Общество

Анатолий Семенов, СӨ Инновацияҕа, цифровой сайдыыга уонна информационнай технологияҕа миниистир:

       - Татарстан уонна Саха Сирэ – национальнай тэлэбиидэнньэ, бэчээт, кинигэ кыһаларын эйгэлэригэр икки бастаан иһэр өрөспүүбүлүкэ буолаллар. Ол аата, нэһилиэнньэ национальнай СМИ-гэ наадыйар. Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 216 маассабай информация сириэстибэтэ баар. Олортон 103 бэчээт таһаарыыта, 77 ситим таһаарыыта, 36 араадьыйа ханаала, 10 тэлэбиидэнньэ ханаала. Ол курдук, «Саха» НКИХ билигин 4 ханааллаах. 77 ситимнээҕи таһаарыы иһигэр өрөспүүбүлүкэтээҕи сонун уонна тиэмэ 43 саайда уонна «UlusMedia» оройуоннардааҕы эрэдээксийэлэрин 34 таһаарыыта баар. Сылга 450 кинигэ тахсар. Уопсай тираһа – 600 тыһ. эксэмпилээр. Ону таһынан, быйыл бэс ыйын 1 күнүгэр, Оҕо көмүскэлин күнүгэр, оҕоҕо аналлаах контент арааһа сүрэхтэннэ. Холобур, «Кындыкан» мультсериал маҥнайгы сиэрийэтэ нууччалыы уонна эбээннии тылынан таҕыста. «Фиксиктэр» мультик 99 сиэрийэтэ тииллэнэн, YouTube-ка баар «Түннүк» диэн ханаалга таҕыстылар. Салгыы «Смешарики», «Малышарики» мультиктар тылбаастанан тахсыахтаахтар. Бу бырайыактар саха тылын харыстыыр сыаллаахтар, тоҕо диэтэххэ, оҕолор контены, сүнньүнэн, интэриниэккэ көрөллөр. Оттон биһиги Татарстантан сылдьар ыалдьыттарбытын ыһыахха ыҥырабыт. Сахалыы үгэскэ, култуураҕа умсугуйаргытыгар ыҥырабын.

Эльвира Ахметова, «Татмедиа» салайааччытын бастакы солбуйааччыта:

                - Мин тылбын маннык сахалыы этииттэн саҕалыахпын баҕарабын: ким доҕордоох – ол дьоллоох. Татарстан уонна Саха Сирэ доҕордуу өрөспүүбүлүкэлэр буолаллар. Биһиги үөрэх, наука, медиа эйгэтигэр бииргэ үлэлэспиппит ыраатта. Холобур, аҕыйах күннээҕитэ сахалыы тылынан «Татаар аныгы прозатын антологията» сүрэхтэннэ. Ону тэҥэ, «Түүрдүү литература» сиэрийэ «Саха аныгы прозатын антологията» диэн кинигэтигэр билиҥҥи кэм саха суруйааччыларын айымньылара – кэпсээннэр, сэһэн, арамаантан быһа тардыы – татаар тылыгар тылбаастанан киирдилэр. Ирбэт тоҥ доҕордуу түүр омугун айымньылара сүрэххэ үтүө санааны үөскэтэллэр. Оттон tatkniga.ru саайтка электроннай кинигэлэри уонна учуобунньуктары ааҕыахха, татаар суруйааччыларын аудио кинигэлэрин истиэххэ сөп. Татаар кинигэтин кыһатын бородууксуйатын Wildberries, Ozon, ЛитРес нөҥүө босхо ааҕыахха сөп. Маннык ньыманан 3551 кинигэ электроннай көрүҥүнэн аһаҕас көрүүгэ баар. Татарстан Өрөспүүбүлүкэтигэр барыта 725 маассабай информация сириэстибэтэ баар. Олортон 390 бэчээт таһаарыыта, 180 араадьыйа ханаала, 80 электроннай периодическай таһаарыы, 68 тэлэбиидэнньэ ханаала, 7 информационнай ааҕыныстыба. «Шаян» диэн татаардыы тыллаах оҕо ханаала 24 чаас тохтообокко үлэлиир. Ол курдук, манна уопсайа 3500 мультипликационнай киинэ, 20 биэрии баар. Ханаал YouTube-ка 28000, ВК-га 2800 сурутааччылаах. Суукка иһигэр интэриниэккэ 2100 киһи көрбүт буолар. Татарстан национальнай араадьыйалара «Китап милли радио», «Татарстан авазы», «Тәртип радиосы» буолаллар. Бу төгүрүк остуолбут инникитин үлэлэһэрбитигэр, уопуту атастаһарбытыгар көҕүлүө диэн эрэнэбин.

Ильшат Аминов, Татарстан Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Сэбиэтин дьокутаата, Татарстан Өрөспүүбүлүкэтин суруналыыстарын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, «Новый век» телерадиокомпания генеральнай дириэктэрэ:

