Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Бу күннэргэ Дьокуускай куоракка Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатыр көҕүлээһининэн, саха тылын, литэрэтиирэтин уонна култууратын учууталларын II өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэһин чэрчитинэн национальнай тыйаатыр ускуустубатыгар тирэнэн, ыччат сайдарыгар төрүт эйгэни олохтуур ньымалары тобулар стратегическай сиэссийэ буолан ааста.

Бу күннэргэ Дьокуускай куоракка Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатыр көҕүлээһининэн, саха тылын, литэрэтиирэтин уонна култууратын учууталларын II өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэһин чэрчитинэн национальнай тыйаатыр ускуустубатыгар тирэнэн, ыччат сайдарыгар төрүт эйгэни олохтуур ньымалары тобулар стратегическай сиэссийэ буолан ааста.

Стратегическай сиэссийэ

Өрөспүүбүлүкэбит араас муннугар саха тылын, литэрэтиирэтин уонна култууратын үүнэр көлүөнэҕэ иҥэрэр туһугар үлэлии-хамсыы сылдьар учууталлар, тыйаатырга куруһуок салайааччылара уонна педагог-бибилэтиэкэрдэр Саха тыйаатырын тула мустан, оскуола үөрэнээччилэрин хайдах гынан национальнай тыйаатыр эйгэтин, ускуустубаны кытары ситимниир хайысхалары тобуллулар.

b6646156 b30e 4194 8069 90504619b90b

Тэрээһини  Саха тыйаатырын артыыстара хоһоон түһүлгэтинэн арыйдылар. Сийиэс кыттыылаахтарын Саха тыйаатырын дириэктэрэ, СӨ үтүөлээх артыыһа Петр Макаров, СӨ Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтин отделын салайааччытын солбуйааччы Майя Ермолаева, С.Н. Донской II аатынан Үөрэҕи сайыннарар уонна идэни үрдэтэр институт дириэктэрэ  Ньургун Павлов эҕэрдэлээтилэр. СӨ Үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтин исписэлииһэ Туяра Ойунская, Саха тыйаатырын дириэктэрин солбуйааччы Геннадий Охлопков, литератураҕа чааһын үлэһиттэрэ Надежда Осипова, Надежда Ильина уонна Ньурбатааҕы көһө сылдьар драматическай тыйаатыр литература чааһын сэбиэдиссэйэ Мария Семенова эксперт быһыытынан үлэлээтилэр.

8fee2f00 9d46 435d 80c9 f13248380342

Стратегическай сиэссийэ кыттыылаахтара биэс бөлөххө арахсан, өйдөрүн-сүбэлэрин түмэн, тыйаатыр уонна үөрэх тэрилтэлэрэ хайдах гынан бииргэ үлэлээтэхтэринэ көдьүүстээх түмүк тахсарын туһунан мадьыал оҥорон көмүскээтилэр. Хас биирдии бөлөх мадьыалын бырайыага бэйэ-бэйэлэригэр майгыннаспат ис хоһоонноох этиилэрдээх буолан таҕыста. Ол эрэн сүрүн кыһалҕа быһыытынан икки түгэни болҕойдулар. Бастатан туран, тыа сирин оскуолаларын үөрэнээччилэрэ, ордук улуус кииниттэн, куораттан тэйиччи сытар кытыы нэһилиэктэр тыйаатырга сылдьар кыахтара суох буолан, тыйаатыр ускуустубатын кытары алтыспакка, кэрэни кэрэхсээбэккэ үөрэнэн тахсаллар. Иккиһинэн, үөрэнээччилэргэ уонна ыччаттарга көрүллэр «Пушкин каартатын» туппутунан эдэр дьон, сылдьар сир суоҕуттан эбэтэр түөлбэҕэ баар култуура тэрилтэлэрэ бу ситимҥэ кыттыспатахтарыттан, туһаммакка хаалаллар.

Бүгүҥҥү күҥҥэ оҕону бэйэтин испэктээкилгэ оонньотон, төрөппүтү көстүүм уонна декорация оҥоһуутугар кыттыһыннаран, холобур буолар гына үлэни Дьааҥы улууһун оскуолаларын учууталлара тэрийэ олороллорун билиһиннэрдилэр. Ол курдук, Табалаах оскуолата саха классическай айымньыларын, олоҥхону туруоран, Үүнэр көлүөнэ тыйаатыра ыытар куонкуруһугар  үһүс төгүлүн лауреат үрдүк аатын ылбыттар. Онтон Боробул оскуолата Олоҥхо тыйаатырын кытары үлэлиирин, оҕолорго дьарыктары артыыстарынан ыыттарарын иһитиннэрдэ уонна үөрэнээччилэр анимация куруһуогунан онус сылын утумнаахтык дьарыктаналларын сэһэргээтэ.

