Уопсастыба

1942 сыллаахха Чурапчы улууһун 41 холкуоһа хоту үс улууска (Кэбээйигэ, Эдьигээҥҥэ, Булуҥҥа) фронт туһатыгар балыктыы диэн күүс өттүнэн көһөрүллүбүтэ. Бу – Чурапчы эрэ алдьархайа буолбакка, бүтүн өрөспүүбүлүкэ алдьархайа. Онон бу даатаны кэриэстээн, биир дойдулаахтарбытын ахтан-санаан ааһар дьаһаллар хайаатар даҕаны ыытыллыахтаахтар диэн улуус баһылыга Степан Саргыдаев сорук туруорбута. Бүгүҥҥү күҥҥэ бу сорук туолан, дьаһал бырагыраамата бигэргэннэ. Ол туһунан улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Мария Кронникова билиһиннэрэр.
-- Чурапчы улууһун күүс өттүнэн Хоту көһөрүү 80 сылынан ыытыллар дьаһаллар бырагыраамалара бигэргэннэ. Бу бырагыраама чэрчитинэн Эдьигээн, Булуҥ уонна Кэбээйи улуустарыгар экспедициялар бараллар. Атырдьах ыйын 2 күнүгэр Эдьигээҥҥэ, Булуҥҥа айаҥҥа туруннулар. Эдьигээн улууһугар барар экспедицияны улуустааҕы дьиэ кэргэн исписэлииһэ Татьяна Бушкова салайан илдьэ сылдьар. Экспедицияҕа сырдатааччынан Иван Бушков уонна Төлөйтөн Анна Говорова барыстылар. Булуҥҥа дэлэгээссийэни бэтэрээннэр Сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ Мотрена Матвеева салайар, сырдатааччынан Ольга Ноева уонна эдэр ыччат исписэлииһэ Александра Хомус бардылар. Кинилэр тиийэн, улуус дьаһалтатын кытта көрсүөхтэрэ, мусуойдарга, пааматынньыктарга сибэкки дьөрбөтүн ууруохтара уонна Хоту Көһөрүллүү кыттыылаахтарын, кинилэр оҕолорун, сиэннэрин көрсөн кэпсэтиэхтэрэ. Үһүс бөлөх атырдьах ыйын 9 күнүттэн 11 күнүгэр диэри Кэбээйигэ барыаҕа. Сэттэ киһилээх дэлэгээссийэни мин салайан илдьэ сылдьыаҕым.

Балаҕан ыйын 18-20 күннэригэр “Вечная память народа” диэн киинэ көстүөҕэ. Нэһилиэктэргэ Кутурҕан күннэрэ туспа бырагырааманан ыытыллыахтара. Оскуолаларга кылаас чаастара буолуохтара. Хатылытааҕы Көһөрүллүү мусуойугар оскуола үөрэнээччилэрэ экскурсиялыахтара.
Балаҕан ыйын 19 күнүгэр сарсыардаттан С.А. Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолата “Белые журавли” диэн аахсыйаны ыытыаҕа. 10 чаастан Көһөрүллүү мемориалыгар Кутурҕан миитинэ буолуоҕа. Ол кэнниттэн онно мустубуттары Хатылыга Көһөрүллүү мусуойугар сырытыннарыахтара. Улуус баһылыга Көһөрүллүү кыттыылаахтарын кытта көрсүһүөҕэ. «Айылгы» норуот айымньытын дьиэтигэр Григорий Турантаев быыстапката аһыллыаҕа уонна уопсастыбаннас мунньаҕа, П.М. Решетников аатынан народнай тыйаатыр испэктээкилэ буолоуҕа. Киэһэ 8 чаастан «Өйдөбүл марша» диэн «Саҥа олох» эрэдээксийэттэн Көһөрүллүү мемориалыгар диэри ыччат чүмэчи тутан хаамыыта тэриллиэҕэ, онно дьүһүйүү көстүөҕэ.

Балаҕан ыйын 20 күнүгэр сарсыарда 10 чаастан С.К. Макаров аатынан гимназияҕа өрөспүүбүлүкэтээҕи научнай-практическай кэмпириэнсийэ ыытыллыаҕа. Манна улахан да дьон, оҕолор да кыттыахтара. Күнүстэн киэһэ «Кэм-кэрдии кээрэппэтин, кэрэ ааккыт кэриэс буоллун» диэн фотоальбом сүрэхтэниитэ буолуоҕа. Бу фотоальбомҥа урукку сылларга түһэриллибит хаартыскалар, кюар-кодунан «Саха» НКИХ таһаарбыт биэриилэрэ, киинэ уонна нэһилиэктэр оҥорбут видео сюжеттэрэ киириэхтэрэ.
Маны таһынан бу күннэргэ улуус, өрөспүүбүлүкэ хаһыаттарыгар ыстатыйалар бэчээттэниэхтэрэ, «Саҥа күн» биэриигэ, «Тэтим» араадьыйаҕа тахсыахпыт.
Елена Макаринская «Саҥа олох» сайтыгар суруйуутунан.