Уопсастыба

Оттон күһүн, саас саамай тулуурдаахтар, улахан кыһалҕалаахтар эрэ айан аартыгын арыйар кэмнэрэ. Улахан эбэбитин барбах аҕай үстэ туоруубут, өссө муосталар тутулланнар пароммут лаппа аҕыйаата. Саамай түргэн уонна үчүгэй паромщиктар Сунтаарга бааллар, түөрт паром уочаратынан, олох харгыһа суох сыбыытаан олороллор. Үөһээ Бүлүү номоххо киирбит, улуу уочараттаах паромнарын, талбыттарынан киллэрэр паромщиктарын туһунан туспа кэпсээн. Күндээдэҕэ таҥара хайдах түбэһиннэрэринэн син сылдьаҕын.
Айылҕабыт барахсан быйыл кыһынын эмискэ аҕалан араас массыына эбэ нөҥүө-маҥаа хаалыылара таҕыста.
Чэ, аһара халыйбакка Сунтаар учууталларын айаннарын кэпсиэм. Баралларыгар Сунтаар саамай бастыҥ таксиһынан, Сема Мамонтовынан, уу долгураҥнык айаннаан астынан, төннөрбүтүгэр эмиэ эйигинэн эрэ төннөбүт диэннэр уол сырыытын учуоттанан тиийбитэ. Үлэспит күннэриттэн биир күн хойутаан хоҥноннор дьэ күһүҥҥү айан эрэйин эттэринэн-хааннарынан билэн, ону тэҥэ куһаҕан үчүгэйдээх диэбит курдук, суоппар сатабылын, үтүө санаатын илэ көрөн –билэн кэллилэр.
Үөһээ Бүлүүгэ диэри барыта кэрэ этэ. Оттон Үөһээ Бүлүүгэ, кытылга кэтэһэ турар айанньыттар өрүс туругуттан айманан, баппакка үҥсүһэн, паромнар тохтооннор, массыынаҕа хоннулар. Паромщиктар даҕаны мөлүйүөнүнэн ыстараабы төлүөхтэрин баҕарбаттара өйдөнөр. Сема барахсан дьоннорун сынньалаҥнык хоннороору гостиница көрдөөбүтэ да, миэстэ суоҕа. Айанньыттар бэйэлэрэ уолларын аһынан бары сууласпытынан массыынаҕа олорбутунан хонобут диэн, өрүс биэрэгэр хонон турдулар. Сарсыарда биэрэк толору массыынанан туолбутун көрөн сөпкө дьаһаммыттарыттан үөрэн, эбиэт саҕана кыл мүччү эбэни туораан аны Күндээдэҕэ кэлэн хаайтаран хааллылар. Эбэ мууһунан ыга бүрүллэн хаалбыт. Хата «Хивус» сүүрэр буолан, Сунтаартан массыыналары ыҥыртаан, массыынатын дьонун төттөрү Ньурбаҕа аҕалан, итии киллэртээн, аһатан баран барыларын, ону тэҥэ үлүгэрдээх таһаҕастарын эт санныларынан сүгэн-көтөҕөн, туораппыт, дьаһайан ыыталаабыт. Кэргэнэ бииргэ сылдьыһан, күүс-көмө буоларыттан айанньыттар олус астыммыттар. Айаннаан иһэн суоппардара дьоҥҥо үтүө сыһыаныттан, араас түгэннэргэ ыгылыйбат киэҥ-холку майгытыттан, булугас өйүттэн аргыстар бары астыммыттар. Бу айанньыттар ортолоругар биир 1 группалаах, улахан көрүүлээх инбэлиит киһи баарын өйдөөҥ. «Хивуска» киириигэ кыанар да киһи тахсара күчүмэҕэй буоллаҕына, Сема уолаттары ыҥыртаан, сүгэн, олордон биэрбитэ, утары кэлбит массыынаҕа бу дьоннору инники олордуҥ диэн тоһоҕолоон эппитэ тустаах дьоҥҥо төһө үчүгэй буолуой?!
– Былырыын да, быйыл да суол саамай бадарааннаах, хаайтарыылаах кэмигэр эрэбил, профессионал, үлэтигэр дууһатынан ыалдьар, хас биирдии пассажирга болҕомтолоох суоппарынан эйигинэн айаннаары үлэһэн, бу да сырыыга астынан, айаннаабыппын дьолбунан ааҕабын. Бары Сунтаарбытын этэҥҥэ булбуппутуттан сүрдээҕин үөрэн, эйиэхэ махтанан түстүбүт. Кэргэниҥ наһаа да холку, киэҥ көҕүстээх, бэйэҥ курдук аламаҕай, элэккэй, кэпсэтинньэҥ эбит. Этэҥҥэ буолуҥ, үлэҕит мэһэйэ суох эриэ дэхси буоллун! Дьоҥҥо киһилии эйэҕэс сыһыаҥҥыт махталынан, тапталынан сүүс төгүл эбиллэн, олоххут суолун арыаллаатын, чэгиэн туругу, оҕолоргут этэҥҥэ сырыттыннар, дьоллоох ыал буолуҥ диэн алгыыбыт! – дэһэллэр суол сабыллыан иннинээҕи мүччүргэннэх сырыы аргыстарын аатыттан Галина, Анатолий Новиковтар.
Уһун айаҥҥа киһи үксэ инники олбоххо олорон айанныан баҕарара баа буолбат. Ол сиэринэн уонна доруобуйам кэккэ биричиинэлэринэн, мин тута сакаас оҥорорбор инники олох диэн үлэһээччибин. Сема тута этээччи, сороҕор хайы- сах ылбыт буолаллар. Оччоҕо атын массыынаҕа иннигэр олордор. Онтон сорох суоппардар массыына эрэ туоллун диэн икки-үс инники олбоҕу такси уонча киһитигэр барытыгар биэриэх, ууруох буолан атыыр айдааны тардаллар, чэ бэйэлэрэ быһаарыстыннар дииллэрин эт кулгаахпынан истибитим. Итинник гыммат буолуҥ, бу айан куһаҕаннык саҕаланарын, барарын битэ. Онон, саха дьонун сиэринэн ыраах айаҥҥа аттаныах иннинэ айан аартыгар барытыгар тохтообокко, айанныах күн иннинэ тиэргэни, аартыгы аһатар ордук дии саныыбын.
Үгүс дьон махталын ылыан ылар Мамонтов Семен Васильевич, оҕо сааһым доҕоро Вася Мамонтов оҕото, аҕатын олорботох олоҕун, үтүө аатын ааттата сылдьарыгар бииргэ үөрэммит оҕолорун аатыттан махтал. Аҕатын үтүө өрүттэрэ үксээн, үрдээн оҕотугар көстөллөрүнэн киэн туттабыт.