Общество

Бу хайысхаҕа идэтийбит быраастар

Саха Сиригэр реабилитация хайдах барарын суруналыыстарга анаан ыытыллыбыт “Современные возможности медицинской реабилитации пациентов различного профиля” пресс-кэмпириэнсийэҕэ кэпсээтилэр. Тэрээһини Өрөспүүбүлүкэ 3-с №-дээх клиническэй балыыһата иилээн-саҕалаан ыытта.

Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтиттэн быраастар кэлбиттэрэ сонун буолла: профессор, Казаннааҕы мэдиссиинэ академиятын реабилитологияҕа уонна спортивнай мэдиссиинэҕэ кафедратын сэбиэдиссэйэ, мэдиссиинэ наукаларын дуоктара, реаниматолог Резеда Бодрова, Татарстаан доруобуйа харыстабылыгар министиэристибэтин рефлексотерапияҕа кылаабынай исписэлииһэ, Казань мэдиссиинискэй академиятын доцена Каримова Гузель Марсовна.

Оттон Саха Сириттэн СӨ доруобуйа харыстабылыгар министиэристибэтин ыстаат таһынан сүрүн гериатра, Өрөспүүбүлүкэ 3-с №-дээх клиническэй балыыһатын кылаабынай бырааһа, мэдиссиинэ наукаларын дуоктара Ольга Татаринова, бу балыыһа эмтиир-реабилитациялыыр киинин сэбиэдиссэйэ. Наталия Дмитриева, отделениелар сэбиэдиссэйдэрэ Анна Макарова уонна Туяра Ощепкова кыттыыны ыллылар.

Ольга Татаринова быйыл 90 сааһын туолар клиническэй балыыһатын үлэтин сырдатта. Кинилэр 3 хайысханы тутуһан үлэлииллэр эбит. Маҥнайгы – тус (персонализированнай) эмтээһин. Иккис – гериатрия, ол эбэтэр аҕам саастаахтарга көмө. Үһүс – чөлүгэр түһэрии (реабилитация).

Дьэ, бу чөлгө түһүүнү эмтиир-реабилитациялыыр киин нөҥүө тэрийэллэр эбит. Бу судургута суох наука буолар. Билиҥҥи кэмҥэ ордук улахан суолталаммыт. Ол курдук, ковид ыарыы кэнниттэн, бу вирус сүрэххэ-тымырга охсуута улаханынан, реабилитацияҕа элбэх киһи наадыйара чуолкай.

Ыллыҥ да дьарыктаммаккын

Аны туран, ыллыҥ да, реабилитациялыыр киини арыйбаккын. Ирдэбилэ улаатан иһэр: саҥа технологиялары туһаныы, исписэлиистэри саҥа ньымаларга үөрэттэрии, идэтийбит каадырынан хааччыллыы, сөптөөх дьиэни-уоту тэринии. Аны балыыһа иһигэр биир даҕаны боруок суох буолуохтаах, анал тутаахтар, лифтэр туруохтаахтар.

Каадырдар тустарынан этэн аастым. Урукку өттүгэр суох идэлэр ирдэнэр буолбуттар: эрготерапевт, реабилитациялыыр сиэстэрэ, клиническэй логопед, клиничэскэй психолог уо.д.а. Кинилэри барыларын холбоон “мультидисциплинарная команда” диэн ааттыыллар.

Сатаан хаампат, сороҕор отой да хамсаабат буолбут дьону атахха туруорарга чугас дьоно күүс-көмө буолаллара быдан көдьүүстээх. Маныаха кинилэри массааска, онтон да атын чөлгө түһэрэр сатабылларга уһуйаллар, маҥнай утаа процедуралары сиһилии көрдөрөн биэрэллэр, үөрэтэллэр.

Маннык реабилитацияҕа туһуламмыт кэмпириэнсийэ 10 сыллааҕыта буолбут эбит. Ол кэннэ улахан хардыы оҥоһуллубут. Быйыл бу уобаласка биллэр исписэлиистэри соҕурууттан ыҥыран, олохтоох каадырдары үөрэттэрбиттэр. Билигин саҥа оборудование ыларга үлэлэһэллэр.

