Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

 «Парламент илдьитэ» биэриигэ Ил Түмэн хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар боппуруостарыгар уонна Аартыка дьыалатыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Христофоровна Голомарева ыалдьыттаата.

 «Парламент илдьитэ» биэриигэ Ил Түмэн хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар боппуруостарыгар уонна Аартыка дьыалатыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Христофоровна Голомарева ыалдьыттаата.

866a9c28 9091 44ea 9d28 82c274ba25cf

- Ааспыт нэдиэлэҕэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктарын общиналарын III сийиэһэ буолан ааста. Онно элбэх боппуруос ырытылынна, ол иһигэр суут-сокуон өттө таарылынна. Биһиги общиналарбыт ханнык-туох кыһалҕалары инники күөҥҥэ туруордулар?

--Өрөспүүбүлүкэ 22 оройуонугар 200 тахса удьуор уус общината баар. Кинилэр Сахабыт Сирин хотугу иэнигэр бүттүүнүгэр көһө сылдьаллар, балыктыыллар, бултууллар. 90-с сыллардаахха ылыллыбыт көс омук, уус уонна биис общиналарын туһунан СӨ сокуоннара федеральнай сокуону ылыныыга төрүөт буоллулар. Итинэн биһиги киэн туттабыт. Тоҕо диэтэххэ, билигин ханнык баҕарар федеральнай таһымнаах мунньахтарга кыттар бырааптаахпыт. Удьуор уус общиналара 90-с сыллартан аҕыйах ахсааннаах омуктар төрүт олохторун-дьаһахтарын, былыргы култуураларын харыстыыр иһин эппиэтинэһи сүгэллэр.

Былырыын биһиги «РФ Аартыкатааҕы балаһатыгар урбаан үлэтин судаарыстыбаттан өйүүр туһунан» федеральнай сокуоҥҥа уларытыыны киллэрэргэ үлэлэспиппит. Ол уларытыы түмүгэр сокуоҥҥа «РФ аҕыйах ахсааннаах олохтоох омуктарын төрүт дьарыктарын судаарыстыбаттан өйүүр бырагыраамата» диэн саҥа салаа баар буолбута. Онон билигин хотугу омуктар үбүлэнэн олороллор. Бу иннинэ хас да сыл устата удьуор уус общиналара, тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорон таһаарааччы статуһа суох буолан, уустук быһыыга-майгыга сылдьыбыттара. Харчы күннээҕи аһылыкка эрэ тиийэр этэ, тугу эмэ айарга-тутарга, эргинэргэ-урбанарга үп да суоҕа.

- Айылҕаны үгэс быһыытынан туһаныы территорияларын туһунан элбэх боппуруос баар этэ. Холобур, сири түүлэһии, нолуок кодексыгар уларытыылар. Бу хайысханан туох үлэ ыытылларый?

- Нолуок бэлиитикэтигэр оробуочай хамыыһыйаны тэрийэн, кириисиһи утары миэрэлэри дьүүллэһиэхтээхпит. Оттон сир туһунан этэр буоллахха, хомойуох иһин, общиналар учаастактарыгар докумуону оҥоруу олус уустук. Барыта түүлэһии халыыбынан ааһар. Өрөспүүбүлүкэ таһымыгар бу боппуруоһу быһаарарга өссө туруорсар былааннаахпыт. Оттон өйүүр бырагырааматтан киирбит харчы общиналарынан уонна таба иитэр хаһаайыстыбаларынан тарҕаныахтаах. Бу бырагыраама уопсайа 500 млн солкуобай. Онтон 320 млн солкуобайын 4 логистическай киини тутарга ыытыахпыт. Бу кииннэргэ төрүт олохтоох омуктар бултаабыт балыктарын уонна эттэрин туттарар буолуохтара.

- Төрүт омуктар дэлэгээттэрэ туох эмэ көҕүлээһиннэри, этиилэри киллэрбиттэрэ дуо?

- Удьуор уус общиналара: "Үлэлииргэ, урбаанынан дьарыктанарга, балыктыырга кыахта биэриҥ", -- дииллэр. Тохсунньуга эрэ диэри бултууру көҥүллүүр сокуону уларытыыны, саас эмиэ бултуур көҥүлү туруорсаллар. Булчуттарга үлэ миэстэтэ баар буолуохтаах, холобур, «Сахабулт» тэрилтэҕэ. Оччоҕо күн аайы даҕаны түүлээҕи бултаан туттарыа этилэр.

- Эн соторутааҕыта Өлөөҥҥө сылдьыбытыҥ. Өлөөн олоҕо-дьаһаҕа билигин хайдаҕый?

- Бырамыысыланнас тэтимнээхтик сайдан иһэр. 10 сыл анараа өттүгэр олохтоох нэһилиэнньэ бу үлэҕэ наһаа сыстыгаһа суох этэ. Оттон билигин дуогабардар, сөбүлэһиилэр түһэрсиллэн, дьон бырамыысыланнаска үөрэнэр, үлэлиир. Олохтоох дьоҥҥо доруобуйа да, үөрэх да өттүнэн көмө оҥоһуллар. Аны туран, ыччат бырамыысыланнаска талаһыыта улаатан, төрүт дьарыкпыт умнуллан хаалар куттала баар. Онон ити өттүгэр ортотун тутуһарбыт ордук.

- Кулун тутар 4-8 күннэригэр Юграҕа буолбут Табаһыттар аан дойдутааҕы VII кэнгириэстэригэр эн кыттыбыт этиҥ. Онно туох боппуруостар таарыллыбыттарай?

- «Эдэр табаһыт» бырагырааманы ырытыы буолбута. Холобур, "саамай хорсун, үлэһит, норуоттарыгар бэриниилээх, айылҕаҕа чугас дьон табаһыттар буолаллар" диэн санааны ыччаппытыгар тириэрдиэхпитин наада. Табаһыт хайаан даҕаны мэхээнньик буоларыгар тиийэр. Тоҕо диэтэххэ, туундара, тайҕа ортотугар көлөтө алдьаннаҕына, көмөлөһөр киһитэ суох. Ону таһынан, көмпүүтэри, аныгы технологияны үчүгэйдик баһылыахтаах. Кини информацияны барытын араадьыйаттан ылар. Билигин табаһыттары маҥнайгы мэдиссиинискэй көмөнү оҥорорго үөрэтэллэр. Ону тэҥэ, кинилэр эколог быһыытынан айылҕаны ис-иһиттэн бэркэ билэллэр. Онон кэнгириэскэ табаһыт бары өттүнэн сайдыбыт киһи буолуохтаах диэн түмүк санаа этиллибитэ.

- Өрөспүүбүлүкэбит таба иитиитигэр инники иһэр. Биһиги уопуппутун атын эрэгийиэннэр туһаналлар. Кэнгириэс чэрчитинэн, уопут атастаһыытыгар туох көрүлүннэ?

- Биир да кэппиэйкэ бэриллибэт эрэгийиэннэрэ бааллара. Төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттар тустарынан боппуруоһу көтөхпөттөр даҕаны. Бу барыта эрэгийиэн салайааччытыттан тутулуктаах. Холобур, биһиги дьокутааттарбыт 2001 сыллаахха түмсэн, «Хоту, Сибиир, Уһук Илин аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох омуктара айылҕаны үгэскэ олоҕуран туһанар территорияларын туһунан» федеральнай сокуону олоххо киллэрбиттэрэ. Төрүт олохтоох омук сирэ суох буолара сатаммат. Онон бу сокуон олус дириҥ, киэҥ хабааннаах буолан, биһиэхэ үгүс быраабы биэрэр.

- Кэмитиэн үлэтигэр өссө туох буолла?

- Муус устар 4 күнүгэр «Аартыка оҕолорун оонньуулара» түмүктэннилэр. Бу ураты майгыннаах күрэхтэһии. Холобур, "эбэҥки футбола" диэн көрүҥ баар. Өссө биир атахха ким төһө өр турарыгар күрэхтэстилэр. Биир уол 30 мүнүүтэ оннук туран кыайыылаах буолбута. Чэ. уонна наартаны ойуу эҥин.

- Ыччат национальнай култууратыгар интэриэстээх эбит дуу?

- Култуурабытын сөргүтүү баран иһэр. Бу 5-с оонньуу буолан ааста. Икки сыл буола-буола ыытыллар. Алтыс оонньуулар даҕаны маннык үрдүк таһымнаахтык ааһыахтара диэн эрэнэбин. Биһиги баҕа санаабыт – Бүтүн Арассыыйатааҕы таһымҥа тиийии.

  • 1
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением