Экология

Оттон билигин былаас дьон-сэргэ санаатын истэр, учуоттуур буолла. Ол курдук, Хаптаҕайдааҕы химическэй собуоту туттарбатахпыт. Бу сайынтан ыла Амма тыатын тыыттарбат туһугар туруорса сылдьабыт.
Ол эрээри ардыгар сөптөөх да дьаһалы утарыласпыта буолабыт быһыылаах. Чинэкэҕэ тутуллуохтаах полигон, төттөрүтүн, айылҕаҕа хоромньуну таһаарбат туһуттан оҥоһулларын ситэ өйдөөбөккө, петиция эҥин суруйан, нэһилиэнньэ айдаара сырытта.

“Дьиҥэр, туох да буортута суох ээ. Манна кытаанах эрэ бөх түбэһэр. Ону арааран наардыыллар. Иккистээн туһаҕа бараллары оҥорон таһаарар сыахха ыыталлар. Хаалбыты “инсинераторная установка” дэнэр кыра кыамталаах оһох курдук тэрилгэ ууллараллар. Ол туох да сыта-сымара эҥин суох буолар. Сороҕун ыга баттаан илдьиритэллэр. Онно убаҕас ыгыллан тахсыан сөп, ону анал фильтринэн ыраастаан, дьэҥкир ууга кубулуталлар”, -- олох-дьаһах хомунаалынай хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Виктор Романов полигон хайдах үлэлиэхтээҕин туһунан “Талбан” биэриигэ бэркэ быһааран биэрбитэ.
Итинник итэҕэтиилээх хоруй да кэнниттэн дьон сөбүлэспэтин биллэрэр. Ол иһин СӨ Экологияҕа, айылҕа баайын туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатын миниистирэ Сахамин Афанасьев, социальнай ситимнэринэн быһа эпииргэ тахсарыгар, чинэкэлэри бэйэлэрин экспертизаҕа кытталларыгар ыҥырда.

--Бөһүөлэк хаһан баар буолбутай, сыбаалка соччо кэм устуоруйалаах. Кэнники кэмҥэ бөх морфологията, ол эбэтэр састааба уларыйда: сүүһүнэн сыл симэлийбэт былаастык бытыылкалар, полиэтилен салапааннар, сүлүһүннээх дьааты таһаарар батарейкалар, аккумулятордар, о.д.а. быраҕыллар буоллулар. Олор тулалыыр эйгэҕэ куһаҕан дьайыылаахтарын билэбит. Уматтахха, букатын да оксидтаах гаастары, диоксиннары таһаараллар. Ол иһин айылҕаҕа, киһиэхэ буортута суох технологическай полигоннары тутар сорук турар. Бүлүүлэр судаарыстыбаннай экспертиза түмүгүн саарбахтыы саныыр буоллахтарына, устааптаах уопсастыбаннай экологическай тэрилтэни булан, ол нөҥүө бэйэлэрэ бэрэбиэркэ ыытыахтарын сөп. Ону сокуон көҥүллүүр.
Тутуллуохтаах миэстэтин ылар буоллахха, олус табыгастаах сири талбыттар. Үрдүк даҕаны, мэччирэҥ да, ходуһа да, балыктаах күөл да буолбатах. Сэттэмииннээх сайылыгыттан ыраах. Аэропортан 15 км тахса тэйиччи. Бу ирдэбил “полигоҥҥа чыычаах дэлби мустан, сөмөлүөккэ киирэн биэриэхтэрин сөп” диэн толкуйтан үөскээбит. Ону дьон: “Буруота көтөллөрүгэр мэһэйдиир үһү”, -- диэн уларытан кэпсиир эбит. Ити оруна суох этии буоларын тоһоҕолоон этэбин.

Маннык полигон Ленскэй Чайандатыгар баар. Бэйэм баран көрбүтүм -- туох да ааттаах үчүгэй. Бүлүүнү таһынан, Мииринэйгэ, Дьокуускайга, Ньурбаҕа тутуллуохтаах, эргэ сыбаалкалара рекультивацияҕа барыахтаах, ол эбэтэр сирин чөлүгэр түһэриэхтээхтэр. Өрөспүүбүлүкэ 445 сыбаалкатыттан 7-тэ эрэ билигин Росреестрга киирэн турар. Онон бөҕү харайыы реформатын тэтимнээхтик ыытан иһиэхтээхпит. Онуоха дьон сөпкө өйдөөн, утарыласпакка өйүөн наада.