Ольга Викторовна кэпсииринэн, Татарстаан Казань куоратын мэдиссиинэ академиятын үлэһиттэрэ бу хайысхаҕа олус үрдүк таһымнаахтар, аан дойдуга биллэллэр, ол иһин Уһук Илин эрэгийиэнин сүрүннүүллэр, сүбэнэн, методиканан көмөлөһөллөр.

Резеда Ахметовна бэлиэтээбитинэн, кэмпириэнсийэ Саха Сиригэр Татарстаан күннэрин кэмигэр ыытыллыбыта мээнэҕэ буолбатах. Ол курдук, икки сыл устата каадырдары бэлэмнииргэ ыкса үлэлэһэн кэлбиттэр.

2022 сылтан саҥа федеральнай бырайыак олоххо киирбит. Ол чэрчитинэн хас биирдии эрэгийиэҥҥэ мэдиссиинэнэн чөлүгэр түһэриигэ бырагыраамалар бигэргэммиттэр, 2030 сылга диэри үлэлиэхтэрэ. Кэлэр үс сыл устата көмөнү оҥорууга уларыйыылар, саҥардыылар киириэхтэрэ.

Татарстаантан кэлбит быраастар дэлэгээссийэнэн Дьокуускай куорат мэдэссиинэнэн реабилитациялыыр 6 тэрилтэтигэр сылдьыбыттар, матырыйаалынай-тиэхэньиичэскэй базаны, туттар технологияны кытары билсибиттэр. Көрсүһүүлэр кэмнэригэр билиҥҥи туругу эрэ буолбакка, хайдах хайысханан үлэ салҕанарын ырыппыттар. Маныаха доруобуйа харыстабылын уонна үлэ министиэристибэлэрин кытары ыкса сибээс олохтоноро уолдьаспытын этэллэр.

Чугас дьоно өйөбүл буоллахтарына эрэ

Реабилитация биһиги өрөспүүбүлүкэбит олохтоохторугар саҥа соҕус сүүрээн. Ыраах олорор оройуон олохтоохторо, ыарахан ыарыыны ааһан баран, чөлүгэр түһүү хайдах ыытылларын билбэтттэрэ баар суол. Бу туһунан исписэлиистэр эмиэ этэллэр. Килииникэҕэ миэстэ тиийбэтэ эмиэ олус харааһыннарар эбит.

 Дьиҥэ, реабилитацияҕа былыр-былыргыттан норуоттар төрүт туттар ньымаларын туһаналларын соһуйа иһиттим. Гузель Марсовна акупунктура, иннэлээһин туһунан кэпсээтэ. Кытай методиката Арассыыйаҕа киирбитэ 60-70 сыл буолбут, академияҕа кытары үөрэтэллэр. Оттон бу ньыма араас норуоттарга дьүөрэлээн баар. Сахаларга түөннээһининэн биллэр. Ол эбэтэр, киһи этигэр баар араас туочукалары сылытан, массаастаан, ньиэрбэлэрин уһугуннаран, чөлүгэр түһэрии.

Наталья Гавриловна кинилэр эмтиир-реабилитациялыыр кииннэрэ 2020 сыллаахха 30 сылын туолбутун кэпсээтэ. Бастаан инсульт, инфаркт кэнниттэн чөлүгэр түһэриигэ 25 куойка эрэ миэстэ баар эбит. Онтон үлэлэрэ нэһилиэнньэҕэ туһалааҕын дакаастаан, билигин 60 куойка-миэстэҕэ тиийэ кэҥээбиттэр. Пандемия кэмигэр, ковид охсууларын суох оҥорууга, эбии куойкалары биэрэ сылдьыбыттар.

Маны ааҕа олорон, ааҕааччы хайдах бу кииҥҥэ киирэн, эмтэниини ааһыахха сөбүн толкуйдуура буолуо. Анна Николаевна кэпсииринэн, кардиососудистай реабилитацияны ааһарга аан маҥнай олорор сиргинэн поликлиникаҕа тиийиэхтээххин. Салгыы маршрутизация оҥорон ыыталлар. Оройуон балыыһаларын кытары күүскэ үлэлииллэр.

Уопсайынан, кэлиҥҥи кэмҥэ инсульт эдэримсийбитин быраастар бэлиэтииллэр. Баара-суоҕа 18-таах оҕолор кытары киирэр түбэлтэлэрэ баар. 30, 40 саастаахтар даҕаны ахсааннара элбээбит. Ыарыы охсуутуттан сатаан хаампат, саҥарбат, күннээҕилэрин да дьаһаммат буолар түгэннэрэ баар. Ону пациент чугас дьоно салгыбакка үлэлэһэн, атахтарыгар туруоруохтарын сөп.

Тарбаҕа хамсыыра да -- ситиһии

Үрдүк квалификациялаах быраастарга суруналыыстар элбэх боппуруоһу биэрдилэр. Холобур, “Саха Сиригэр чөлүгэр түһэриини сайыннарыы кэскилэ хайдаҕый?” диэҥҥэ, биһиги усулуобуйабыт уратытын учуоттуохтаахпыт этилиннэ. Ол курдук, Аартыкаҕа, холобур, суол сайынын сөмөлүөтүнэн эрэ баар, сиринэн суох. Ол иһин хас биирдии стационарга, дьиҥэр, реабилитация баар буолуохтааҕа бэлиэтэннэ. Онуоха телемедицина көмө буолуон сөп. Өрөспүүбүлүкэ кииннэриттэн исписэлиистэр оройуон балыыһаларыгар ыраахтан сүбэ-ама биэрэ, хас биирдии ыарыһаҕы экран нөҥүө көрүөхтэрин сөп.

Боппуруостар кэмнэригэр Арассыыйабытыгар оҥоһуллар “Умная палата” оборудованиены кэпсээтилэр. Холобур, толору параличтаабыт ыарыһах тулалыыр дьонуттан олус тутулуктаах буолар. Кини сатаан түннүк да арыйбат, аһаабат, көҕүрэттибэт. Оттон “Умная палата” көмөтүнэн оннук босхоҥ киһи кыһалҕатын быһаарыан сөп. Холобура,  хараҕынан сигнал ыытар. Өскөтүт хараҕын симпэккэ үс сөкүүндэ көрдөҕүнэ “түннүгү арый” диэн этэр.

Маннык санаатахха, таах ыһыктынан кэбиһэн баран олоруохтааҕар, итинник бэйэтэ кыттыһар буоллаҕына, сэргэхсийэр даҕаны, олоххо тардыһыыта күүһүрэр, эбиллэр. Саха Сиригэр маннык палаатаны ылар баҕа санаалаахтар.

Билигин чөлүгэр түһэриигэ элбэх малы-салы, туттар тэрили туһаналлар. Биһиэхэ да онтон баһаама баар эбит. Сылын ахсын атынтан атыны алыылаһаллар, матырыйаалынай-тиэхэньиичэскэй базаларын хаҥаталлар.

«Ыарыһах биһиэхэ эмтэнэн баран, иккистээн киирэр түгэнигэр, эмтэнэр сирэ уларыйбытын, тупсубутун көрүөхтээх. Оччотугар кини эмиэ санаалыын чэпчиир», - дииллэр исписэлиистэр.

Элбэҕи дьиэлээхтэр быһаараллар. Күннээҕи олоҕор дьарыктыыр, кэпсэтэр буоллахтарына, түргэнник чөллөрүгэр түһэллэр.

Ольга Татаринова эппитинэн, чөлүгэр түһүү терапияттан отой атын . Ол курдук, киһи хас биирдии уорганын, киһи бэйэтин кыаҕын 10-тан тахса шкаланан бастаан бэрэбиэркэлииллэр. Онон цифровизация киирэрэ - олох ирдэбилэ. Инфарктаабыт киһи биир даҕаны тарбаҕа хамсаатаҕына, бу кини күннээҕи олоххо тулалыыр дьонуттан тутулуга суох буолуутун туоһута.

Онон, күндү ааҕааччылар, олоххо эрэлгитин биир даҕаны күн түһэримэҥ. Аныгы кэмҥэ хайдах да ыарахан туруктаах дьону атахтарыгар туруораллар. Маныаха бэйэҕэ бигэ эрэл, чугас дьонун сымнаҕас сыһыаннара эрэ баар буоллун.