Тыйаатырга тапталы иҥэрии

Салгыы «Тыйаатырга тапталы иҥэрии» диэн бырайыак ааптардара хас биирдии оскуолаҕа тыйаатыр муннугун оҥорон, кулун тутар 27 күнүгэр – Аан дойдутааҕы тыйаатыр күнүн чэрчитинэн артыыстары кытта көрсүһүүлэри тэрийэн, оҕо тыйаатырга сылдьар баҕатын уһугуннарар наадатын туһунан этии киллэрдилэр. Итиэннэ аудио, видео устуулары уруокка кыайа-хото көрдөрөрү-иһитиннэрэри, тыйаатырга аналлаах уруоктары бэлэмниири, онно сөптөөх матырыйааллары оҥорор, түмэр, тарҕатар кэм тирээбитин эттилэр. Уһун сынньалаҥнар кэмнэригэр тыйаатыр түмэллэригэр сылдьыы, тыйаатырдааҕы лааҕырдары, маастар кылаастары тэрийии туһунан баҕа санааларын биллэрдилэр.

«Эйгэ» бырайыак кыттыылаахтара оҕону уһуйаан сааһыттан куукула тыйаатырын нөҥүө тыйаатыр тыыныгар иитэн таһаарар ордук табыгастааҕын уонна суолталааҕын бэлиэтээтилэр. Оҕону кытары ситимнээх үлэ барарын наадатыгар тыйаатырдарга араас квестары, «Түүҥҥү тыйаатыр» курдук сэргэх тэрээһиннэри көҕүлүүргэ этии киллэрдилэр. Ону таһынан артыыстары, режиссердары, худуоһунньуктары кытары маастар кылаастары тэрийэн, кэнчээри ыччат тыйаатырга чугаһыырын ситиһэр наадатын ыйдылар.

Чурапчы учууталларын бөлөҕө «Тыйаатыр – ийэ тыл эйгэтэ» диэн  «Дьиэ кэргэн – оскуола – тыйаатыр» ситиминэн бэйэтин көрүүтүн билиһиннэрдэ. Оҕо дьиэ кэргэнигэр ийэ тылынан иитиллэн, уһуйааҥҥа уонна оскуолаҕа тыйаатыры кытары билсиһэн, салгыы бэйэтэ оонньоон көрөн, дьоҕурун сайыннарыахтаах. Онтон аахпыт айымньытын, көрбүт испэктээкилин ырытар буоларын ситиһиллиэхтээх.  Ити курдук, оҕо сааһын ситиитинэн кустук сэттэ суһумун аайы торумнары толкуйдаатылар.

Тыл – литэрэтиирэ – тыйаатыр

«Тыйаатыр – оҕолорго» диэн  мадьыал барылын ааптардара үөрэх дьылыгар сөп түбэһиннэрэн, хас биирдии ыйынан үктэллэри оҥорон көмүскээтилэр.  Балаҕан ыйыттан саҕалаан – тыйаатыры кытары билсиһии, тыйаатырга утумнаахтык сылдьыы, айар дьарыктары тэрийии, артыыстары кытары билсиһии уонна оҕо бэйэтэ оонньоон көрөр дьоҕурун иитии. Онуоха эбии тыйаатыр эйгэтин сырдатар биэриилэри устан араадьыйанан, тэлэбиидэнньэнэн көрдөрүү баар буоларын ситиһэр соругу туруордулар. Сааскы сынньалаҥ кэмигэр Дьокуускай сэттэ идэтийбит тыйаатырыгар экскурсияларга сылдьыыны, испэктээкиллэри көрүүнү маассабай хамсааһыҥҥа кубулутары эттилэр.

*   *   *

Тэрээһиҥҥэ үүнэр көлүөнэни национальнай тыйаатыр ускуустубатыгар уонна төрүт өйгө-санааҕа туһаайарга «Тыл – литэрэтиирэ – тыйаатыр» диэн олохсуйбут тиһигинэн ситимнээх үлэни ыытар сөптөөҕө ыйылынна. Онуоха киирбит этиилэри түмэн, инникитин Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын уонна духуобунай сайдыытын министиэристибэтин иһинэн «Саха ускуустубата – оҕолорго» диэн бырайыагы сүрүннээн, утумнаахтык ылсарбыт уонна күргүөмүнэн турунарбыт буоллар кыайыылаах уонна дьайыылаах буолуох этэ.

