Үөрэх

Бу форум чэрчитинэн “Эркээйи эргиирэ” бырагыраамаҕа туһуламмыт “төгүрүк остуол” тэрилиннэ. Онно министиэристибэлэртэн, Уопсастыбаннай палаататтан, Ил Түмэнтэн, үөрэх кыһаларыттан кыттыыны ыллылар.

--Бу саҥардыллыбыт “Эркээйи” сүрүн соруга –  бэйэтин аан дойду сорҕото гына сананар (человек мира) тус өйдөөх-санаалаах дэгиттэр киһини (личность) сайыннаран таһаарыы. Иитэн буолбатах, сайыннаран. "Эркэйи эргиирэ" бырайыакпыт салайааччыта Феодосия Габышева “иитии” диэн тылы “бэйэни сайыннарыы” диэҥҥэ уларыппыта. Кырдьык да, иитии диэн аһатыы-сиэтии, көрүү-харайыы диэн суолталаах курдук. Холобура, сүөһүнү иитэбит. Оттон сайыннарыы диэн ситиһиилээх киһини бэлэмнээһин буолар. Урукку өттүгэр барыта салайааччы тэрийэр, кытыннарар, соруйар эбит буоллаҕына, аны мантан ыла оҕо бэйэтэ баҕаран, толкуйдаан, дьулуһан оҥоруохтаах, сайдар суолун тобулуохтаах. Онуоха учуутала киниэхэ үөрэтэр эрэ  киһи буолбакка, настаабынньык, уһуйааччы оруолун толоруохтаах.

Личноһы сайыннарыы түһүмэхтэрэ оҕо төрүөн инниттэн 24 сааһыгар диэри (ис иһигэр сылдьар оҕону кытта ийэ күҥҥэ 4 чаас кэпсэтэн, көстүбэт ситимин эрдэттэн олохтууруттан саҕалаан, бу киһибит үрдүк үөрэҕи бүтэрэн, олоххо бэйэтин тус суолун буларыгар тиийэ) барыта саас-сааһынан ырытыллан сурулунна.  Бырагыраама сүрүн идиэйэтэ -- оҕо сайдар эйгэтин тэрийии.

Оҕоҕо сыһыаннаах туох баар сокуону, судаарыстыбаннай бэлиитикэни, “Стратегия развития воспитания в РФ на период до 2025 года" былааны – барытын тутуһан, олорго сигэнэн суруйдубут. “Эркээйи эргиирэ” уһун кэмҥэ олохтоохтук үлэлииригэр, бастатан туран, үчүгэй научнай-технологическай чинчийии ирдэнэр. Урут 1993 сыллаахха бу бырагырааманы үөрэх тиһигэр киллэрэрбитигэр, оскуолаларынан тарҕатарбытыгар 3 киһини үлэлэриттэн босхолоон туран анаабыттара. Итинник туспа үлэһиттэрэ суох олоххо киирэрэ уустук буолуо. Аны туран, бырагырааманы сүрүннүүр киин, Дьиэ кэргэн уонна оҕо саас научнай-чинчийэр института, итиэннэ сэбиэт тэриллиэн наада, -- диир “Эркээйи”  бырагыраамалары урут уонна билигин оҥорсубут Татьяна Ильина.

СӨ Дьиэ кэргэн дьыалаларыгар уонна ыччат бэлиитикэтигэр миниистирэ Степан Саргыдаев:

--CӨ оҕолорун уопсастыбаннай холбоһуктарын сойууһун бырайыага Ил Дархан граныгар тигистэ. Ол үбүнэн «Эркээйи эргиирэ» бырагырааманы икки тылынан, 1000-лыы ахсаанынан бэчээттэтиэхпит, ону сэргэ методическай босуобуйаларын эмиэ.

Быйылгыттан биһиги министиэристибэбит оҕо сайдар эйгэтин тэрийиигэ уһун кэмнээх бырайыагы саҕалаата. Бу уонна Ил Дархан былырыын биллэрбит «Мы – будущее России» бырайыактарыгар “Эркээйи эргиирэ” ис хоһоонунан толору сөп түбэһэр. Онон барытын ситимнээн,  алтыһыннаран,  далааһыннаахтык үлэлиэхпит.

 “Эркээйи эргиирэ” бырагыраама авторскай кэлэктиибин сүрүннээбит, СӨ Ыччат уонна оҕо уопсастыбаннай тэрилтэлэригэр тирэх буолар ресурснай киинин дириэктэрэ Геннадий Охлопков кэпсиир:

--“Эркээйи эргиирин” саҥардан суруйар туһунан этиини 2019 сыллаахха учууталлар Тохсунньутааҕы сүбэ мунньахтарыгар көтөхпүттэрэ. Тута үлэлэһэр дьон састаабын быһаарбыппыт. Сүрүн көмөлөһөөччүлэрбитинэн  бэтэрээннэрбит Т.М. Ильина, Е.П. Чехордуна, А.Д. Васильев уо.д.а. буолбуттара.

“Об образовании в РФ” федеральнай сокуоҥҥа балаҕан ыйын 1 күнүттэн уларытыыны киллэрдилэр – аны мантан ыла үөрэхтээһин иитэр өрүтэ күүһүрүөхтээх. Онон Арассыыйа үөрэхтээһинин академията (РАО) хас биирдии кыраай, уобалас, өрөспүүбүлүкэ иитэр үлэҕэ туһуламмыт бырагырааматын эһиилги үөрэх дьылыгар диэри оҥосторугар сорудахтаата. Маныаха эрэгийиэн бэйэтин национальнай, географическай, о.д.а. уратытын учуоттуура көҥүллэнэр. Маныаха биһиги “Эркээйи эргиирэ” бырагыраамабыт бары ирдэбилинэн уонна оруобуна кэмигэр оҥоһуллубута, тоҕоостоох кэмҥэ бэлэм буолбута үөрдэр.

Бырагырааманы оскуолаларынан ыыттыбыт. Онно олоҕуран, бэйэлэрин былааннарын оҥостуохтаахтар. Онуоха биһиги сүбэ-ама буолуохпут, ол туһуттан 2021 сылга 12 оройуонунан сэминээр ыыта барыахпыт.

Ил Түмэн дьокутаата, “Эркээйи эргиирин” салайааччыта Феодосия Габышева:

--Улахан үлэ оҥоһулунна. Бу бырагырааманы олоххо киллэрэргэ Ыччат, Үөрэх, Култуура, Спорт министиэристибэлэрэ, эбии үөрэх кыһалара, олохтоох дьаһалта -- бары кыттыһыахтаахтар, өйүөхтээхтэр. Мин билигин оскуолаларга сылдьан ыйыталастахпына, үксүлэрэ “Эркээйи эргиирин” туһунан билбэттэр. Онон бары турунан, үөрэх хас биирдии кыһата бу бырагырааманан үлэлиирин ситиһиэххэ.