Уопсастыба

--Миигин кырдьаҕастары кэриэстээбэт эбиппит диэн санаа үүйэ-хаайа туппута, – диир Светлана Захаровна. – Онтон аҕабыт 100 сааһынан, Өймөкөөммүтүгэр бу санааны олоххо киллэрэр тоҕоостоох эбит дии санаан, бииргэ төрөөбүттэр ылсан тиһэҕэр тиэртибит.
Аҕабыт Захар Семенович элбэх саҥата-иҥэтэ суох киһи этэ, биһигини бэйэтин холобурунан биһигини ииппитэ. Дьоммут: «Маны оҥоруҥ, итини гыныҥ», -- дии сылдьааччылара суох. «Үлэтин эрэ бүтэрбит киһи волейбол оонньуур, киинэҕэ сылдьар», -- диэни оҕо эрдэхпититтэн өйдүү улааппыппыт. Сарсыарда биһигини, оҕолору, хаһан да туруорбат этилэр, ол эрээри, бэйэлэрэ эрдэ туран үлэлиир-хамсыыр үөрүйэхтэрин кыра сааспытыттан иҥэрбиттэрэ. Сааһыран баран, дьонум этиилэрин эргитэ саныыр буоллум. Ийэбит: «Утуйар уугутун хаһан да, кимиэхэ да биэримэҥ», оттон аҕабыт: «Үлэттэн үлэҕэ көһүмэҥ, биир үлэҕэ сылдьыҥ», – диэччилэр.

Аҕабыт төрүт Өймөкөөн, айылҕаттан анаммыт сылгыһыт, кадровай булчут, ханнык да үөрэхтээх бэтэринээри солбуйар эмчит этэ. Ханнык баҕарар кыылга-сүөһүгэ уустук эпэрээссийэлэри оҥорор кыахтааҕа. Өймөкөөҥҥө лааҕырга үлэлиир кэмигэр аҥардас салайааччы эрэ буолбакка, оҕолору килиэби, лэппиэскини буһарарга, сир аһын хомуйарга, от үлэтигэр, биир тылынан эттэххэ, олох оскуолатыгар үөрэппит наставник. Айылҕа хаамыытынан олорон, 80 сааһыгар тиийбитэ.

Өймөкөөҥҥө, Саһыл диэн учаастакка, эдьиийбит Евдокия Захаровна уон сыл саха сүөһүтүн ииппитэ. Бу ынахтары сороҕун Ньурбаҕа, сороҕун Мэҥэ Хаҥаласка илдьибиттэрэ. Саха ынаҕа мраморнай этинэн, кыра эрээри хойуу үүтүнэн аатырар. Билигин бырааппынаан 15 кэтэх ынахтаахтар. Онон күрэхтэһиини ыытар толору базалаах буоламмыт барыта табыллан ааста.

Саха оҕото илиитинэн үлэлээбэтэҕинэ, толкуйа сайдыбат. Бу маны барытын ырыҥалаан туран, аҕабыт сиргэ сыһыанын, илии үлэтигэр уопутун тарҕатар соругу ылыммыппыт. Онон илии үлэтин икки көрүҥэр ( ынаҕы ыаһыҥҥа уонна оту охсууга) күрэхтэһии тэрийдибит.

Күрэхтэһиигэ оҕолор көхтөөхтүк кыттыбыттара үөрдэр. Ынах ыаһыныгар 9 оҕо (14-18 саастаахтар) кыттыбытыттан, бастакы миэстэлэри уолаттар ыллылар! Буолаары буолан, ынаҕа суох ыаллар оҕолоро. Онон, Өймөкөөн сиригэр ынах сүөһү эстибэт чинчилээх эбит.

Билигин оту илиинэн охсооччу суоҕун кэриэтэ, хотуур да дэҥҥэ көстөр. От илиинэн охсуллубат буолан, ходуһа кыараан, оттуур сир да сүтэр куттала баар. Урут аҕабыт хотуурунан ходуһа тулатын охсон, сирин тэҥнээн, кэҥэтэн биэрэр этэ. Билигин, биллэн турар, үчүгэй дэхси, көнө сиргэ анал тиэхиньикэнэн начаас оттууллар. Түмүгэр сирбит үчүгэйдик көрүллүбэт буолла, илии үлэтэ сүттэ. Итинник аҥардас тиэхиньикэнэн оттооһун бензин ороскуотун сабар дуо? Ону ааҕан-суоттаан көрүөххэ баар дии саныыбын.

Күрэхтэһиибит иккис көрүҥэ күүлэй, илии хотуурунан оту охсуу буолла. Онно 24-дүттэн 53-гэр диэри саастаах биэс аймах киһи күрэхтэстэ. Кыттааччы төһө сири уонна охсубута уонна хаачыстыбата көрүллэр.

Бастакы миэстэни сиэн уол Винокуров Дьулустаан Гаврильевич, информатик-педагог, урбаанньыт, иккис миэстэни Илья Захарович, биһиги дьиэ кэргэҥҥэ барыбыт тапталынан улааппыт уон иккис оҕо, бииргэ төрөөбүттэртэн саамай кырабыт ылла. Мэҥэ Хаҥаластан күтүөппүт Геннадий үһүс миэстэ буолла, кини электрик идэлээх.

Сиэн уол Вальдемар уонна аҕабытынан сиэн бырааппыт Моисей анал бириискэ тигистилэр. Бу тэрээһин кэнниттэн дьиэ кэргэн бэйэтин тус дьарыгын, идэтин тэнитэр кыахтаах эбит диэн түмүккэ кэллибит. Уопсайынан, ийэ-аҕа сүбэтэ орто сааска кэлэн, ыччаты уонна төрүт сири ситимниир күүс буолар эбит.
Бу тэрээһиҥҥэ улуус баһылыга, олохтоох дьаһалта бэйэлэрин ис санааларыттан ынах ыаһыныгар 10000 солкуобай, күүлэйгэ 30000 солкуобай харчынан көмөлөспүттэрэ элбэҕи этэр. Маны таһынан «Россия-24» ханаал оператора кэлэн устан, бу тэрээһини үйэтиттэ.

Захар Семенович уонна Евдокия Семеновна төрөппүт 12 оҕолоруттан 35 сиэн, 40-н тахса хос сиэн бэйэ-бэйэлэрин өйдөһөн аҕаларын, эһэлэрин, хос эһэлэрин үлэтин суолун хаалларбакка Өймөкөөн сайдыытыгар ыйар-кэрдэр дьон буолан, өбүгэ утумун сиргэ-буорга тэпсиэхтэрэ суоҕа. Хас биирдии улуус аайы ааспыт кэм туруу үлэһит дьонун кэриэстээһин, төрөөбүт түөлбэҕэ ытык өйдөбүл иҥэриллэр үлэтэ киэҥник ыытылыннаҕына, тыа сирэ саҥа тыыны ылынан сайдыа.