 

Стратегическай сиэссийэ мэктиэ суруга

 СӨ Үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтэ хас биирдии оскуола (оҕо тус баҕатын, санаатын уонна ирдэбилин учуоттаан) сайаапкатын түмэн, сылын ахсын СӨ Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтигэр оҕолор ханнык айымньыны тыйаатыр сыанатыгар көрүөхтэрин баҕаралларын туһунан сакаас түһэриэхтээх. Сакаас (нэһилиэнньэ баҕата) үүнэр сыл саҥатыгар сахалыы тыллаах тыйаатырдарга  судаарыстыбаннай сорудах быһыытынан аттарыллыахтаах. Оччоҕо тыйаатыр биир сыллааҕы 5-7 саҥа туруорууларыттан 1-2-тэ оҕо көрөрүгэр сөптөөх уонна оҕо сайдыытыгар ордук суолталаах буолар кыахтаах.

‣ РФ Үөрэҕириигэ миниистирэ С.С. Кравцов «2024 сылга диэри хас биирдии оскуолаҕа тыйаатыр баар буоларын ситиһэргэ» диэн этиитигэр олоҕуран, Саха Өрөспүүбүлүкэтин таһымыгар тустаах былааны ылыныы уонна судаарыстыба өттүттэн көмө миэрэлэрин чопчулааһын;

‣ Ол миэрэлэргэ, бастатан туран, оскуола тыйаатырын (устуудьуйа, куруһуок, дьарык) хара маҥнайгыттан көдьүүстээхтик үлэлэтэргэ туспа штаты көрөн, анал идэлээх уонна бэлэмнээх исписэлиистэринэн хааччыйыы, уонна сөптөөх усулуобуйалары оҥоруу;

‣ Оскуолаҕа уонна эбии үөрэхтээһин тэрилтэтигэр устуудьуйа, куруһуок, дьарык үлэтин хаачыстыбалаахтык тэрийэргэ, КН РС(Я) уруогун ыытарга салайааччыга (педагокка, учууталга) көмө босуобуйалар, ыйынньыктар, оробуочай уонна эбии матырыйааллар тиһигин быспакка тахсалларын хааччыйыы;

‣ Оскуолаларга тэриллэр тыйаатырдар акылааттарынан литератураны ааҕыы араас ньыматын тэрийии, түөлбэ фольклорун үөрэтии, төрөппүт кыттыыта буолалларын ситиһии;

‣ Баай уопуттаах, туйгун көрдөрүүлээх, ситиһиилээх үлэлээх оскуола тыйаатырдарын киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрэргэ, атыттары көҕүлүүргэ, сөптөөх суолга туһаайарга тэлэбиидэнньэҕэ уонна араадьыйаҕа рубрикалары арыйыы, анал биэриилэри бэлэмнээһин;

‣ СӨ Үөрэҕин уонна наукатын, итиэннэ Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэлэрин холбоһуктаах быһаарыытынан сааскы сынньалаҥ кэмигэр «Тыйаатыр күннэрэ» диэн ааттаан, биир нэдиэлэлээх бырагырааманы тэрийии, улуустартан оҕолор тыйаатырдарга кыайа-хото сылдьалларын ситиһии;

‣ Оскуола тыйаатырдарын суолтатын көтөҕөр, түөлбэ таһымыгар дьон-сэргэ билинэр буоларыгар анаан Аан дойдутааҕы тыйаатыр күнүн (кулун тутар 27 күнүн) үрдүк таһымнаахтык уонна дириҥ ис хоһоонноохтук ыытыы, хас биирдии оскуолаҕа тыйаатыр муннугун тэрийэн, үүнэр көлүөнэҕэ национальнай тыйаатырдааҕы ускуустубаны билиһиннэрии;

‣ Саха сирин төрүт тыллаах тыйаатырдарын түмэллэрин (музейдарын) виртуальнай киэпкэ таһаарарга СӨ Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтин 2023 сыллаах бүддьүөтүгэр сөптөөх үбү көрүү;

‣ Ыччат киэҥ араҥатын хабарга, тыйаатыры кытта алтыһыытын тэрийэргэ «Түүҥҥү тыйаатыр», «Тыйаатыр квеһэ» курдук саҥа үлэ көрүҥнэрин сахалыы майгылаан тиһиктээхтик ыытыы, үтүө үгэстэри олохтооһун.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением