Уопсастыба

38 үлэ уонна сынньалаҥ лааҕыра

Үөрэх уонна наука министиэристибэтин чахчытынан, быйыл сайын өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 534 лааҕыр арыллан, 50 тыһыынчаттан тахса оҕо хабыллыбыт. Бу иһигэр 420 күнүскү, 30 балаакканан, 46 хонуктаах уо.д.а. лааҕырдар бааллар эбит.

Хайысхаларынан ылан көрдөххө, лааҕырдар баһыйар үгүстэрэ доруобуйаны чэбдигирдиигэ, кыраайы үөрэтиигэ, спорт араас көрүҥэр уонна биридимиэттэринэн эбии дьарыктааһыҥҥа үлэлээбиттэр. 70-тан тахса күнүскү лааҕырдарга оҕолор оскуола таһынааҕы учаастактарга оҕуруот аһын, сибэккилэри көрүүгэ-истиигэ, болуоссаттары, уулуссалары ыраастааһыҥҥа, тупсарыыга үлэлээбиттэр. Хас эмит сүүһүнэн оҕо дойду араас лааҕырдарыгар сынньаммыт. Онуоха ураты болҕомто анал байыаннай дьайыыга сылдьар байыастар оҕолоругар ууруллан, босхо путевкаларынан хааччыллыбыттар.

Улаатан эрэр оҕолору тыа сирин үлэтигэр уһуйарга анаммыт 38 үлэ уонна сынньалаҥ лааҕырдарыгар (ЛТО) 2 740 оҕо сылдьыбыт. Бу лааҕырдар Дьааҥы, Кэбээйи, Мииринэй, Муома, Мэҥэ Хаҥалас, Нам, Ньурба, Өймөкөөн, Өлөөн, Үөһээ Халыма, Сунтаар улуустарыгар, сүрүннээн агрооскуолаларга тэриллибиттэр.

«Көдөй» былаанын толордо!

Биллэн турар, бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 38 эрэ үлэ уонна сынньалаҥ лааҕыра диэн олус аҕыйах... Ол эрээри, кэлиҥҥи сылларга дойду салалтата оҕону иитиигэ, кинилэри үлэ үөрүйэхтэригэр-сатабылларыгар үөрэтиигэ улахан болҕомтотун уурбута эрэли үөскэтэр.

Дьааҥы улууһун Боруулаах орто оскуолатыгар «Көдөй» диэн үлэ уонна сынньалаҥ лааҕыра 1975 сыллаахха тэриллэн, сопхуоһу кытары дуогабардаһан сүөһү эбии аһылыгын бэлэмнээһиҥҥэ үлэлээбит. Боруулаах араас көлүөнэ дьонун оҕо саастара бу лааҕыры кытары аргыстаһан ааспыт.

Сэбиэскэй кэмҥэ үгүс улуустар оскуолаларыгар таһаарыылаахтык үлэлээбит-хамсаабыт үлэ уонна сынньалаҥ лааҕырдарыттан дойду ырыынак сыһыаннаһыыларыгар киирэр, дьалхааннаах 1990-с сылларыгар бэрт ахсааннаахтара эрэ ордубута. Олортон биирдэстэрэ -- «Көдөй» лааҕыр. Боруулаах орто оскуолата аграрнай хайысханы ылынан, сылгыны иитиигэ идэтийэр, онуоха «Көдөй» үлэ уонна сынньалаҥ лааҕыра тирэх буолар.

– Быйыл лааҕырга 18 оҕо сылдьар, оскуолаҕа иитэр 30 сылгыбыт кыстыыр отун, 27 туоннаны, оттуур былааммытын куоһаран эрэбит, – диэн кэпсээтэ лааҕыры сэттис сылын салайар оскуола физкультураҕа учуутала Илья Попов.

«Көдөй» үлэ уонна сынньалаҥ лааҕырын базата бөһүөлэктэн 6 биэрэстэлээх сиргэ, оскуола ходуһатыгар баар, онон оҕолор үрдүттэн сылдьан үлэлииллэр. Уһуйааччы Юрий Слепцов салалтатынан уолаттар мотуордаах хотуурунан от охсоллор, ону кыргыттар мунньаллар. Эдэр отчуттары асчыт Галина Горохова минньигэс, тотоойу аһынан күндүлүүр, баһаатай Надежда Слепцова араас култуурунай дьаһаллары тэрийэн ыытар. Онон оҕолор көхтөөхтүк үлэлииллэр, көрдөөхтүк сынньаналлар, хамнастарын оскуола итиэннэ Дьарыктаах буолуу улуустааҕы киинэ төлүүллэр.

