Общество

Мэдиссиинэ билимин хандьыдаата, Федор Дегтярев эдьиийэ Марианна Иванова кинигэ күн сирин хайдах көрбүтүн туһунан кэпсээтэ:

-Билигин ырыҥалаан көрдөхпүнэ, быраатым сахалыы толкуйдаах эбит. 90-с сыллардаахха, морозильник суоҕар, даачатыгар булуус хаһан, ас мунньан хаһаанара. Оччолорго ыһыахха бириистэрэ мүһэ буолара. Чочур Мырааҥҥа уолаттарын хомуйан тахсан, сыл аайы ыһыах тэрийэн, муспут мүһэтин биэртэлиирэ.

Кини туруоруммут сыалын, уопсайынан, ситиһэр эбит. Куруутун этэрэ: саха норуота сахалыы аспытын тутустахпытына, барбыт мииннээх эти сиэтэхпитинэ эрэ сэниэлэнэбит. Билигин муода буолан, оҕолор ол-бу чипсы, бургер курдук аһыыллар. Ону, дьиҥинэн, сахалыы аска-үөлгэ хайыһар үйэ кэллэ. Мэдиссиинэ даҕаны, наука даҕаны инньэ диэн эрэллэр. Мин быраатым оччолортон мындырдык дьаһаммыт эбит. Оччолорго устудьуоннар эрэйдээхтэр дьиэ-уот да суох, уопсайынан олороллоро. Ону даачатын буор-босхо уларсар этэ. Манна диэн эттэххэ, билигин куоракка киһини биир да хонукка хоннороллорун ыарыыллар. Оннук ис-иһиттэн аһыныгас, эрчийбит оҕолорун бэйэтин оҕолорун курдук көрөрө.

Дыгын оонньууларын 2 ый иннинэ бэлэмнэнии буолар. Онно билиҥҥи курдук тренажердар суохтар. Бэйэтэ сыбааркалатан, тренажер оҥорор этэ. Даачата спортивнай арена курдук буолбута. Уолаттары онно түмэн эрчийэрэ. Эрчийбит уолаттарын истэригэр Иван Белолюбскай, Ньукулай Дьяконов, Евгений Сивцев курдук сулустар тахсыбыттара. Ити уолаттар бары уончалыы төгүл бастаабыттара, ыһыахтары кэрийтии сылдьан, массыына ылаттаабыттара. Аны олорор дьиэлэрэ суох буолан, ол массыыналарын атыылаан дьиэлэммиттэрэ.

Уолаттарын наһаа харыстыыра, тоҕо диэтэххэ, мас тардыһыыта наһаа ыарахан көрүҥ. Сорохтор этэллэр: кэллим даҕаны, маһы тартым даҕаны кыайан, массыына ылабын. Оннук буолбатах, оҕолору сылы сыллаан дьарыктыахха, үчүгэйдик сиэтиэххэ-аһатыахха, бэрээдэктэрин тутуохха наада. Бу барыта алдьархайдаах үлэттэн тахсар. Үчүгэй тириэньэр баар буоллаҕына, оҕо көнө суолунан баран, успуорт эйгэтигэр сыстан, доруобуйатын көрүнэн, куһаҕан дьаллыкка ылларбат эбит. Мандар Уус кэнники ахтыытыгар маннык суруйбута: "Тустууга Дмитрий Коркин баар буоллаҕына, мас тардыһыытыгар - Федор Дегтярев". 

Мин мэдиссиинискэйгэ үөрэнэ сырыттахпына, биһиэхэ анатомия, физиология диэҥҥэ киһи организмын, быччыҥнарын үөрэтэрбит. Ол атластарын кини ылан арыйталыыра. Быччыҥнары үөрэтэр эбит. Аны аһы-үөлү физиологияттан билэр эбит. Тоҕо диэтэххэ, билигин сыалааҕы-арыылааҕы мээнэ-мээнэ аһыыбыт. Киһи сааһырдаҕына, онтуката барыта тахсар. Ол иһин кини аһылыгы алдьархайын тутуһуннарара. Инньэ гынан, мин бырааппынан киэн туттабын.

Бу кинигэҕэ 40-ча ыстатыйаны нууччалыы тылбаастаттыбыт. Бу тылбаастааһыҥҥа анал  үөрэхтээхтэр эрэ  тылбаастыылларын курдук саныыр этим. Олору хас да сыл эккирэтистим. Олорум олох таба туттарбаттар, наһаа ыарахан сыанаҕа тылбаастыыллар. Онтон өйдөөбүтүм, икки одноклассницам -- Данилова Рита, Колодезникова Екатерина -- алдьархайдаах үчүгэй русоведтар. Ол кыргыттарга көрдөспүппэр, начаас биир ый иһигэр тылбаастаан биэрдилэр.

Онтон аны биирдэ "күрэхтэһиибит, арба, норуоттар икки ардыларынааҕы дии" диэммин толкуйдаатым. Академик Баһылай Филиппов кыыһа английскай тыл преподавателэ, доцент, аймахпыт эмиэ начаас английскайдыы тылбаастаан биэрдэ. Саргылаана Нафанаилова кыыһа французтуу, ньиэмэс филологиятын доцена, кэргэним аймаҕа Светлана Барашкова ньиэмэстии саҥарта.  Онтон биирдэ толкуйдаабытым - туурактар да аахтахтарына, тоҕо табыллыбатый? Турция бэрэсидьиэнэ Эрдоган эмиэ мас тардыһыытынан дьарыктанар дии. Онон киниэхэ өссө ыытаары сылдьабын. Кинигэни Турцияҕа дьүөгэбэр ыыттым, ол кыыс биир дьүөгэтинэн 2 хонук иһигэр туурактыы тылбаастыыллар. Инньэ гынан, кинигэбит 6 тылынан таҕыста. Бэйэтэ маннык тахсан кэлбититтэн мин бэйэм да соһуйдум, үөрдүм. 

Бу кинигэ тахсыытыгар харчынан көмөлөспүт убайбытыгар Александр Жирковка махтаныахпын баҕарабын. Саха норуота кыахтаах, дьоҕурдаах норуот эбиппит диэммин өйдөөтүм. Ол дьоҕурбутун салгыы сайыннарыахха наада.