«Улуус Мунньаҕа» анал балаһаҕа дорооболоруҥ! Уһуну-киэҥи суруйа, дойҕохтуу барбакка,  бүгүҥҥү анал балаһа ыалдьыттара Бүлүү улууһун дьокутааттарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Гаврил Корякин уонна дьокутаат Василий Мандаров буолаллар. Салгыы кинилэри кытта кэпсэтиибитин ааҕыҥ.

—  Сэбиэт саҥа састааба талыллан үлэлээбитэ икки сылтан орто. Ити кэмҥэ туох үлэни үмүрүттүгүт?

—  2018 сыллаахха буолбут быыбарга саҥа талыллыбыт састаап үлэлээн бүгүҥҥү күҥҥэ диэри 14 сиэссийэни ыытан, онно 87 боппуруоһу көрдүбүт. Улууспут нэһилиэнньэтэ туруорсар социальнай хабааннаах соруктарыгар олоҕуран, онон салайтаран үлэлиибит. Нэһилиэнньэ олоҕо-дьаһаҕа туруктаах буоларын туһугар сүрүн болҕомтону уурабыт. Үлэҕэ, олоххо-дьаһахха сыһыаннаах сокуоннарга  уларытыылары уонна эбиилэри киллэрэбит.

Былырыын тапталлаах Бүлүүбүт куората тэриллибитэ 385 сыла уонна киэн туттар бэлитиичэскэй диэйэтэлбит  Степан Максимович Аржаков төрөөбүтэ 120 сааһа буолан ааспыта. Ити бэлиэ күннэргэ улуус мунньаҕын сэбиэтэ  күүскэ үлэлээн,  Бүлүү бөлөх улуустарга Бүлүү уездын Сэбиэтэ тэриллибитэ 100 сыллаах үбүлүөйэ өрөспүүбүлүкэтээҕи былааҥҥа киирэн үрдүк таһымнаахтык тэриллибитэ.  Ол курдук, 5 улуус бэрэстэбиитэллээх уорганнара кыттыһан, «100 лет Совету депутатов Вилюйского уезда. Хроника событий (1918-2018 гг.)»  уонна «100 лет Совету депутатов Вилюйского уезда» диэн кинигэлэри бэчээттэтэн таһаарбыппыт.

Бүлүү уеһын Сэбиэтэ тэриллибитэ 100 сыллаах үбүлүөйүгэр аналлаах улахан тэрээһин   былырыын ахсынньы 13-14 күннэригэр  Бүлүү куоратыгар буолан ааспыта. Ол чэрчитинэн ахсынньы 14 күнүгэр «Роль представительных органов МСУ в развитии территорий в ракурсе национальных проектов и стратегических задач” диэн сэминээр-практикум өрөспүүбүлүкэҕэ  аан бастакытын «Дьокуускай — Бүлүү» быһа сибээс көмөтүнэн  видео-кэнпэриэнсийэ ыытыллыбыта. Итини таһынан, эмиэ былырыын кулун тутарга  бастакытын научнай-практическай кэнпэриэнсийэлээх уопсастыбаннай  экологическай форум  ыыппыппыт. Бу форум “Консолидация гражданского общества Республики Саха (Якутия) в реализации национальной идеи экологического благополучия в Вилюйском регионе” диэн тиэмэлээҕэ уонна, саамай сүрүнэ, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр  уопсастыбаннай таһымнаах экологтар кыттан, санааларын, туруорсууларын этиммиттэрэ.

Улуус бүддьүөтүн аттарыыга уонна ону  хонтуруоллааһыҥҥа  оройуон дьокутааттарын Сэбиэтин өттүттэн сөптөөх үлэ ыытыллар. Ол курдук,  суол өрөмүөнүгэр уонна тутууга хамыыһыйалар күүскэ үлэлээтилэр.

—  Хас дьокутаат баарый? Хас бастайааннай хамыыһыйа баарый?

—  Улуус мунньаҕа уопсайа 50 дьокутаат­таах, онтон 25-һэ биир мандааттаах уокуруктартан, уоннааҕылар  баартыйалар испииһэктэринэн талыллыбыттара. Улуус дьокутааттарын төрдүс ыҥырыылаах мунньаҕын састаабын баартыйаларынан  испииһэгэ үс баартыйаттан турар. Ол курдук, «Биир ньыгыл Арассыыйа», «Аграрнай баартыйа» уонна «КПРФ» баартыйалар. Улуус олоҕун-дьаһаҕын, үлэтин-хамнаһын былааннарыгар олоҕуран, дьокутааттар куорпустара 10 бастайааннай хамыыһыйалаах.

— Ааспыт сылга хаста сиэссийэлээтигит, сүрүннээн ханнык боппуруостары көрдүгүт?

—  Ааспыт  сылга 8-та сиэссийэлээн мунньахтаабыппыт. Онно нуормалыыр-быраап 49 аактатын бастайааннай хамыыһыйаларга көрөн, пленарнай мунньахтарбытыгар бигэргэттибит. Ол курдук, үп-харчы боппуруостарыгар 15, социальнай эйгэҕэ 7 уонна тыа хаһаайыстыбатыгар, олохтоох бэйэни салайыныыга 14 анал быһаарыылары ылынан олоробут.  Улуус мунньаҕын сэбиэтин Президиума 2019 сыл устата 14-тэ мунньахтаабыта. Арассыыйа Федерациятын, Саха Өрөспүүбүлүкэтин сокуоннара уларыйыыларыгар сөп түбэһиннэрэн муниципальнай тэриллии Устаабыгар сөптөөх быһаарыы ылыллан, эбиилэри, көннөрүүлэри киллэрдибит.  Сүрүннээн үп-харчы, социальнай эйгэ уонна олохтоох бэйэни салайыныы боппуруостарын көрөбүт. Буоларын курдук, публичнай истиилэр, ырытыылар ыытыллаллар.

«Бүлүү улууһун ытыктабыллаах киһитэ» диэн улууспут наҕараадатын сыл устата балаһыанньа быһыытынан 3 киһиэхэ туттарабыт, ол курдук 3 киһиэхэ бэриллибитэ. Былырыын  улуус мунньаҕынан Бороҕон орто оскуолатыгар Саха сирин норуодунай учуутала Николай Иванович Афанасьев аата иҥэриллибитэ. Сыл устата улуус мунньаҕын дьокутааттара олохтоох нэһилиэнньэни кытта атах тэпсэн олорон, араас хайысхалаах боппуруостарга, кинилэргэ баар кыһалҕаларынан ирэ-хоро кэпсэтэн билсэбит уонна олору  туоратыыга, быһаарыыга, туох кыалларынан көмөлөһөбүт, сүбэ-ама биэрэбит.

—  Нэһилиэктэргит дьокутааттарын таһымнарын үрдэтиигэ туох үлэни тэрийэҕит?

—  Нэһилиэктэрбит дьокутааттарыгар, төһө кыалларынан, бүддьүөт туһунан, хонтуруоллуур-суоттуур уорган үлэтин, бэрэстэбиитэллээх уорган тугу үлэлиэхтээҕин, туох боломуочуйалаахтарын, дьокутаат туох бырааптааҕын тустарынан быһаарыы үлэтин ыытабыт, кинилэр ыйытыыларыгар хоруйдуубут. Инникитин маннык хабааннаах сэминээр­дэри салгыы ыытар былааннаахпыт.

Ону таһынан, улуус сэбиэтин дьокутааттарын көҕүлээһиннэринэн, нэһилиэк дьокутааттарын икки ардыларыгар  сылын аайы спартакиада тэрийэрбит үтүө үгэскэ кубулуйда. Быйыл 10-с спортивнай спартакиаданы ыытаары сылдьабыт. Маннык тэрээһин көдьүүһэ улахан, бастакы уочарат дьокутааттары түмэр, сомоҕолуур. Билигин улуус уонна нэһилиэк дьокутааттарын икки ардыларыгар «Бастыҥ муниципальнай дьокутаат” күрэҕи тэрийээри ону бэлэмнии сылдьабыт.