Даҕатан эттэххэ, «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутугар көмөлөһүү» судаарыстыбаннай бырагыраама чэрчитинэн, быйыл сайын саастарын ситэ илик гражданнары, ол эбэтэр оҕолору, сайыҥҥы өттүгэр быстах үлэнэн хааччыйарга харчы көрүллэн, маннык лааҕырдарга үлэлиир оҕолор хамнастара хааччылынна.

Модут оҕуруотчуттара

Нам улууһун Модут агрооскуолатыгар «Чэчир» үлэ уонна сынньалаҥ лааҕыра үс сезонунан үлэлээтэ. Эдэр педагог Геннадий Игнатьев салайбыт иккис сезонугар иитээччи Нарыйаана Платонова, эмчит Александра Михайлова, асчыт Рада Уваровская 40 оҕону дьарыктаабыттар. Олортон аҥардара, «Puncher» диэн боксердар өрөспүүбүлүкэтээҕи кулууптарын иитиллээччилэрэ, аҥардара олохтоох оскуола үөрэнээччилэрэ эбиттэр. Олохтоох оҕолор от ыйын 12 күнүттэн саҕалаан, 21 күн устатыгар агрооскуола үүнээйилэрин, оҕуруот аһын көрбүттэр-истибиттэр, иллэҥ кэмнэригэр эмтээх үүнээйилэри үөрэппиттэр, уруһуйга дьарыктаммыттар, оҕуруот хаһаайыстыбаларыгар сылдьан уопут атастаспыттар, үлэ дьонун кытары көрсүспүттэр.

– Улууска бастакынан тэриллибит агрооскуола лааҕырын материальнай-техническэй баазатын сайыннарыыга улуус дьаһалтата утумнаахтык үлэлир, кэлэр өттүгэр лааҕыр сыл устатыгар үлэлиирэ былааннанар, – диир Геннадий Игнатьев.

Эдэр ыанньыксыттар

Мэҥэ Хаҥалас улууһун Дьабыыл агрооскуолатыгар «Илгэ» үлэ уонна сынньалаҥ лааҕыра эмиэ үс сезонунан үлэлээбитин туһунан оскуола дириэктэрин иитэр үлэҕэ солбуйааччы Софья Прокопьева иһитиннэрдэ:

-- Бэс ыйын 15 күнүттэн саҕалаан, Чаачыгый сайылык оҕо саҥатынан, түптэ сытынан, ынах маҕырааһынынан туолла. Манна агрооскуола 21 сүөһүтүн, ол иһигэр биэс ыанар ынаҕын, үс ньирэйин таһааран, «Илгэ» лааҕыр иккилии нэдиэлэнэн солбуһуннаран, 25-тии оҕону түмэн, үс сезонунан 75 оҕону хабан үлэлээтэ. Оҕолор күн аайы сарсыарда 6 чааска туран, аппараатынан ынах ыырга, ынах эмиийин сууйарга, массаастыырга, үүтү кээмэйдииргэ үөрэннилэр, ньирэйдэри суосканан аһаттылар, алааска мэччиттилэр. Уолаттар титиик иһэ ыраас буоларын туһугар кыһаннылар, кыргыттар ыыр аппарааты, иһити-хомуоһу сууйдулар. Ону таһынан кустары, кууруссаны, куруолуктары аһаттылар. Онон, сүөһүнү иитии итиэннэ мэхэньисээссийэ төрүттэрин биридимиэттэригэр ылбыт билиилэрин күннээҕи олоххо-дьаһахха туһаннылар. Кыыс оҕо кыра сааһыттан оҕуруокка сыстаҕас буола улаатарыгар «Кыра хаһаайка», «Сайылык куо» куонкурстар тэрилиннилэр, оттон уолаттар «Уолан Боотур» уһуйааныгар мас мастыырга, уһанарга, балыктыырга уһуйулуннулар.