Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн, күн бүгүн  201 115 ынах сүөһү, ол иһигэр 77 348 ыанар ынах итиэннэ 213 305 сылгы, ол иһигэр 119 991 биэ кыстаан турар. 

Бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн, күн бүгүн  201 115 ынах сүөһү, ол иһигэр 77 348 ыанар ынах итиэннэ 213 305 сылгы, ол иһигэр 119 991 биэ кыстаан турар. 

Сунтаар улууһугар ааспыт сайын от ыйыттан саҕалаан быыстала суох кэриэтэ ардаан, сүгүн кыайан оттоппото, эбиитин уу ылан, элбэх ходуһа таах хаалла. Онон от хаачыстыбата быйыл быдан мөлтөх. Итинэн сибээстээн, улуус  саамай  тутаах хаһаайыстыбатын, «Кириэстээх» кэпэрэтиип бэрэссэдээтэлэ Владимир Егоровы кытта бүгүҥҥү кэпсэтии кыстык хаамыытыгар ананна.

Ордорун атыылыахпыт 

– Владимир Семенович, кыстыкка хайдах туруктаах, төһө астаах-үөллээх киирдигит?

– Күөх быйыҥ күрэҕэр урукку сыллардааҕар эрдэ, от ыйын 12-13 күннэриттэн, киирбиппит. Икки толору мэхэньиссээсийэлээх биригээдэни туруорбуппут. Ол курдук, от ыйын кураан күннэрин баттаһан Гоголев биригээдэтэ Куокунуга илин ходуһаларга, оттон Тороп биригээдэтэ Кириэстээх өттүгэр элбэх сыллаах от ыһыллыбыт бааһыналарыгар үлэлээбиттэрэ, Хомустаах уонна Таала ходуһаларыгар оттообуттара. Онон аҕыйах күн иһинэн 600 гектардаах ходуһа  уонна бааһына ото хомуллан бүппүтэ. Гоголев биригээдэтэ 460, Тороп биригээдэтэ 340 туоннаны, барыта холбоон 800 туонна үчүгэй хаачыстыбалаах дороххой аһылыгы бэлэмнээбиттэрэ. Онтон дьэ Куокунуга Улахан Табаҕа, Кириэстээххэ Кыра Табаҕа уонна Сунтаардааҕы бааһыналарбытыгар  сиилэскэ анаан ыспыт үүнээйилэрбитин оҕустарарбыт саҕана уһун ардахтар саҕаламмыттара. Онон сиилэһи хомуйуу хайа да сыллардааҕар уһуннук барда, атырдьах ыйын 10 күнүттэн саҕалаан баран, балаҕан ыйын 12 күнүнэн түмүктээтибит. Маны таһынан Бэрэтээҕи отделениеҕа 246 гектар бааһынаттан сиилэскэ уонна күөх маассаҕа анаан ыспыт култуурабытын хомуйдубут. Инньэ гынан, быйылгы кыстыгы барыта 2 500 туонна оттоох уонна күөх маассалаах көрүстүбүт.

Кыстыкка киирэр сүөһүлэри көрүү

Бэйэбит сүөһүбүтүн кыстатарбытыгар 1800 туонна от уонна күөх маасса сөп буолар, онон 800 туонна кэриҥэ оту уонна күөх маассаны атыылыыр былааннаахпыт. Биир туоннатын 7 тыһ. солк. батарыахпыт, СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ сүбэлиир сыанатын тутуһабыт. «От атыылаһыахпыт» диэн Ленскэй, Мииринэй уонна Үөһээ Бүлүү улуустарыттан  сайаапкалар киирэн тураллар, ол эрээри, бастаан бэйэбит улууспут хаһаайыстыбаларын уонна биирдиилээн ыаллары хааччыйыахпыт. Өссө уотурба саппааһын пуондатыгар анаан, 300 туоннаны хаалларыахтаахпыт. 

Сиилэспит хаачыстыбата үчүгэй. Барыта 4 200 туонна сиилэһи укпуппут.  Мантан 2500 туоннаны бэйэбит сүөһүлэрбитигэр сиэтиэхпит, 1500 туоннаны  атыылыырга былаанныыбыт.

