Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -11 oC

Федерация Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлэ Валентина Матвиенко ВКС эрэсиимигэр тыа сирин социальнай эйгэтин үлэһиттэрин кытта көрсүһүүнү ыытта. Кини  үгэс буолбут парламент үөһээ палаататыгар көрсүһүүгэ, тыа сирин интэлигиэнсийэтин бэрэстэбиитэллэрин: учууталлары, быраастары култуура уонна социальнай эйгэ үлэһиттэрин -- эҕэрдэлии көрүстэ.

Федерация Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлэ Валентина Матвиенко ВКС эрэсиимигэр тыа сирин социальнай эйгэтин үлэһиттэрин кытта көрсүһүүнү ыытта. Кини  үгэс буолбут парламент үөһээ палаататыгар көрсүһүүгэ, тыа сирин интэлигиэнсийэтин бэрэстэбиитэллэрин: учууталлары, быраастары култуура уонна социальнай эйгэ үлэһиттэрин -- эҕэрдэлии көрүстэ.

Ил Түмэн дьокутааттара, бэрэссэдээтэли солбуйааччы Антонина Григорьева, сис кэмитиэттэр бэрэссэдээтэллэрэ Феодосия Габышева, Михаил Гуляев, Владимир Чичигинаров, өрөспүүбүлүкэ министиэристибэлэрин  уонна биэдэмистибэлэрин бэрэстэбиитэллэрэ, видео-кэмпириэнсийэ сибээһин көрүҥүн туһанан, бу дьаһалга кыттыстылар.

«Тыа сиринээҕи территориялар сайдыыларын  үбүлээһиҥҥэ таһаарыллар бары ороскуоттар  парламент кытаанах хонтуруолугар тутуллуохтара. Бу сыалга ороскуоттары сарбыйыы таһаарыллыа суохтаах, ол оннугар көрүллүбүт үп-харчы хаһаайынныы туһаныллыытын хааччыйыы улахан суолталаныаҕа» диэн сүрүн санаа бу көрсүһүүгэ этилиннэ.

- Тыа сиринээҕи территориялары тупсарыы, саҥалыы оҥоруу судаарыстыбаннай бырагыраама сүрүн хайысхатынан буолуоҕа. Федеральнай бүддьүөт суотугар дойду 70 эрэгийиэнигэр 6 тыһ. кэриҥэ бырайыак олоххо киллэрилиннэ», - диэтэ Валентина Матвиенко. Кини салгыы  каадырынан хааччыллыы уустуктарыгар кэлим сыһыан наадатын бэлиэтээтэ. Федерация Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ «Земскэй луохтуур», «Земскэй биэлсэр»  уонна «Земскэй учуутал» бырагыраамалар көдьүүстэрин көрдөрбүттэрин бэлиэтээтэ. «Сотору кэм иһинэн, биһиги көҕүлээһиммитинэн, бу уопут тыа сиригэр үлэлиир култуура уонна успуорт  уобаластарын исписэлиистэригэр эмиэ тарҕаныаҕа диэн суоттанабыт», - диэтэ.

Видео-кэмпириэнсийэ кэмигэр  Нам улууһун 1-кы Хомустаах нэһилиэгин тыа сиринээҕи модельнай бибилэтиэкэтин сэбиэдиссэйэ Надежда Жиркова бэйэтин кэлэктиибин уопутун кытта үллэһиннэ. 2020 сыл сэлиэнньэ бары олохтоохторугар бэлиэ сыл быһыытынан ааспыт. Тыа сирин бибилэтиэкэтэ «Култуура» национальнай бырайыагы олоххо киллэрии чэрчитинэн,  федеральнай куонкурус эбии сүүмэрдээһинин кыайыылааҕынан тахсан,  адьас саҥалыы уларытан оҥоруу хайысхатыгар 5 мөл. солк. харчыны ылбыт.

матвиенко жиркова

- Биһиги «Эйгэ»  саҥа көлүөнэ бибилэтиэкэ» бырайыакпыт сүрүн сыалынан, - диир Надежда Дмитриевна, - интеллектуальнай уонна айар дьоҕурдары сайыннарыыга туһуламмыт  аһаҕас куйаары үөскэтии буолар. Аныгы ааҕааччыга кинигэ эрэ буолбакка,  кини сайдарыгар тоҕоостоох кыахтар наадалар.

Валентина Матвиенко тыа сиригэр олус наадалаах тиэмэ көтөҕүллэрин бэлиэтээн туран, ыраах Саха сирин бибилэтиэкэтин үлэһиттэрэ «Саҥа көлүөнэ бибилэтиэкэ» бэртээхэй уопуту тарҕаталларын иһин махтанарын биллэрдэ.

Видео-кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара тыа сирин сайдыытын тумулук боппуруостарын – социальнай кыһалҕалары,  олох таһымын уонна хаачыстыбатын туһунан кэпсэттилэр. Тыа сиригэр оскуолалары, ФАП-ры, култуура дьиэлэрин, суоллары тутуу, инфраструктууралаах бырайыактары олоххо киллэрии, о.д.а. боппуруостар таарылыннылар. Бу сылга Ил Түмэн дьокутааттарын элбэх этиилэрэ федеральнай таһымҥа болҕомтоҕо ылыллыбыттарын бэлиэтиэххэ наада.

Антонина Григорьева, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы:

фото Григорьева АА

- Резолюция бырайыагар парламент социальнай бырайыакка көҕүлээһинэ киирэн сылдьар. Ити биһиги доруобуйа харыстабылыгар үөрэххэ, ол иһигэр агрооскуолаларга туһаайан оҥорбут этиилэрбит буолаллар.  Каадырынан хааччыллыыга биһиги оҥорбут көҕүлээһиннэрбит учуоттаннылар. Ол курдук, «Земскэй тириэньэр», «Земскэй култуура үлэһитэ» саҥа бырагыраамалар үлэлиэхтэрэ. Бу биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр эмиэ олус наадалаах бырагыраамалар. Сүнньүнэн, Федерация Сэбиэтин  кытары биһиги үчүгэйдик үлэлээтибит. ВКС эрэсиимигэр көрсүһүүгэ «Тыа сирин терриотияларын кэлим сайдыыта» судаарыстыбаннай бырагыраама олоххо киллэриллиитин бастакы сылын түмүктэрэ иһитиннэрилиннилэр. Түмүктэр үчүгэйдэр диэн буолла. Федеральнай бүддьүөттэн үбүлээһин 80 %-тан  98 %-ҥа диэри үрдүөхтээҕэ бэлиэтээн этилиннэ.

Валентина Ивановна эрэгийиэннэр айылҕа-килиимэт  уратылара учуоттаммыт  тииптээх бырайыактары ырытан оҥоруу туһунан этиитин олус сөбүлүү иһиттим. Биллэрин курдук, сыччах бырайыактаах-симиэтэ докумуоннары бэлэмнээһин ороскуота 10%-ҥа тэҥнэһэр.  Оттон дьоҕус кэмпилиэктээх оскуола типовой бырайыага, ити инники этиллибит 10 %-наах үп ноҕоруускатын тутатына сотон таһаарыах этэ. Үп-харчы сиригэр эрэ ороскуоттаныаҕа, кыаллыбакка турар. Түмүгэр, хас биирдии саҥа тутуллуохтаах эбийиэккэ уонунан мөл. солк. харчы  кэмчилэниэхтээх этэ. Федерация Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ тыа сиринээҕи учаастактар  инженернэй инфраструктуураларын боппуруостарыгар анаан-минээн тохтоото. Хаачыстыбалаах суолунан, элэктэриичистибэнэн, уунан хааччыллыы, канализация саҥа тутуллубут оройуоннарыгар, дьон олохсуйуон иннинэ, үлэлииргэ бэлэм буолуохтаахтар.

Эрэгийиэннэр бэйэлэрин үлэлэрин түмүктэрин кытта билиһиннэрдилэр. «Воронеж уобалаһа 400 аныгы физкультура-успуорт комплексын  туппут уопута миигин  сөхтөрдө, - диэтэ Валентина Ивановна. - Дойдуга ситиһиилээх бырайыактар бааннара  үөскэтиллэллэр. Ити Надежда Жиркова кэпсээбит тыа сиринээҕи модельнай бибилэтиэкэ уопута итинник бааҥҥа булгуччу киириэҕэ. Араас хайысхалаах ситиһиилээх уопуттар атын да улуустарга бааллар.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи таһымы ылар буоллахха, доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ тыа сиригэр үлэлии барар эдэр исписэлиистэргэ, кэлэктиибинэй дуогабар усулуобуйатыттан көрөн,  120 тыһ. солк. төлүүр эбит. Маннык дьаһаныы атын эрэгийиэннэргэ  эмиэ үтүө холобурунан буолуон сөп.Биллэрин курдук, социальнай эйгэ үлэһиттэригэр сокуонунан көрүллүбүт матырыйаалынай көҕүлээһин баар.  Ол эрээри физическэй култуура уонна успуорт, култуура үлэһиттэрэ итинник көҕүлээһинтэн матан хаалбыт хомолтолоох чахчылара туоратыллыан наада.

Билиҥҥи кэмҥэ эбии 92 оскуола дьоҕус кэмпилиэктээх оскуола статуһугар анньыһаллар. Ол инниттэн өрөспүүбүлүкэтээҕи бүддьүөккэ уларытыыны киллэриэххэ наада. Педагогтарга хамнастарын үрдэтэр уонна оскуолалар матырыйаалынай-тэхэниичэскэй базаларын тупсарар туһуттан. Тыа сирин элбэх оҕолоох  дьиэ кэргэттэрэ хаһаайыстыбаларын сайыннаралларыгар, үлэни булалларыгар, эбии үөрэхтээһининэн хабыллалларыгар көмө салгыы оҥоһуллуоҕа.       

Тыа сирэ дьон олороругар табыгастаах уонна кэрэхсэбиллээх  буоларыгар элбэх үлэ ыытыллыан наада. Бастатан, тыа сирин киһитин олоҕун хаачыстыбата адьас саҥа таһымҥа тахсыахтаах. Биһиги, парламентарийдар, бэйэбит өттүттэн итини барытын кытаанах хонтуруолга тутуохпут диэн эрэннэрэбит. Тыа сириттэн куоракка көһүү процеһа тохтообот. Ону тохтоторго, өссө төгүл этиэххэ наада, дьон олоҕун усулуобуйата уонна хаачыстыбата адьас саҥа таһымҥа тахсыахтаах. Биһиги бу көрсүһүүбүтүгэр этиллибит бырайыактар олоххо ситиһиилээхтик киллэриллиэхтэрэ, дьоҥҥо күүс-көмө буолуохтара диэн эрэниэҕи баҕарыллар.

Көрсүһүү  кэрэхсэбиллээх ис хоһоонноохтук барда. Биһиги элбэх саҥа информацияны ыллыбыт, инники үлэбитигэр ол туһалаах буолуоҕар төрдүттэн саарбахтыы барбаппын. Сүбэ мунньах кэмигэр, бэйэм дьоммор докумуоннары кытта үчүгэйдик сирийэн билсэллэригэр уонна  киирбит этиилэри разделларынан араартаан толороллоругар сорудахтаатым. Тоҕо диэтэххэ, Федерация Сэбиэтин бэрэссэдээтэлин кытта көрсүһүү резолюциятын толорууга Саха Өрөспүүбүлүкэтиттэн сыллата отчуот ыытыллар.

     

Феодосия Габышева, Ил Түмэн наукаҕа, үөрэххэ, култуураҕа, иһитиннэриилэри киэҥник тарҕатар сириэстибэлэргэ уонна уопсастыбаннай дьыалаларга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

Ф.В. Габышева

– Валентина Ивановнаны кытта 2019 сыллааҕы көрсүһүүгэ биһиги үөрэхтээһин туһунан сокуоҥҥа уларытыылары киллэриини туруорсуппут. Тыа сирин оскуолаларыгар үлэлиир учууталларга, дириэктэрдэргэ хомунаалынай хаһаайыстыба  өҥөлөрө уонна олорор дьиэ-уот төлөбүрдэрэ толуйуллуохтаахтарын туһунан. 2020 сылга хос ааҕыы уонна төлөбүр оҥоһуллубута. Онон билигин, сокуоҥҥа олоҕуран,  толуйуу төлөбүр  оҥоһуллар. Ити билигин эмиэ элбэх тирээн турар чопчу соруктаах этиилэр  иһилиннилэр. Чахчы, чааһынай мас дьиэни туттарга нуормалаах докумуоннар булгуччу наадалар. Элбэх өрүттээх өҥөнү оҥорор социо-култуурунай кииннэр тустарынан кэпсэтии барда. Бу олус кэскиллээх хайысха буолар: эбийиэги тутуу сыаната чэпчииригэр, тутуллар тэтимэ түргэтииригэр, тыа сиригэр олорорго табыгастаах тупсаҕай усулуобуйа тэриллэригэр.

      

Владимир Чичигинаров, Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ:

Чичигинаров ВИ

-Өрөспүүбүлүкэ киллэрэр этиилэрэ ылыллар резолюцияларга тыктарыллан, дьоҥҥо-сэргэҕэ туһалыыр көдьүүстэнэн, күүстэнэн тахсаллара чахчы үчүгэй дьыала. Биһиэхэ, эмчиттэргэ, өссө сытыытык нэһилиэнньэҕэ, өрөспүүбүлүкэбит олус ыраах олохтоох, уһулуччу  ыарахан суоллаах-иистээх  нэһилиэнньэлээх пууннарыгар санитарнай авиацияны уонна теле-мэдиссиинэ ситимин туһаныы боппуруоһа күүскэ турар. Бу дьон олоҕор быһаччы сыһыаннаах, киниэхэ кэмигэр көмөнү оҥороруҥ тутулуктанар улахан эппиэтинэстээх боппуруос буолар. Биһиги Госдумаҕа бу боппуруоһу тиһигин быспакка туруорабыт. Дьыала билиҥҥитэ оннуттан сыҕарыйбат. Биһиги дойдубутугар мэдиссиинэ хаачыстыбалаах көмөтө, Төрүт сокуонунан, кини хас биирдии кырасданьыыныгар мэктиэлэлэнэр.

          

Михаил Гуляев, ыччат дьыалаларыгар, физическэй култуураҕа уонна успуорка сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ:

Гуляев МД1

-«Земскэй тириэньэр» бырайыак быраактыкаҕа киирэрин кэтэһэбит. Бу түмсүүгэ ити бырайыак үбүлэниитин барыллаан сыыппаралара этилиннилэр, параметрдара чуолкайданнылар. Маннык кыһалҕа үөскээбитэ ыраатта. Эдэр исписэлиистэр үлэ төлөбүрэ намыһаҕыттан, үлэлиир усулуобуйа мөлтөҕүттэн тыа сиригэр тохтооботтор. Хотугу улуустарга физкултуура учууталларынан, тириэньэрдэринэн хааччыллыы боппуруостара адьас сытыытык тураллар. Онон, педагогическай үлэһиттэр анал туруктарын сокуонунан үрдэтиигэ өссө да улахан үлэ инники көһүтэр. Инникитин «Аартыка учуутала», «Аартыка дуоктара» бырайыактар толкуйданыахтарын наада этэ.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением