— Ол киинэҕэ эрэ көрөр хартыынабар мин эмиэ баар буолуом, кинилэр курдук, эмиэ илиибэр кофебын туппутунан, чаһыбын көрө-көрө, офиспар ыксыам дии санаабат да этим, — диэн кэпсээнин саҕалыыр аан дойдутааҕы KPMG хампаанньаҕа үлэлии сылдьар Тайаана АНДРОСОВА.

Сарсыарда — KPMG, киэһэ — МЭО

Тайаана ХИФУ Аан дойдутааҕы экэниэмикэҕэ салаатын 2017 сыллаахха кыһыл дипломнаах бүтэрэн баран, магистратуратын Москваҕа салгыырга соруммут. РФ Бырабыыталыстыбатын иһинэн Үп университетын саамай куонкурустаах Норуоттар икки ардыларынааҕы экэнэмиичэскэй сыһыаннаһыыларга (МЭО) салаатыгар туттарсан киирбит.

—Сүүһүнэн оҕоттон 10 босхо миэстэҕэ хапсыбытым. Үөрэхпит киэһэтин этэ. Сарсыарда өттүгэр уруок эрэ ааҕарбыт уонна иллэҥ буоларбыт. Мин оннук холкутук сылдьарбын төрүт сөбүлээбэппин. Ол иһин бастаан утаа Саха сирин устудьуоннарын «Айтал» түмсүүлэригэр көхтөөхтүк кыттан, постпредствоҕа үлэлэспитим. Ол быыһыгар аатырбыт визажист Гоар Аветисян маастар-кылааһыгар уһуйуллан, кыргыттар сирэйдэрин кырааскалаан харчылаһарым.

Саҥаны, сонуну барытын түргэнник уонна чэпчэкитик ылынар, чахчы, кыахтаах, таһымнаах кыыс Тайаана аны ханнык эмэ тэрилтэҕэ күнүһүн үлэлииргэ быһаарынар. Онуоха бииргэ үөрэнэр уола: "Мин, үөрэнэ-үөрэнэ, KPMG-ҕа үлэлиибин. Эн эмиэ холонон көрбөккүн дуо?" — диэн сүбэлиир.

—Кыбыстыах  иһин, мин итиччэ бөдөҥ, аан дойдуга биллэр хампаанньа туһунан билбэт этим. «Чэ, буоллун, боруобалаан көрүүм», — диэн баран, резюмебын ыыппытым. Кэриэйэҕэ Солбридж бизнес оскуолатыгар үөрэммитим эҥин туһунан суруйбуппун сэҥээрэн быһыылаах, тута эрийбиттэрэ, киммин-туохпун туоһуласпыттара. Онтон кэпсэтэ туран, эмискэ омуктуу саҥаран киирэн барбыттара. Онно мин соһуйбакка, ангылычаанныы хоруйдаабытым. Ол кэнниттэн аудит туһунан боппуруостары биэрбиттэрэ. Мин ол иннинэ, сэрэххэ диэн, ааҕан бэлэмнэммитим, ол иһин олох бу эйгэҕэ үлэлээбит киһи курдук эрэллээхтик эппиэттээбитим (күлэр). Дьиҥэр, үөрэппэтэх предметим этэ. Аны, Интэриниэтинэн сүүрбэ мүнүүтэ иһигэр садаачалары суоттаппыттара. Ити түһүмэҕи этэҥҥэ ааһаммын, көрсүһүүгэ ыҥырбыттара. Онно эйчар (персоналы кытта үлэлиир киһи) туох сыаллаахпын-соруктаахпын, мотивациябын ыйыталаспыта, онтон биотехнология туһунан ангылычаанныы эссе, килийиэннэргэ сурук суруйтарбыта уонна дьыалабыай стиллээх тиэкискэ сыыһалары булларан көннөртөрбүтэ. Ону барытын үрдүк баалга оҥороммун, менеджергэ собеседованиеҕа киирбитим.

Тургутуулары ааһан, "Большой четверкаҕа" киирсэр KPMG аудиторскай хампаанньа Москва-Ситигэ баар Арассыыйатааҕы офиһыгар Тайаана стажер буолан хаалар.

—Бастакы күн тиийээппин кытта, кураторым көмпүүтэр иннигэр олордубута, бырайыак биэрбитэ уонна бүттэ — тугу да быһаарбатаҕа. Хайыахпыный, бэйэм тобулан, оҥорон саҕалаабытым.

Ити курдук, билбэт эйгэбин сыыйа билэн, идэбин баһылаан барбытым. Аны үлэлээн бүттүм да, үөрэхпэр ойорум – олох тииҥ курдук тилигирээһин этэ. Ол эрээри түргэн уонна ыгым тэтими бэйэм астынабын. 

Кыысчаан «үлэ-үөрэх» икки ардынан биэрэс тэбэн, сиэссийэлэрин барытын туйгуннук түмүктүүрэ, эбиитин үлэтигэр үрдээн, «ассистент 1 года» буолбута. Онтон иккис сылын сааһыгар, ол эбэтэр былырыын, KPMG Нью-Йорктааҕы филиалыгар стажировка барарга баҕалаахтартан сайабылыанньа хомуйбуттар. Биллэн турар, эдэр үлэһиттэр бары баҕарар буоллахтара дии. Тоҕо диэтэххэ, бу хампаанньаҕа, буолаары буолан, Америкаҕа үлэлээбит буоллаххына – ол үйэ-саас тухары резюмеҕар улахан “плюс”. "Ол иһин, кырдьыгынан эттэххэ, манна үрдүк хамнас иһин буолбакка, карьера туһуттан үлэлииллэр",— диэн Тайаана билинэр.

Дьэ, ол Нью-Йорк куоракка стажировкалана барарга ыытыллыбыт улахан сүүмэрдээһин түмүгүнэн бүтүн Арассыыйа үрдүнэн 4 эрэ киһини талбыттара. Олор истэригэр саха кыыһа Тайаана баара.

Нью-Йорк дьыалабыай киинигэр

—Нью-Йоркка тиийээппитин кытта, төрдүөммүтүм икки аҥыы араарбыттара. Мин, хата, Нью-Йорка бэйэтигэр түбэспитим. Офиспыт Манхэттеҥҥа баара. Олорор кыбартыырабыт эмиэ онно. Барыта босхо, хампаанньабыт төлүүрэ.

Киинэҕэ эрэ көрөр олохпор биирдэ баар буолан хаалбытым.  Хас эмэ этээстээх дьиэ үөһэ мэндиэмэниттэн, кэбиниэтиҥ түннүгүттэн, аатырбыт Манхэттен кэлиилээх-барыылаах уулуссатын көрөҕүн, KPMG курдук улахан хампаанньаҕа американецтары кытта бииргэ үлэлии сылдьаргын саныыгын уонна: “Ама, бу дьиҥнээх дуо?” – диэн соһуйа, үөрэ, бэйэҕиттэн ыйытаҕын...

Ханнык баҕарар үлэҕэ курдук, биһиэхэ эмиэ “сезоннардаахпыт”. Атырдьах ыйыгар отчуоттуур сыл сабыллан, үлэ үмүрүйэн, арыый холкутуйар кэммит. Дьолго, ити биһирэмнээх бириэмэҕэ түбэһэммин, киэһэ өттүгэр, итиэннэ өрөбүл ахсын Нью-Йорк куораты кэрийэрим. Оттон стажировкам бүппүтүн кэннэ, салгыы уоппускабын ылан, өссө эбии ый аҥаара хаалан, Лос-Анджелеска, Лас-Вегаска уонна Майамига күүлэйдээбитим. 

Голливудунан сураҕырар Лос-Анджелес олохтоохторо бары массыынанан сылдьаллар эбит. Метроҕа, оптуобуска киһи суоҕун кэриэтэ. Ол оннугар бу уопсастыбаннай тырааныспардарга эҥин араас умнаһыттары, арыгыһыттары, наркоманнары көрсүөххэ сөп. Ол иһин ити “сулустаах” куораты соччо сөбүлээбэтэҕим. Түүннэри утуйбат Лас-Вегас күлүмүрдээн кыраһыабайа сүрдээх. Саамай киин аллеяларыгар аан дойду кэрэ-бэлиэ тутуулара барыта баар: Эйфель башнята, Египет пирамидалара, Көҥүл статуята, о.д.а. Оттон ол ыраахтан ыҥырар-угуйар кэрэ бэйэлээх сөҕүмэр тутуулар — барыта казинолар. Бастаан “уой!” диэн сөҕө-махтайа көрөҕүн, кэлин дьон харчытын сүүлүктээн ылар аптамааттардаах дьиэлэри абааһы көрөн бараҕын. Майамига, чахчы, баай дьон сынньанар эбит. Күнү быһа пляжка сыталлар, сөтүөлээн, мээчиктээн тахсаллар. Мин, хата, оҕо сылдьан оскуолам сүүмэрдэммит хамаандатыгар волейболлуур буоламмын, тэҥҥэ оонньуурум, олох барыларын кытта кэпсэтэн-билсэн, умнуллубат күннэри атаарбытым.

Бу стажировка кэнниттэн күһүн KPMG-ҕа аттестация буолбут. Онно хас биирдии үлэһити хайдах үлэлиирин ырыталлар эбит. Тайаана Арассыыйаҕа “Яндекс”,  Америкаҕа “Ситигруп” курдук улахан хампаанньалар отчуоттарын бэрэбиэркэлээбит, итиэннэ куратора биэрэр “А-1” сорудаҕын таһынан, эбии атын үлэни толорорун учуоттаан, быһалыы “ассистент 3 года” оҥорбуттар. Онон аны билигин бэйэтэ стажердары куратордыыр.

Ол гынан баран, Тайаана былаана олус киэҥ, бу KPMG-нан эрэ муҥурданар санаата суох, манна уопут ыла түһэн баран, аны 1-2 сылынан кынат анньынан, өссө үрдүккэ көтөр соруктаах.

Ситиһии төрдө үлэҕэ

Тайаана Таатта Баайаҕатыттан төрүттээх. Ийэтэ Альбина Афанасьевна Андросова – учуутал идэлээх, норуот маастара. Аҕата Игнатий Поликарпович — гостехнадзорга кылаабынай инженер-инспектор. Эбэтэ Татьяна Игнатьевна өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр пионер-баһаатай, кыраайы үөрэтээччи. Билигин 80 сааһын аастар да, оҕо холбоһугун "Эркээйи" бырагырааматын оҥорсо сылдьар, устуоруйа, ахтыы кинигэлэрин суруйан бэчээттэттэ.

Андросовтар дьиэ кэргэн Дьокуускайга көһөн кэлбиттэрэ аҕыйах сыл буолла. Ол иннинэ Нерюнгрига олорбуттара. Тайаана онно гимназияны кыһыл көмүс мэтээлинэн бүтэрбитэ. ЕГЭ-тигэр 3 эксээмэни туттарбыта, онтуката холбоон 270 баал эбит.

—Дьиҥэр, соҕуруу барыахтааҕым да, дьонум ыыппатахтара. Бэйэм да соччо таласпатаҕым. Бары предмеккэ үчүгэй буоламмын, чопчу ханна киирэрбин да билбэтим. Кэскиллээх эрэ диэн, "Аан дойду экэниэмикэтэ" диэни талбытым. Хата, мантан аан дойду аана аһыллан барбыта. Нерюнгрига араас омук оҕолорун кытта алтыһан улааппыт буоламмын, тылга да, дьоннуун сыһыаҥҥа да харгыстары көрсүбэппин, ханна баҕарар табыгастаахтык сананан сылдьабын, биир тылы түргэнник булабын.

  Тайаана өй-билии эрэ өттүнэн чаҕылхай буолбатах, барытыгар дьоҕурдааҕа кэрэхсэтэр. Үөһэ этиллибитин курдук, кыргыттар сэбэрэлэрин кырааскалаан тупсарар, волейболга оонньуур, кыра сааһыттан үҥкүүлүүр, гитаранан да ыллыыр, аны кэлиҥҥи кэмҥэ сиэдэрэй астары астаан, ону кыраһыабайдык хаартыскаҕа түһэрэн үйэтитэр дьарыктанна.

Бииргэ төрөөбүттэрин туһунан киһи туспа матырыйаал оҥорон кэпсиэн сөп. Улахан убайа Мичил Андросов — InDriver сыһыарыыны оҥорсубут программистартан биирдэстэрэ. Билигин Москваҕа InDriver хампаанньаҕа салаа начаалынньыга. Кини сахалыы клавиатураны айфоннарга киллэрбитин туһунан хаһыакка суруллубута. Уол онтон да элбэҕи айбыта. Кыра убайа Айсен Хабаровскайга Тихоокеанскай университеты кыһыл дипломнаах бүтэрбитэ. Билигин эмиэ Москваҕа олорор, архитектурнай бюроҕа үлэлиир. Устудьуоннуу сылдьан Потанин уонна РФ Бэрэсидьиэнин стипендиата этэ.

Кэрэхсэбиллээҕэ диэн, Тайаана убайдара эмиэ омук улахан хампаанньаларыгар үлэлээбит уопуттаахтар: Мичил — Гонкоҥҥа, Айсен –Техаска.  

“Үс оҕо хайдах бары маннык ситиһии­лээххит?” – диэн ыйытыыга Тайаана:

— Төрөппүттэрбит Альбина Афанасьевна уонна Игнатий Поликарпович үлэнэн ииппиттэрэ. Сайын саҕаланаатын кытта, Нерюнгриттан Баайаҕаҕа барарбыт уонна онно оттоон-мастаан, сир астаан, дьиэ өрөмүөннээн, күн аайы үлэлээн тахсарбыт. Күн ортотугар диэри утуйа сыппыппытын өйдөөбөппүн. Үлэ курдук, 7 чааска туруораллара. Олоххо бэлэмнээх буола улааппыппыт бэйэбитигэр абыраллаах. Ийэлээх аҕабыт өрүү өйөбүл, тирэх буолаллар, тапталларын сылааһа биһигини ыраахтан арчылыыр, араҥаччылыыр. 

Кэпсэттэ Анисия Иевлева