Уопсастыба

Тыа хаһаайыстыбатын Өймөкөөн улууһунааҕы департаменын сүрүн исписэлииһэ Евдоким Кондаков улуус олохтоохторо хайдах оттоон эрэллэрин туһунан маннык иһитиннэрдэ:
– Халаан уута ходуһаларбытын барытын ылбыта, билигин дьоннор уу төһө түһэринэн, сир төһө тахсарынан көрөн, оттоон эрэллэр. Былаан быһыытынан, 3 660 туоннаны оттуур сорудахтаах этибит да, бэйэбит барыллаан ааҕарбытынан, 1 488 туоннаны хааччынар туруктаахпыт. Сайын устата барыта 170 биригээдэ оттуура былааннаммытыттан билигин бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох, чааһынайдыын-бааһынайдыын 58 эрэ звено ходуһаҕа киирдэ. Хоруу хорон, ууну түһэрэ-түһэрэ, оттоон сыралаһа сылдьаллар. Инньэ гынан, билиҥҥитэ 66 туонна оттоохпут.  II Бороҕон нэһилиэгин отчуттара 36 туоннаны кэбистилэр. Былааннара 1 215 туонна этэ, онтон 335 туоннаны оттоотохторуна махтал. Үчүгэй нэһилиэгин отчуттара 9 туоннаны кэбистилэр, былааннара 370 туонна этэ, барыллаан ааҕыынан, 331 туоннаны хааччыныахтарын сөп. Сордоҥноох нэһилиэгин олохтоохторо 600 туонна оту хааччыннахтарына, сүөһүлэрин-сылгыларын кыстаталлар. Кинилэр 16 туонна кэбиһиилээхтэр, барыллаан ааҕыынан 446 туоннаны оттуохпутун сөп дэһэллэр. Төрүт нэһилиэгин хаһаайыстыбалара 5 туоннаны оттоотулар, былааннара 332 туонна этэ, онтон 229 туоннаны чөкөтөр кыахтаахтар. Ордук улаханнык Өймөкөөн нэһилиэгэ эмсэҕэлээбитэ, былаана 1 100 туонна этэ, онтон 147 туоннатын хааччыналлара дуу... Уу аанньа түспэккэ турар буолан, ходуһаҕа саҥа биирдиилээн-иккилээн киирэн эрэллэр. Кэбиһиилэрэ билиҥҥитэ суох.
Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтиттэн анал хамыыһыйа кэлэн, халаан таһаарбыт хоромньутун барытын көрөн-истэн, аах оҥорон, хаартыскаҕа түһэрэн, докумуоннаан барбыта. Ол түмүгүнэн чопчу туох көмөнү оҥорор туһунан Быһаарыы ылыллыаҕа. Оттон биһиги манна бэйэбит төһө кыалларынан, миэстэҕэ оттуур, уу ылбыт эбийиэктэрин чөлүгэр түһэрэр, быһата, кыстыгы бэлэмнээх көрсөр туһугар үлэни-хамнаһы тэрийэбит.
Уу син түһэр эрээри, ардах эргийэн кэлэ турара моһуоктуур. Дьиҥинэн үүнүү үчүгэй, онон уу түстэр уонна халлаан туран биэрдэр эрэ, мантан күһүн син тирбэҕэлэһэ сатыахпыт.

Киһи – күндү, күн – былдьаһык
Сордоҥноох нэһилиэгин олохтооҕо, Улуус мунньаҕын дьокутаата Татьяна Готовцева маннык кэпсиир:
– Биһиги нэһилиэкпит баһылыга Альберт Вензель уонна улууспут дьаһалтата суһал дьаһаллары уталыппакка ыланнар итиэннэ онно олохтоохтор бары биир киһи курдук турунан, күүс-көмө буоланнар, соһуччу итиэннэ балысханнык кэлбит халаан охсуута өссө улахан буолуоҕа бохсулунна. Ол курдук, уу кэлэ турар кэмигэр мотуордаах оҥочолорунан оҕону-урууну, кырдьаҕастары куттала суох сиргэ таһаарбыттара, суол быстыбытыгар вездеходтары туруоран ас-үөл, гуманитарнай көмө кэлиитэ харгыстамматын итиэннэ уу түһэр кэмигэр хоруулары хаһаннар, уу түргэнник ааһарын хааччыйбыттара.
Билигин бөһүөлэккэ дьиэни-уоту куурдар, чөлүгэр түһэрэр, сууйар-сотор үлэ күүскэ ыытыллар. Томторго тиийэр сүрүн айан суола оҥоһулунна, онно нэһилиэкпит эр дьоно бары көхтөөхтүк кытыннылар. Ону таһынан, өйдөтөр-сырдатар үлэ эрдэттэн ыытыллан итиэннэ тыа дьоно барахсаттар ыксаллаах кэмҥэ холкуларыгар түһэр, уһуну-киэҥи саныыр, бэйэ-бэйэҕэ тулуурдаах буолар, хардарыта харыстаһар үгэстэринэн, хоромньуну толуйуу докумуоннарын хомуйарга, оҥорорго ордук-хоһу саҥа-иҥэ, айдаан-куйдаан төрүт тахсыбата.
Ходуһаларга барар суол билигин да ууга сытар, онон вездеходунан эрэ сылдьыллар. Ханна сир тахсарынан көрөн, ууну кэһэ сылдьан оттооһун саҕаланна, охсуллубут оту кураанах сиргэ таһааран куурдаллар. Ити курдук, хас биирдии киһи – күндү, хас биирдии күн — былдьаһык. Халлаан эрэ туран биэрдэр дэһэбит.

Хаартыскалары Татьяна Готовцева ыытта.