Политика

«Ил Түмэн» издательскай дьиэ уонна СӨ Инновацияҕа, сыыппара, инфокоммуникационнай технология сайдыытыгар министиэристибэтэ оройуон Сэбиэттэрин бэрэссэдээтэллэригэр уонна дьокутааттарыгар идэ таһымын үрдэтиигэ куурус тэрийдилэр.

Бүгүн, кулун тутар 27 күнүгэр, оройуон дьокутааттара «Росатом» корпорация дойду эрэгийиэннэрин кытта үлэлэһэр департаменын эрэгийиэннээҕи бэлиитикэҕэ дириэктэр Роман Скудняков лиэксийэтин иһиттилэр. Кини быыбардааччылары кытта дьокутаат хайдах көдьүүстээх кэпсэтиини (коммуникация) оҥоруон сөбүн, дьон алҕаһын, хайдах көннөрүөхтээҕин билиһиннэрдэ. Идэ таһымын үрдэтии куурус кэмигэр оройуон дьокутааттарын кытта кэпсэттибит.

Хамнас кыра – үлэһит тиийбэт

Афанасий Захаров, Чурапчытааҕы оройуон Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ:

- Хамсык дьаҥа тарҕаныытын уонна пандемия кэмигэр маннык таһымнаах үөрэх куурустара тэриллэн ыытыллыбатахтара. Аныгы олох тэтимник сайдыытын кэмигэр саҥалыы хайдах дьаһанан үлэлиирбитин билээри, биир идэлээхтэрбин кытта уопут атастаһаары кэллим. Бу иннинэ онлайн ыытыллыбыт үөрэх кэмигэр быыбарга саҥа сокуоннар олоххо киириилэрин политическай наука хандьыдаата, коммуникация, медиа-салаатыгар эспиэр Роман Скудняковы сэргии иһиттим.

СӨ муниципальнай тэриллиилэр бэрэстэбиитэллээх уорган дьокутааттарын II сийиэһигэр элбэх этиилээхпит. Бастатан туран, тыа сиригэр нэһилиэк дьаһалтатын үлэһиттэрин хамнаһа олус кыра. Төһө өр муниципальнай сулууспаҕа үлэлээбит ыстаастарын көрөн, хамнастарын ортотунан 40 тыһ. солк. аахсаллар. Онон үчүгэй исписэлиис өр үлэлээбэт, атын хамнастаах салааҕа көһөллөр. Үксүлэрбит туох баарынан, үлэтэ суох хаалбыт нэһилиэнньэ араҥатынан хааччыллан олороллор. Кыра нэһилиэктэргэ бу уустук боппуруос.

Ону тэҥэ, тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар бэтэринээрдэр хамнастара намыһаҕыттан, үөрэхтэрин бүтэрбит ыччаттар дойдуларыгар эргиллэн кэлбэттэр. Билигин аҕам саастаах «кырдьаҕас гыбаардыйалар» үлэлииллэр, ол курдук, бары биэнсийэҕэ тахсыбыттара, 70 саастарыгар чугаһаан эрэллэр. Дьиҥэр, бэтэринээр үлэтэ түбүктээх, элбэх хамсаныылаах, кэлиилээх-барыылаах, биллэн турар маны барытын 60-нун туолбут аҕам саастаахтар ыарырҕаталлар.

Оптимизация ыытыллыбытын кэннэ элбэх сүөһүгэ биир бэтэринээр тиксэр, эбиитин кыра хамнаһын таһынан, үлэтин кээмэйэ, ирдэбилэ улаатта. Саамай кутталлаҕа – хороҕор муостаахха сыстыганнаах ыарыы турдаҕына, ону тэҥэ биир сүөһү ыарыйдаҕына, олохтоохтор харантыыҥҥа бараллар, үүттэрин-эттэрин туттарар кыахтара сотуллар. Төһө да улахан хаһаайыстыба буоллун, барыта хааччахтанар, сабыллар. Маннык түбэлтэ тахсыбатын туһугар бэтэринээрийэ сулууспалара үрдүк таһымнаах буолуохтаахтар. Холобур, биир бэтэринээр элбэх ыалы кэрийэ сылдьан өйдөтүү үлэтин ыытарыгар сүөһүнү көрбөт.

Дойду Бэрэсидьиэнин «Ыам ыйынааҕы ыйааҕар» киирбэтэх «атын» (прочие) үлэһиттэрэ, муниципальнай сулууспалаах хамнаһа  мөлтөҕүттэн, үлэни-хамнаһы кыайар, үлэлиэн баҕалаах суох», — диэн ситэ быһаарылла илик тыын кыһалҕаны  ыйда.

Кыра хамнаска дьон үлэлии тиийбэт

Айдар Ефимов, Абый улууһун сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ:

- Навигация саҕаланыан иннинэ, халаан уутун аһарарга, өрүс мууһун эрбииргэ биир эрэ тыраахтырдаахпыт, ол эмиэ эргэрдэ. Онон сийиэскэ саҥа тиэхэникэнэн хааччыллыы боппуруоһун туруорсуохпут. ЛОРП Белогорскайдааҕы учаастага Абыйы, Аллайыаханы уонна Муоманы ситимниир. «Якутопторг» логистическай киинэ тутуллан, үлэҕэ киирбитэ номнуо иккис сылыгар барда, онон сибиэһэй оҕуруот аһын, фруктаны, атын да бородууктаны билигин куорат сыанатынан атыылаһабыт. Олохтоохтор үөрүүлэрэ улахан. Оттон кэммиэрчэскэй маҕаһыыннарга бородуукта сыаната түспэт, икки төгүл үрдүк. Инникитин хотугу муора суола аһыллыннаҕына, Мурманскайтан ас-таҥас, туттар тэрил быһа тиэрдиллэн, көрүҥэ элбиэ, сыаната чэпчиэ диэн эрэнэ-долгуйа кэтэһэбит.   

Белай Гораттан Дьокуускайга диэри субсидияламмыт билиэт сыаната – 14 тыһ. солк., оттон көннөрү билиэт — 35-36 тыһ. солк. Сөмөлүөт түһэр балаһатын уһатыы, өрөмүөннээһин үлэтэ барар, уота-күөһэ, оборудованиета барыта уларыйар. Вокзал иһин өрөмүөннээбиттэрэ, саҥа дьиэ тутулла илик. Биһиэхэ «Ыам ыйынааҕы ыйаахха» киирбэтэх «атын» (прочие) үлэһиттэр хамнастарын боппуруоһа сытыытык турар. Аартыка зонатын оройуонугар киирсэбит эрээри, хамнас кээмэйэ ортотунан 42-45 тыһ. солк. Үлэһит илии тиийбэт кэмигэр, эбиитин хамнас кээмэйэ намыһаҕыттан, саҥа исписэлиистэри ыҥырар кыахпыт суох. Олохтоох дьаһалтаҕа ыстаатытан көрүллэр үлэһиттэрбит аҥаардара тиийбэттэр. Холобур, ыйаахха киирбитинэн, социальнай үлэһиттэр 60-70 тыһ.солк. хамнаһы аахсаллар, оттон үрдүк үөрэхтээх, уопуттаах атын исписэлиистэрбит быдан кыраны ылаллар. Кыра хамнастаах үлэҕэ ким да үлэлиэн баҕарбат, үлэһит тиийбэт. Ити курдук, хамнас кээмэйин тэҥниирбит уолдьаста», — диэн санаатын үллэстэр.  

Түмүккэ

Билиҥҥи үйэҕэ киһи барыта ипотекалаах, кирэдьииттээх, онон 40-50 тыһ. солк. хамнастаах дуоһунастарга куоракка да, улууска да үлэһиттэр тиийбэттэр. Эдэр дьон үксэ хамнастаах салааҕа тардыһар, урбаанынан, бэйэ дьыалатынан дьарыктанар, кыра хамнаска биэнсийэлээх дьон үлэлээн, эбии дохуот оҥостор, ол иһин үчүгэй исписэлиис дэписсиит. Бу кыһалҕаны ыйаахха киирбэтэх үлэһиттэр хамнастарын үрдэттэххэ биирдэ быһаарыахха сөп.