К от

– Туорахтаах култуура үүнүүтэ хайдаҕый?

– Ити эмиэ куһаҕана суох. Эбиэһи 200 туоннаны, оттон ньэчимиэни 100 туоннаны хомуйан олоробут. Быйыл ньэчимиэни сүөһүгэ сиэтэр былааннаахпыт, ол иһин ааспыт өттүгэр Алтайтан 600 туонна уотурба атыылаһан аҕалар буоллахпытына, быйыл 400 туоннаны эрэ атыыластыбыт. Эбиэспитин сылгылаах чааһынай ыалларга уонна бааһынай  хаһаайыстыбаларга куулун 1300 солк. атыылыырга суоттанабыт. Ньэчимиэнтэн төһө ордорун көрөн, эмиэ итинник сыанаҕа батарыахпыт.

былаан туолуо

– Эһиги хас да отделениенан элбэх сүөһү иитэргитин билэбит-истэбит. Быйыл төһө сүөһүнү кыстатан эрэҕитий? Төһөнү эккэ туттардыгыт?  

– Кыстыкка 1 338 сүөһүнү киллэрдибит, бу иһиттэн ыанар ынахпыт ахсаана – 618. Боруодаларынан ыллахха, 225 истиэп кыһыл боруодата ынах баар. Онтон Сунтаардааҕы Бэрэ пиэрмэтигэр 90, Кириэстээх отделениетыгар  135 ынах турар. Сэмэнтээл боруода ынахпыт ахсаана – 393. Мантан Куокуну отделениетыгар - 100,  Кириэстээххэ - 293. Солбукка анаан 76 бургунастаахпыт, ол иһигэр 46 истиэп кыһыл уонна 30 сэмэнтээл боруодалара. Быйыл барыта 374 ньирэйи ыллыбыт, онтон тыһыта 181, оҕуһа 193.

Сыл саҕаланыаҕыттан 2338 туонна үүтү туттардыбыт, аны 3 туоннаҕа тиийбэти  туттарарбыт хаалла, онон былааммытын холкутук толоруохпут.

Ый ахсын быраахтаммыт ынахтартан эккэ анаан өлөрөн, маҕаһыыҥҥа киллэрэ турабыт. Быйылга туругунан 60 сүөһүнү тутуннубут. Холобур, Бэрэ пиэрмэтигэр 18 ынах эккэ туттулунна. Үрдүк бородууксуйаны биэрэр истиэп кыһыл боруода ынах ыанар болдьоҕо бүттэ да, эккэ барар. Онон Сунтаар сэлиэнньэтин сыл устата этинэн хааччыйа олоробут. Тэрилтэлэри кытары дуогабарынан эмиэ үлэлиибит. Холобур, сыл устатыгар “Сунтааравтодор” хаһаайыстыба 10 туонна эти, “Сунтаар-цеолит” тэрилтэ үс-биэс туонна эти ылаллар, олохтоох оҕо саадтара эмиэ сакаастаһаллар. Быйыл күһүн идэһэҕэ анаан оҕус тыһаҕастары кытары холбоон, барыта 300 сүөһү сүүһэ тыаһаата. Сорохторун аны саас туттарга суоттанан, иитиигэ хааллардыбыт.

Саҥа комплекс

– Владимир Семенович, ааспыт саас Москубаҕа, Георгиевскай саалаҕа кэпэрэтиип чулуу ыанньыксыта Владимир Африканович Михайлов Үлэ Дьоруойун үрдүк аатынан бэлиэтэнэн, Кыһыл көмүс сулуһун ыларыгар барса сылдьыбыккыт. Онно Кириэстээхтээҕи отделениеҕа таас хотону туттарар туһунан Бэрэсидьиэн Владимир Путиҥҥа туруорсубуккут. Дьэ, ол боппуруос төһө хамсаан эрэрий? Маны, бука, киһи барыта истиэн баҕарара чахчы.

– Кырдьык, ааспыт саас Үлэ Дьоруойа Владимир Африкановиһы чиэстээһиҥҥэ Москубаҕа биэс киһилээх дэлэгээссийэнэн баран кыттыыны ылбыппыт. Кириэстээххэ аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир, толору хааччыллыылаах сүөһү иитэр комплексын  туттарары туруорсан, Арассыыйа Бэрэсидьиэнин дьаһалтатыгар сурук түһэрбиппит. Владимир Африканович Дьоруой сулуһун туттарыы өрөгөйдөөх тэрээһинин кэннэ тэриллибит көрсүһүүгэ Владимир Путины кытары сирэй кэпсэтиигэ комплекс тутуутун туһунан эмиэ эппитэ уонна тута өйөбүлү ылан, саҥа комплексы тутуу ороскуотун 70 бырыһыана федеральнай бүддьүөттэн, 30 бырыһыана өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн үбүлэнэрин быһаарсыбыта.

Билигин комплексы бырайыактыыр докумуонун оҥорор тэрилтэни быһаардыбыт. Бырайыагы оҥорооччуга бу ахсынньы бүтүүтэ 15 мөл. солк. төлөнүөхтээҕин туһунан кэпсэтии ыытыллар. Бырайыак саас оҥоһуллан бүтүөхтээх. Бу саҥа комплекс 300 сүөһүгэ ананар, онно ыанар ынаҕы таһынан ыччат сүөһү эмиэ турарын курдук бырайыагы оҥотторуохпут. Тоҕо диэтэххэ, наар ыанар ынахха эрэ аналлаах комплекстар бырайыактара бааллар эбит, ол иһин биһиги комплекспытыгар ынах төрүүр сирэ, төрөөрү турар уонна саҥа төрөөн үүттүтүүгэ (раздойга) турар туҥуйдар, итиэннэ искуственнайдык буоһатыллыбыт уулаах бургунастар турар сирдэрэ эмиэ баар буолуохтаах диэн тиэхиньиичэскэй сорукка киллэрбиппит. Маны таһынан саҥа комплекска сүөһү 30 бырыһыаннаах убаҕас аһылыгын бэлэмниир куукуна сыах баар буолуоҕа. Оччотугар биһиги сенаһынан киирсэрбитинэн оттуур бириэмэбитигэр сүүйэбит, итиэннэ сүөһүлэрбит тоҥ аһылыгынан буолбакка сылаас уонна үчүгэй хаачыстыбалаах аһынан-үөлүнэн хааччыллыахтара. Маннык бырайыактаммыт комплекс Арассыыйаҕа уонна Саха Сиригэр билиҥҥитэ суох. Онон аан бастаан биһиэхэ баар буолуоҕа. Бу былаан санаа хоту сатанан, этэҥҥэ барыта олоххо киирдэҕинэ, урукку сопхуос саҕанааҕы үтүөкэн үгэһи сөргүтэн, эккэ туттарар сүөһүбүтүн анаан уотууга туруорар кыахтаныахпыт. Оччотугар сыл ахсын 500-кэ сүөһүнү эбии аһатан, үчүгэйдик уотан баран, үрдүк суортаах эти оҥорор буолуохпут. Салгыы кэлэр өттүгэр Бэрэ пиэрмэтигэр өссө 200 сүөһү турар хотонун тутары былаанныыбыт.

Сунтаар улууһун үчүгэй хаачыстыбалаах үүт уонна эт аһылыгынан толору хааччыйар туһугар былааннаах үлэ дьэ ити курдук ыытыллар. Биһиги сыалбыт уонна  сорукпут итиннэ сытар.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Лента новостей

Суоппар буолар уустугурда

Муус устар 1 күнүттэн байаҥкамаат бэбиэскэтиттэн куотунар дьону тырааныспары ыытар…
28.03.24 17:19
Лента новостей

Интерактивнай быыстапка

«Арассыыйа – Мин устуоруйам» мультимедийнай устуоруйа пааркатыгар кулун тутар 20 күнүттэн…
28.03.24 16:23