Кинигэ ааптара, кыраайы үөрэтээччи Алексей Николаевич биир бастакынан (сэбиэскэй тутул ыһылла илик кэмигэр!) "конфедералистар" хамсааһыннарын киэҥ араҥаҕа сырдаппыт киһинэн буолар. Бастакы ыстатыйата "Кинилэр бандьыыттар этэ дуо?" диэн аатынан 1991 с. тахсыбыта. Бу кэмтэн саҕалаан конфедералистар хамсааһыннарын туһунан элбэх кэпсэтиилэр, санаа атастаһыылара хаһыаттарга, араадьыйаҕа тахсыталаабыттара. Ол түмүгэр РФ Бэрэсидьиэнэ Б.Н. Ельцин 1994 с. муус устардааҕы ыйааҕынан 1920-1930 сс. Саха национальнай интеллигенциятын, ол иһигэр 1927-1928 сс. конфедералистар хамсааһыннарыгар кыттыбыт сүүһүнэн дьон ытыллыыта, хаайыллыбыта алҕаһынан ааҕыллыытыгар Алексей Саввин тус сүҥкэн кылаата эмиэ баар. Бу туһунан ааптар: "Оччолорго Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлинэн үлэлии сылдьан, СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев үлэтинэн Горнай оройуонугар кэлэ сылдьан нэһилиэнньэни кытары көрсүһүүтүгэр "бу дьоммут аатын үйэтитиэххэ баар этэ" диэн ис хоһоонноох тыл эппитим. Ол этэ турдахпына, аттыбар олорор киһи өттүккэ тоҥолоҕунан аспытын өйдүүбүн. Тыл эппитим кэннэ Михаил Ефимович өйүүрүн биллэрбитэ. Ити кэмтэн саҕалаан конфедералистар тустарынан иҥэн туран суруйар, буруйа суох биир дойдулаахтарым ыар олохторун кэпсиир буолбутум", — диэн ахтар.
Кинигэҕэ, кырдьык, оччотооҕу Арҕаа Хаҥалас, билиҥҥитэ Горнай улууһун уонна Нам, Бүлүү улуустарын уһук нэһилиэктэрин дьоно бу хамсааһыҥҥа баҕа да ѳттүлэринэн, алҕаска да (сорох ыал аҥардас хамсааһыҥҥа кыттыбыт ааһан иһэр айанньыттары чэйдэппиттэрин, хонук сир биэрбиттэрин иhин ытыллыбыттара, суорума суолламмыттара) кыттыспыт дьон туһунан суруллар.
Манна, киһи сөҕөрө, көннөрү дьон дириҥ, ыллыктаах толкуйдарыттан, дьайыыларыттан хаан тохтуута тахсыбатах түгэннэрэ бааллар. Ол курдук, Мытаах олохтооҕо Иван Стручков-Суруксут Уйбаан кыһыл этэрээт утары тоһуур оҥоһуллубутун билэн баран, Строд этэрээтигэр кистээн, утары баран тыллаан, этэрээти ырааҕынан тумуннаран аҕалбыт. Кини: "Дьэ, улахан иэдээн тахсаары гынна. Саха саханы кытта утары туран, өлөрсөн, хаһан да суураллыбат ыар аньыы тахсыа. Оччотугар биһиги, көннөрү дьон, иэдэйэбит, эстэбит", — диэн өйтөн-санааттан итинник дьайыыны оҥорбутун кэлин Мытаах кырдьаҕас олохтоохторо махтана ахтар эбиттэр.
Конфедералистар уонна кинилэр салайааччылара Павел Ксенофонтов дьиҥ, кичэм санаата өрө туруу буолбакка, "сэбилэниилээх демонстрация" нөҥүө болҕомто тардан, Саха Сирин Сэбиэскэй Сойуус иһигэр тэҥ бырааптаах өрөспүүбүлүкэ быһыытынан киирэрин ситиһии буоларын история чахчыта кэпсиир. Кини санаата кэлин, 20-с үйэ бүтүүтэ эрэ туолан, автономнай өрөспүүбүлүкэ сувереннай статустаммыта.
Бу тэрээһиҥҥэ кэлэн истэ олорон, "конфедералистар хамсааһыннара" өссө да чинчийиллэрэ, үөрэтиллэрэ элбэх эбит дии саныыгын. Аҥардас конфедералистар этэрээттэрэ Бортон ханан тахсан барбыттарын туһунан тэрээһиҥҥэ кэлбит кыраайы үөрэтээччилэр сорох ардыгар мөккүөрдээх кэпсэтиилэрэ да ону туоһулуур.
Ааспыт сыл ахсынньытыгар дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин киһи быраабын араҥаччылыыр Сэбиэт кыттыылаахтарын кытары көрсүһүүтүгэр сэбиэскэй кэмнээҕи репрессия түгэннэрэ хайаан да аһаҕастык сырдатыллыах тустаахтарын бэлиэтээн эппитэ. Бу билигин арҕааҥҥы дойдулар санкциялара, дойдуга СВО биллэриллибит кэмигэр, тас дойдулар историяны ханарытан, дойду бүтүнүн туллаҥнаппаттарын туһуттан маннык түгэннэр аһаҕастык сырдатыллыахтаахтар диэн өйдөбүлтэн тахсарыттан буолуохтаах.
Билигин дойдуга бэриниилээх буолуу туохтааҕар да тыын, биир сүрүн сорук быһыытынан турар. Бу өттүгэр кыраайы чинчийээччилэр сыралаах үлэлэрэ төһүү күүс буолара саарбаҕа суох. Баҕар, ол туоһута диэххэ дуу, кинигэни үбүлэспит олохтоох ыччаттартан икки уол СВО-ҕа кыттан, ытык иэстэрин төлүү сылдьаллара да туоһулуур.
- 2
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0