— Бу сотору кулун тутарга ыытыллыахтаах бэрэстэбиитэллээх уорганнар II сийиэстэригэр ханнык боппуруостары туруорсар санаалааххыт?

—  Сүрүннэрин билиһиннэрэр буоллахха, нэһилиэк дьокутааттарын анаан-минээн үөрэттэрэр туһунан этиилээхпит. Үгүс дьокутаат туох боломуочуйалаахтарыттан саҕалаан сокуоннарга уларытыылары киллэриигэ тиийэ үөрэнэллэрэ буоллар диэн баҕа санаалаахпыт. Иккиһинэн, үчүгэй үлэлээх муниципальнай сэбиэти кытта уопуту атастаһыы быраактыкаҕа туһаныллара буоллар быдан көдьүүстээх буолуох этэ.  Сүнньүнэн итинник.

Сийиэскэ Бүлүү улууһуттан анал дэлигээссийэ кыттыаҕа. Итиннэ анаан нэһилиэнньэттэн уонна дьокутааттартан  этиилэри хомуйан саҕалаатыбыт.

Депутат кэпсиир

Иккитэ метанол  тохтубутун болҕомтоҕо  ылбатахтара

Василий Мандаров, Бүлүү улууһугар Халбаакы нэһилиэгиттэн оройуон Мунньаҕын сэбиэтин дьокутаата, улуустааҕы «Олох суола» хаһыат дириэктэрэ-эрэдээктэрэ:
— Улуус бүд­дьүө­түттэн уонна «АЛРОСА» АК диви­деныттан үс сыл устата үп көрдөрөн, Халбаакы нэһи­лиэгэр чааһынай дьиэлэргэ хочуолунайтан киин ититэр ситими тартыбыт уонна уотунан ититиини киллэрдибит. Билигин 20-чэ эрэ ыал киирпиччэ оһоҕун оттунан олорор. Кэлэр өттүгэр ити хаалбыт ыаллар дьиэлэригэр киин ититэр ситими тиэрдиэхпит.
2021 сылга өрөспүүбүлүкэҕэ үһүс улахан сопхуос тэриллибитэ 60 сылын туолар. «Мастаах” сопхуос  Халбаакыга кииннэнэн өрүс уҥуор сытар бары  нэһилиэктэргэ отделение аһан үлэлэппитэ. Үбүлүөйү көрсө диэн хас биирдии отделение, сопхуос үлэтин устуоруйатын көрдөрөр анал кинигэ тахсарыгар үлэлэһэ сылдьабыт. Халбаакыга быйыл ыһыахтыыр сирбитин-уоппутун саҥардан оҥоруохтаахпыт.
Экология боппуруостарыгар хамыыһыйа бэрэссэдээтэлэ буоларым быһыытынан итиннэ болҕомтобун күүскэ уурабын. Биллэрин курдук, сир баайын хостуур, туһанар хас биирдии хампаанньа айылҕаҕа хорумньу таһаарарын иһин анал төлөбүр төлүүр. Билигин хампаанньалар ол анал төлөбүрү Мииринэй оруойунугар Чернышевскайдааҕы балык собуотугар төлүү олороллор. Собуот балыгы үөскэтэн баран, Бүлүү ГЭС-ин муоратыгар ыытар. Судургутук толкуйдаатахха, хоромньу оҥоһуллубут сирдэригэр-уоттарыгар балык ыамалара ыытыллыахтаахтар буоллаҕа. Билигин ону туруорса, ирдэһэ сатыы сылдьабыт.
Хамыыһыйа тэринэн күөллэртэн уу боруобатын ыытан анаалыска ыытабыт. Былы­рыын Кыһыл Сыырга иккитэ метанол тохтубутун булбуппут эрээри, хомойуох иһин, ону улахан болҕомтоҕо ылбатахтара.

Александр ТАРАСОВ