 сыллаах үбүлүөйүн чэрчитинэн ыытылынна.

ВПЧ – искэн төрдө

Инна Анатольевна бэлиэтииринэн, билиҥҥи наука дьахтар киэлитин тиэрбэһин искэнэ, чуолаан саҥа саҕаланан эрэр кэмигэр, эмтэниигэ бэринимтиэтин толору дакаастаабыт. Ол эрээри дьахталлар бу уонна да атын төрүүр-ууһуур уорганнар ыарыыларын туһунан билиилэрэ аҕыйаҕыттан, дэлби дириҥэтэн, улаатыннаран, бүтэһик стадияҕа тиэрдэн кэбиһэллэр эбит.

 «Кэлиҥҥи кэмҥэ төрүүр-ууһуур репродуктивнай саастарыгар сылдьар дьахталлар ыалдьаллара үксээтэ. Ол иһин туох эрэ соччото суох сибикини биллэххитинэ, баһаалыста, тута уһаппакка көрдөрөр буолуҥ. Эрдэ диагноһы туруордахтарына, эмтэнэн үтүөрэр дэбигис”, -- диир профессор Инна Аполихина.

Мэдиссиинэ аныгы технологиялара сайдан, билигин отой даҕаны ыарыыны төрдүттэн суох оҥорон кэбиһиэхтэрин сөп эбит. Ол курдук, Харальд цур Хаузен диэн ньиэмэс бырааһа аан дойдуга биһирэнэр бэртээхэй арыйыыны оҥорбут. Кини 2008 сыллаахха дьахтар киэлитин тиэрбэһин искэнэ ВПЧ-тан (вирус папилломы человека) үөскүүрүн дакаастаабыт.

ВПЧ

Бу арыйыытынан Харальд цур Хаузен Нобель бириэмийэтин ылары ситиспитэ. Улахан учуонай быһаарбытынан, ВПЧ иһигэр икки онкогеннай вирус арааһа баар эбит. Балар дьахтар мааккатыгар искэн тахсыытын көбүтэллэр.

Манна даҕатан эттэххэ, ВПЧ вируһа баара 1971 сыллаахха биллибит, 2003 сыллаахха вируһу 27 көрүҥҥэ, 5 ууска, 170 тиипкэ араарбыттар.

ВПЧ сир үрдүгэр олус тарҕаммыт вирус буолар. Төрүүр-ууһуур уорганнарынан бэриллэр, цитология анаалыһынан быһаарыллар. Сорох көрүҥэ биллэрбэккэ сылдьыан сөп. Оттон сорох көрүҥэ искэҥҥэ тиэрдэр.

Ольга Татаринова этэринэн, Өрөспүүбүлүкэтээҕи 3-с №-дээх клиническэй балыыһаҕа аныгы технологиялары туһанан, дьахтар киэлитин тиэрбэһин искэнин быһаарарга босхо скрининг оҥорор пилотнай бырайыак үлэлиир эбит.

«ВПЧ диагностиката икки генотибынан буолбакка, иммуноцитохимия ньыматынан чинчийэн, 14 арааһынан быһаарабыт. Биһиги Саха Сиригэр маннык эрдэтээҥҥи скринини оҥорор соҕотох тэрилтэ буолабыт», ㅡдиир.

Манна даҕатан эттэххэ, поликлиникаҕа билигин олорор сиринэн көрөллөр. Оттон маннык чинчийиилэри куорат сорох чааһынай клиникаларыгар харчыга оҥороллор.

Арассыыйаҕа сылын ахсын 17 тыһыынча кэриҥэ дьахтарга мааккаларыгар искэн үөскээбитин быһаараллар эбит. Саха Сиригэр, үөһэ эппитим курдук, былырыын 123 дьахтарга булбуттар.

Аан дойду үрдүнэн имэҥинэн таҕылын таһаарыан сөптөөх нэһилиэнньэ 80 %-на ВПЧ-га сыстар эбит. Онтон сылтаҕыран, сылга 300 тыһыынчаттан тахса киһи олоҕо быстар. Ол эрээри, ВПЧ-лаах дьон 90 %-на ыарыыны тарҕатааччы буоларын билбэккэ сылдьыан сөп. Доруобуйатыгар оннук туох да сибикини биллэрбэккэ “саһар”.

ВПЧ ол аҥаардас киэли тиэрбэһин искэнин эрэ көбүппэт, өссө аттынааҕы уорганнарын эмиэ сутуйуон сөп. Ол курдук, хойуу тахсар ханаалыгар искэн үөскүүрэ — 80%, киирэр киэлигэ (влагалище) — 70%, айахха уонна бэлэскэ — 30 %, эр киһи ууһатар уорганыгар— 50%.

«Нэһилиэнньэҕэ кыбыстыбакка бу ВПЧ туһунан аһаҕастык кэпсиир оруннаах. Ол курдук, элбэх дьахтар, эр киһи аннынан бэриллэр ыарыыларга суолта уурбат. Ол содула, охсуута улахан буолан тахсар. Дьиҥэр, аныгы кэмҥэ хас биирдии киһи бэйэтин уонна чугастык сылдьар киһитин доруобуйатыгар харыстабыллаахтык сыһыаннаһыахтаах. Аныгы кэмҥэ мэдиссиинэ араас аппарааттарынан, анаалыстарынан сайдан турар. Ыарыыга эрдэ-сылла диагноз туруордахха, эмтииргэ чэпчэки, түргэнник үтүөрэҕин. Ол иһин булгуччу бырааска көрдөрүнэ сылдьыҥ. Диспансеризацияны ааһыҥ. Искэни быһаарар бэрэбиэркэни буор-босхо барыаххытын сөп», ㅡдиэн Ольга Викторовна тоһоҕолоон этэр.

ССРС саҕана кыргыттары диспансеризациялааһын 18 саастарыттан саҕаланар эбит буоллаҕына, билигин 25 саас кэнниттэн. Ону да диспансеризацияҕа бары тиийбэттэр эбит. Онон быйылгыттан Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр саастарынан хабыыны 80 бырыһыаҥҥа  тиэрдэр соругу туруорбуттар.

Дьахтар, уопсайынан, сылын ахсын гинекологка көрдөрүнүөхтээх. 25 саас кэнниттэн үс сылга биирдэ маакка тиэрбэһиттэн анаалыс биэрэн, цитологическай чинчийиигэ бэрэбиэркэлэтиэхтээх. Кэмпириэнсийэҕэ кэлбит быраастар эрдэтээҥҥи скрининг туһунан аймахтарбытыгар уонна билэр дьоммутугар кэпсээн сырдатарбытыгар ыҥыраллар, оччотугар элбэх киһи репродуктивнай систиэмэ ыарыыларын туһунан билиэ, бырааска көрдөрүө  этэ.

Быһыы быыһыа

“Биһиги үчүгэй үйэҕэ олоробут. Ханнык баҕарар ыарыыны саҥа саҕаланан эрэр кэмигэр булан эмтиир кыахтаахпыт. Ол курдук, ВПЧ утары быһыыны ылыаххытын сөп. 45-гэр диэри саастаах дьахталларга туруораллар. Кыыс оҕо сексуальнай олоҕунан олоро илик кэмин иннинэ ылара өссө ордук. Билигин ити өҥө төлөбүрдээх, ол эрээри вакцинация халандаарыгар киллэртэрээри туруорсаллар. Ол табылыннаҕына, босхо ылар буолуохтара”, -- диэн кэпсээтилэр.

Доруобуйа харыстабылын аан дойдутааҕы тэрилтэтэ (ВОЗ) ВПЧ утары быһыыны кыргыттарга эрэ буолбакка, уолаттарга эмиэ туруортары этэр. “Оччотугар вирус циркуляцията тохтуох тустаах”, -- диэн сыаналыыллар. Атын дойдулар уопуттарын ылан көрөр эбит буоллахха, Австралияҕа кыргыттарга 2007 сылтан бэттэх быһыы туруораллар, 2011 сылтан — уолаттарга. Ол түмүгэр 2018 сыллаахха ВПЧ-га нэһилиэнньэ сыстыыта 92 %-ынан намтаабыта бэлиэтэммит. АХШ-га 2018 сылтан 27-45 саастаах дьахталларга уонна эр дьоҥҥо биэрэллэр. 2018 сыл чахчытынан, быһыыны туруоруу дьахталларга 50 саастарын туолуохтарыгар диэри туһалыыр эбит.

Манна сыһыаран эттэххэ, билиҥҥитэ вакцина тас дойдулартан киирэр. Ол эрээри Арассыыйаҕа аналогын оҥоро, үөрэтэ сылдьаллар. Онон инникитин, кырачаан кыргыттарга, уолаттарга вакцина туруоран, бу ыарыы туһунан умнуллуо диэн эрэнэбит.

Дьон билбэтэ элбэх

ВПЧ туһунан өссө кэпсиир эбит буоллахха, бу вирус киһи организмыгар киирэн баран, 10-15 сыл тухары бэйэтин биллэрбэккэ сылдьыан сөп. Онон анаалыс эрэ быһаарар кыахтаах.

Хомойуох иһин, билигин ВПЧ утары эмп суоҕун быраастар эттилэр. Ол эрээри бу хайысхаҕа киэҥ хабааннаах үлэ ыытыллар, тарҕамматыгар эмтээһин баар.

 “ВПЧ баар буолла да, рак буолабын” диэн сыыһа өйдөбүл. ВПЧ искэҥҥэ кубулуйуор диэри өр кэм ирдэнэр. Онуоха диэри эмтээн, суох оҥоруохха сөп.

Манна даҕатан эттэххэ, быраастар Дьокуускайга “Белая Роза” диэн биир ураты клиника баарын туһунан сырдаттылар. Манна Саха Сирин дьахталлара буор-босхо бэйэлэрин туруктарын толору бэрэбиэркэлэтиэхтэрин сөп. Ол эрээри бэйэҕит сыһыарыллыбыт поликлиникаларгытыгар даҕаны чинчийиини ааһан, ханнык баҕарар ыарыыны эрдэтинэ булуохха уонна эмтиэххэ сөбүн эттилэр.

“Дьон билбэтэ элбэх”, -- диэн хаста да хатылаатылар. Холобур, миома искэҥҥэ биирдэ эмэ, олох сэдэх түгэҥҥэ кубулуйуон сөп. Эндометрит маакканы эрэ буолбакка, атын чугас сытар уорганнары эмиэ кыралаан хабарын билиэх тустаахпыт. Дьахтар киэлитин тиэрбэһин искэнэ атын биричиинэлэртэн эмиэ үөскүүр. Хайаан да ВПЧ-тан эрэ диэн буолбатах. Оннук түгэҥҥэ ыарыһахтары Москубаҕа Мэдиссиинэ федеральнай киинигэр ыытан эмтэтэллэр. Бу киин эрэгийиэннэри барыларын кытары үлэлэһэр. Үлэлэрэ диэн, пациеннары көрүү-истии, эмтээһин эрэ буолбатах, субъектар быраастарыгар сэминээрдэри тэрийэллэр, наука саҥа ситиһиилэрин кэпсииллэр, аныгы ньымаларга үөрэтэллэр, билиилэрин хаҥаталлар. Онуоха үөрэнии төлөбүрүн федеральнай бүддьүөт уйунар.

 Холобура, бу Өрөспүүбүлүкэтээҕи 3-с нүөмэрдээх клиническэй балыыһа салалтата бэйэтэ көҕүлээн, Москуба куораттан В.И. Кулаков аатынан Акушерство, гинекология уонна перинатология научнай киинин уопуттаах  быраастарын ыҥыран, Саха Сиригэр үөрэх куруһун ыыттарбыттар.

«Биһиги судаарыстыбаннай уорган буолабыт. 3100 үлэһиттээхпит. Арассыыйа Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтин көмөтүнэн эрэгийиэннэргэ сылдьан, саҥа методикалары, пациеннары кытары үлэ ымпыгар-чымпыгар үөрэтэбит», - диир Инна Аполихина.

 Түмүккэ “Аныгы кэм ыарыһахтара билиилэрэ киэҥ, онон пациент уонна быраас партнердар курдук сыһыаҥҥа киирэн, ыарыы утары иккиэн үлэлиэхтээхтэр” диэн этилиннэ.

Кырдьыга да, оннук буоллаҕа эбээт.

  • 1
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Лента новостей

Суоппар буолар уустугурда

Муус устар 1 күнүттэн байаҥкамаат бэбиэскэтиттэн куотунар дьону тырааныспары ыытар…
28.03.24 17:19
Лента новостей

Интерактивнай быыстапка

«Арассыыйа – Мин устуоруйам» мультимедийнай устуоруйа пааркатыгар кулун тутар 20 күнүттэн…
28.03.24 16:23