                - Дорооболоруҥ, күндү доҕоттор! Национальнай СМИ баарын тухары, национальнай култуура баар буолуоҕа. Мин кэллиэгэлэрбэр мэлдьи этэбин: бүтэһик татаар хааллаҕына да үлэлиэхпит. Оттон эһиги бүтэһик саха хааллаҕына да үлэлиэххит дии саныыбын. Ол аата биһиги үйэ тухары үлэлиэхпит. Национальнай СМИ үп өттүнэн көдьүүстээх буоларын ирдиэ суохтаахпыт. Биһиги аудиториябыт кыараҕас буоллаҕа дии. Харчы өлөрөр туһугар үлэлиир буолбатахпыт, бастакы сыалбыт – тылбытын, култуурабытын, үгэспитин, норуоппутун харыстааһын. Хата, култуура министиэристибэтэ ити сыалларга үп көрүөхтээх, национальнай суруналыыстыканы сайыннарыахтаах. Билигин СМИ барыта интэриниэккэ көһөн эрэр, атын көрүҥнэрэ сүтэн эрэллэр диэн этэллэрин элбэхтэ истэбин. Дьиҥэр, оннук буолбатах. Биһиги контены таһаарар платформаны буолбакка, контены бэйэтин болҕойуохтаахпыт. Интэриниэт диэн платформалартан биирдэстэрэ эрэ буолар. Аны туран, ыччаппытын күҥҥэ 15 устуруокаттан элбэҕи ааҕарга көҕүлээбэтэхпитинэ, интэлигиэнсийэтэ суох хаалыахпыт. Ааҕар киһи эрэ бэйэтэ толкуйдаах буолар. Аахпат киһи аптамаат, робот курдук дьон эппитинэн сылдьар. Тэлэбиидэнньэлэрбит ханаалларын атастаһыннаран көрдөрүүнү быйыл күһүн былаанныыбыт. Ол аата, Татарстаҥҥа «Саха» НКИХ, оттон Саха Сиригэр «ТНВ» көстөр буолуохтара. Биһиги Алтаайтан кэлбит уруулуу омуктар буолабыт. Онон бырааттыы түмсэн үлэлээтэхпитинэ, өссө күүстээх буолуохпут.

Галина Бочкарева, СӨ суруналыыстарын сойууһун бэрэссэдээтэлэ:

- Хәерле кич (үтүө киэһэнэн), Эльвира Фанисовна, Ильшат Юнусович! Үтүө киэһэнэн, ытыктабыллаах кэллиэгэлэрим, суруналыыстар, бэчээт үлэһиттэрэ! Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруналыыстарын сойууһун, Арассыыйа Суруналыыстарын сойууһун эрэгийиэннээҕи салаатын ааттарыттан Саха Сиригэр Татарстан күннэрэ буолбуттарынан эҕэрдэлиибин! Эһиги тымныы полюһугар, ирбэт тоҥҥо, баһаам бырдахха көтөн барбыккыт. Онуоха 30 кыраадыска куйаас дойдуга кэллигит. Эһиэхэ бу сөҕүмэр дьикти буолбута буолуо. Итини таһынан, Сахабыт Сирин туһунан өссө атын дьиктилэри көрдүгүт-биллигит. Маннык билсии сарсыҥҥы ыһыахха салҕаныа диэн эрэнэбин. Ытыктабыллаах татаар кэллиэгэлэрбит, биһиги 2 уопсай кыһалҕалаахпыт: 1. маассабай информация бэчээттэнэр сириэстибэлэрин  харыстааһын уонна сайыннарыы; 2. СМИ нөҥүө төрөөбүт тылларбытын харыстааһын. Ол туһугар Суруналыыстарбыт сойууһа элбэх тэрээһини ыытар. Бу сойууспут Уһук Илиҥҥэ саамай улахан буолар. Биһиги кэккэбитигэр 1117 киһи баар. Сахабыт тылын, сахалыы бэчээтинэй СМИ-ни сайыннарыыга сыһыаннаах төгүрүк остуоллары сотору-сотору ыытабыт. 2020 сыл от ыйын 1 күнүгэр Саха Сиригэр Национальнай бэчээт күнэ Ил Дархан Айсен Николаев ыйааҕынан олохтоммута. Ол гынан баран, пандемияттан сылтаан бу күнү хааччахтаах көрсөр этибит. Оттон быйыл биһигини бу улахан бырааһынньык күүтэр. «Хаһыат – кэм кэрэһитэ», – диэн эппитэ бэрэпиэссэр Олег Якимов. Сөпкө да эппит эбит. Хаһыат диэн дойду, өрөспүүбүлүкэ, норуот сайдыытын устуоруйата. Кинигэбит кыһатын, уопсастыба олоҕор туһуламмыт СМИ-ни, оҕолорго, дьахталларга, бэтэрээннэргэ аналлаах хаһыаттары уонна сурунааллары, литературнай сурунааллары хаалларбытын иһин бастакы бэрэсидьиэммит Михаил Николаевка махтанабын. Татарстан уонна Саха Өрөспүүбүлүкэлэрин Суруналыыстарын сойуустарын икки ардыларыгар сөбүлэһиигэ илии баттыырбар мин айар үлэҕэ сибээспит бөҕөргүөҕэ, үлэ уопутун атастаһыахпыт, бырайыактары, тэрээһиннэри, аахсыйалары бииргэ ыытыахпыт диэн эрэнэбин. Барыгытыгар айар-тутар үлэҕэ тиийэрин курдук кытаанах доруобуйаны, уһун олоҕу, таһаарыылаах үлэни, былааҥҥын барыта олоххо киирэригэр уонна дьиэ кэргэҥҥитигэр дьолу баҕарабын!

«Татмедиа» генеральнай дириэктэрэ Шамиль Садыков дьон-сэргэ интэриниэккэ баран эрэрин иһин, информацияны тириэрдии ордук тоҕоостоох хайысхата – социальнай ситимнэр буолаллар диэн иһитиннэрдэ. Ону таһынан, хаһыат атыылыыр аптамааттар киоскалардааҕар атыылара элбэх буоларын бэлиэтээн эттэ.

***

Төгүрүк остуол бүтэрин саҕана Татарстан уонна Саха Сирин Суруналыыстарын сойууһун икки ардыгар итиэннэ Татар-информ уонна Саха информационнай ааҕыныстыбатын икки ардыгар бииргэ үлэлэһэр туһунан сөбүлэһии түһэрсиллибитэ. Тэрээһин эстрада ырыаһыта Варя Maxima ырыатынан түмүктэммитэ.