Уопсастыба

Дойду 30 эрэгийиэнин уонна сэттэ тас дойду модьельер-худуоһунньуктара, маастар иистэнньэҥнэрэ кыттыбыт бу добун түһүлгэтигэр Саха сириттэн тиийбит «Сөргүтүү» айар холбоһук «Хотугу сир, Сибиир уонна Уһук Илин олохтоох омуктарын төрүт таҥастара» диэн салааҕа Айыылар таҥастарын-саптарын кэллиэксийэтин көрдөрөн анал номинация хаһаайката буолбута.

Бэҕэһээ, Саха сирин норуоттарын тылынан уус-уран айымньыларын уонна муусукуларын мусуойугар «Сөргүтүү» айар холбоһук биир бастыҥ маастара  – Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун уус-уран оҥоһуктарын  маастара, Аан дойдутааҕы Худуоһунньуктар сойуустарын чилиэнэ, Бүлүү улууһун Лөкөчөөн нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Феодосия Григорьева «Иис умсулҕана» диэн айар быыстапкатын арыллыыта буолла.

Үлэтин билиһиннэрэригэр тыл бастакынан маастарга бэрилиннэ. 

– Эдэр эрдэхпиттэн иистэнэрбин, баайарбын сөбүлүүр этим. Ол курдук, көннөрү сабынан спицанан, күрүчүөгүнэн баайарым, таҥас арааһын тигэрим. Онтон биир маастар сылгы сиэлинэн уонна кылынан арааһы өрөн оҥорбутун туһунан биэриини тэлэбиисэринэн көрөн бараммын, олус сэҥээрбитим. Айылҕа бэйэтинэн уунар бэртээхэй матырыйаала бу эбит диэммин, кылга уонна сиэлгэ ылсыбытым. Ити 2001 сыллаахха этэ, – диэн кэпсээтэ Феодосия Григорьева.

Бэйэтин уһуйааччыларынан норуот уран тарбахтаах маастардара Степанида Борисованы, Парасковья Ердашеваны ааҕар эбит. Массажертан саҕалаан, тапочкалары, сэлээппэлэри, араас сувенирдары, дэйбиирдэри, саламалары, харысхаллары оҥорбут, кэлин сөрүөҕэ, бэл, хаһыаччык курдук бөдөҥ үлэҕэ ылсар буолбут.

Бу быыстапка Учуутал уонна уһуйааччы сылын түмүктүүр кирбиитигэр мээнэҕэ туруоруллубатах. Феодосия Григорьева А.И. Леонтьев аатынан Лөкөчөөн орто оскуолатын эбии үөрэхтээһиҥҥэ Уһуйааччыта, нэһилиэгин хас да сүһүөх ыччатын өбүгэ ииһин мындырдарыгар үөрэппит, үөрэтэ сылдьар Учуутал, таҥаһынан, сарыынан, туоһунан уонна күндү түүлээҕинэн иистэнэр, кылынан уонна сиэлинэн өрөн оҥорор, быһата, саха төрүт ииһин көрүҥнэрин  дэгиттэр баһылаабыт маастар буолар. Ону мусуой дириэктэрэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна Мария Корнилова тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

– Феодосия Григорьева бэрт ыраас суоллаах-иистээх, сиппит-хоппут, үрдүк кылаастаах маастар, – диэн бэйэтин сыанабылын  норуот маастара, Арассыыйа Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ Анна Зверева биллэрдэ итиэннэ кэккэ сүбэлэри биэрдэ, ол иһигэр олоҥхоҕо үлэлэри улахан киэбинэн оҥорорго, кыл оҥоһук үйэлээх буоларынан бу салааҕа идэтийэн үлэлииргэ эттэ.

Биир идэлээхтэрин эҕэрдэлии «Сөргүтүү» айар түмсүү чилиэннэрэ бары кэлбиттэр. Түмсүү салайааччыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна Азияна Харлампьева ыраах Бүлүү улууһугар олорор уран тарбахтаах маастары кытары хайдах билсибитин, кинини кытары хайдах үлэлиирин туһунан истиҥник-иһирэхтик кэпсээтэ. «Сөргүтүү» айар түмсүү өрөспүүбүлүкэ бастыҥ маастардарын түмэн, археологическай хаһыыларга көстүбүт матырыйаалларга, археологтар уонна этнографтар суруйбут чахчыларыгар олоҕуран, XVII үйэтээҕи саха таҥаһын-сабын сөргүтүүгэ үлэлиир. «Этно-Эрато» быйылгы куонкуруһугар көрдөрүллүбүт Айыылар таҥастарын-саптарын кэллиэксийэтин маастардар бары үллэстэн тикпиттэр, онно Феодосия Григорьева Дьөһөгөй Айыыга анаммыт таҥаһы тикпит!

Бу курдук бэйэлэрин эҕэрдэлэрин Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин иһинэн үлэлиир «Симэх» киин отделын сэбиэдиссэйэ Дмитрий Осипов, Дьокуускай куоракка олорор уонна ыраах Лөкөчөөнтөн анаан-минээн кэлбит биир дойдулаахтара, аймахтара тиэртилэр. Айар үлэтигэр өссө үрдүк ситиһиилэри, чэгиэн доруобуйаны баҕардылар.

Үрдүкү кылаастаах норуот маастара, Лөкөчөөн нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо  Феодосия Афанасьевна Григорьева оһуордаан-мандардаан, кыбытан тикпит таҥаһын-сабын, ол иһигэр XVII-с үйэтээҕини сөргүппүт, туоһунан, сарыынан итиэннэ кылынан-сиэлинэн оҥоһуктарын быыстапката Саҥа сыл тохсунньу 20 күнүгэр диэри туруоҕа. Кэлиҥ, сылдьыҥ, көрүҥ, сэргээҥ. Өбүгэ төрүт ииһигэр сүгүрүйүҥ! 

Хаартыскаларга Татьяна Никифорова-Тайаана түһэриитэ