Байыаннай үөрэх туһунан Росгвардия Саха сиринээҕи салалтатын ыстаабын учуокка уонна комплектацияҕа салаатын начаалынньыгын көмөлөһөөччүтэ Николай ПТИЦЫН кэпсиир.

--Николай Андреевич, Росгвардия диэн, уопсайынан, туох тэрилтэ буоларын өйдөнөр гына судургутук быһаар эрэ. Көннөрү дьон полиция үлэһиттэрин курдук көрөбүт.

– РФ Ис дьыалатын министиэристибэтин иһинэн «внутренние войска» диэн баара. Ол структураны уларытан, 2016 с. муус устар 5 күнүгэр “Федеральная служба войск национальной гвардии РФ», ол эбэтэр Росгвардияны тэрийбиттэрэ. Манна ИДьМ иһинэн сылдьыбыт СОБР (специальные отряды быстрого реагирования), ОМОН (отряд мобильный особого назначения), ВВ (внутренние войска), АОСН (авиационный отряд быстрого реагирования), ЛРР (подразделения лицензионно-разрешительной работы), ВО (подразделения вневедомственной охраны) киирбиттэрэ. 

Биһиги тэрилтэбит сүрүн сыала-соруга: уопсастыбаҕа бэрээдэги көрүү, куттала суох буолууну хааччыйыы, терроризмы уонна экстремизми утары үлэни ыытыы, саа эргиирин, көҥүлүн хонтуруоллааһын, судаарыстыбаннай суолталаах улахан эбийиэктэри харабыллааһын.

Саха сиригэр Росгвардия үлэһиттэрэ хас улуус аайы бааллар. Барыта 1000-тан тахсабыт. Бэйэбит испитигэр «сотрудниктар» (полицейскайдар) уонна «байыаннайдар» (военнослужащие по контракту и офицеры) диэн арахсабыт. Аармыйаҕа сулууспалаабыт уолаттары дуогабарынан ылабыт. Кинилэр «контрактниктар» диэн буолаллар. Ол эрээри биһиэхэ байыаннай анал үөрэхтээхтээх дьон наадалар.

--Оттон эн бэйэҥ ханна үөрэммиккиний?

– Мин 2007 с. Мэҥэ Хаҥалас Төҥүлү орто оскуолатын бүтэрбитим. Тыа үгүс оҕотун курдук, юрист, экэнэмиис, учуутал уонна быраас идэлэриттэн атыны билбэт этим. Ол сиэринэн, юридическайга туттарсан көрбүтүм да, кыайан киирбэтэҕим. Онон саас оройуонум военкоматыгар тиийэн: “Миигин аармыйаҕа ыытыҥ”, — диэн көрдөспүтүм. Онуоха кинилэр: “Наһаа сулууспалыаххын баҕарар буоллаххына, байыаннай үөрэххэ бар”, — диэн сүбэлээбиттэрэ. Оҕо сылдьан футболга, волейболга оскуолам сүүмэрдэммит хамаандатыгар сылдьыбыт, икки сыл Чурапчы спортивнай оскуолатыгар үөрэммит буоламмын, бэйэбин кыанарым, ол иһин эт-хаан өттүнэн сайдыыбын тургутар түһүмэхтэри, итиэннэ психолог, быраас бэрэбиэркэтин этэҥҥэ ааһан, эксээмэним баала хапсан, 2008 с. Саратовтааҕы байыаннай институт курсаана буолбутум. Биир да саха үөрэммэтэх кыһата этэ, онон миэхэ олус эппиэтинэстээҕэ, омугум аатын түһэн биэрбэт гына дьоһуннук сылдьарга кыһалларым.

Байыаннай үөрэх, чахчы, эр киһи оскуолата. Бэрээдэккэ, дьиссипилиинэҕэ, тулуурдаах, дьулуурдаах, бэриниилээх, сиэрдээх буоларга уһуйуллаҕын. Төрөппүттэргин, дойдугун сыаналыыр, улаатыннарбыттарыгар махтанар санааҥ онно өссө күүһүрэр.

--Үөрэнэргэ уустук дуо?

– Биллэн турар, бастаан утаа ыарахаттары син биир көрсөҕүн. Ол, бастатан туран, нууччалыы үчүгэйдик билбэккиттэн. Мин икки ый устата саҥарбакка кэриэтэ сылдьыбытым, онтон үһүс ыйбыттан биирдэ кэпсэтэр буолан барбытым. Аны туран, төрөппүт бүөбэйигэр сылдьыбыт оҕо байыаннайдыы хаҕыс сыһыаҥҥа, хаһаарыма кытаанах олоҕор үөрэнэ охсуон наада. Үсүһүнэн, эр дьон уопсастыбата буолан, хара маҥнайгыттан бэйэҕин сэнэтиэ суохтааххын. Итилэри кыайа туттаххына, туох да эрэйэ-мэһэйэ суох үөрэнэҕин.

--Дьэ, байыаннай үрдүк үөрэх кыһаларын туһунан кэпсээ эрэ.

– Росгвардия 4 байыаннай институттаах. Бутууру таһаарбат туһуттан, үөрэх кыһаларын уонна уһуйар салааларын нууччалыы этэбин:

1. Саратовский военный ордена Жукова Краснознаменный институт войск национальной гвардии РФ. Специальность — «Правовое обеспечение национальной безопасности».

2. Новосибирский военный институт войск национальной гвардии РФ им генерала армии И.К. Яковлева. Специальность — «Правовое обеспечение национальной безопасности», «Перевод и переводоведение» (лингвист-переводчик)

3. Санкт-Петербургский военный институт войск национальной гвардии РФ. Специальность — «Правовое обеспечение национальной безопасности» (военный юрист), «Психология служебной деятельности» (психолог);

4. Пермский военный институт войск национальной гвардии РФ. «Техническое обеспечение» (транспортные средства СпН), «Артиллерийское вооружение» (спец. стрелково-пушечное, артиллерийское и ракетное оружие), «Связь» (спец. применение и эксплуатация автоматизированных систем СпН), «Кинологический», «Тыл» (спец. тыловое обеспечение), «Инженерное обеспечение» (спец. специальные радиотехнические системы; наземные транспортно-технологические средства).

Дьэ, бу үөрэх кыһаларыгар, дьиҥэр, сылын ахсын өрөспүүбүлүкэттэн 11 оҕоттон итэҕэһэ суох абитуриены ыытыахтаахпыт. Иллэрээ сыл 16 киһи сайаапка биэрбититтэн, түөрдэ тиийэн баран төннүбүтэ. Строевой хаамыыны, сарсыарда эрдэ туран сэрээккэлиири эҥин тулуйбакка. Былырыын пандемия кэмигэр 5 уол туттарсан көрбүтэ да, үһэ тургутууну кыайан ааспатаҕа. Иккитэ баҕа өттүнэн аккаастаммыта. Онон быйыл дьиҥнээхтик баҕалаахтары булан, олору эрдэттэн өй-санаа өттүнэн бэлэмнээн ыытаары гынабыт.

--Үөрэххэ туттарсыы хаамыытын быһаар эрэ.

– Байыаннай үөрэххэ уолаттары эрэ ылаллар. XI кылааһы бүтэрээччилэр, орто анал идэлээхтэр уонна аармыйаттан кэлбиттэр холонон көрүөхтэрин сөп. История, обществознание, нуучча тылын биридимиэттэригэр КСЭ (ЕГЭ) туттарбыт буолуохтаахтар.  Өйдөөҥ: үрдүк баалы ирдээбэттэр, кылаабынайа, алын кэрдииһи (минимальный порог) ааһыахтааххыт. Холобура, былырыын алын кэрдиис нуучча тылыгар  36, обществознаниеҕа 32, историяҕа 42 баал этэ. Ол гынан баран, итинтэн үрдүк буолара ордук, тоҕо диэтэххэ, куонкурустаһар дьоҥҥут, баҕар, 60-нуу бааллаахтара буолуо дии. Аны туран, сорох идэлэргэ, холобура, Новосибирскайга “перевод и переводоведение” диэҥҥэ ангылычаан тыла, оттон Пермь институтугар физика уонна математика ирдэниллэр. Ону сиһилии бэйэлэрин официальнай саайтарыгар киирэн көрүҥ.

Оройуоҥҥут военкоматыгар тиийэн этэҕит: “Байыаннай үөрэххэ барабын”, — диэн. Оччоҕо кинилэр ыйан-кэрдэн биэриэхтэрэ. ИДЬМ-тэн, ФСБ-тан ыспыраапка ылаҕыт. Кулун тутарга профессиональнай-психологическай бэрэбиэркэни, ол кэнниттэн муус устарга, бука бары биир кэмҥэ Дьокуускайга мустан, быраастарга доруобуйаҕыт туругун көрдөрөн, быраас-байыаннай хамыыһыйаны (ВВК) ааһаҕыт. Ол түмүккүт барыта биир докумуоҥҥа тиһиллэн, ыам ыйын 20 күнүгэр диэри институккутугар тиксэриллиэхтээх.

--Соҕуруу бэйэтигэр баран туттарсаллар дуо?

– Оннук. Сүүмэрдээһин от ыйын 1 күнүттэн 23-гэр диэри буолааччы. Биир кууруска ортотунан 250 миэстэ. Онно 600-700 киһи күрэстэһээччи. Антах эмиэ ВВК-ны, “профпригодность” хаттаан ааһаҕыт. 1000 боппуруостаах психологическай тест толороҕут.

Эт-хаан өттүнэн сайдыыгытын тургутуу сыанабыла: 100 м сүүрүү (13,6 сөк. — “5”, 14,2 сөк. — “4”, 14,8 сөк. — “3”), тардыныы ( 11 -- “5”, 9 -- “4”, 7 -- “3”), үс килэмиэтиргэ сүүрүү (12 мүн. — “5”, 12 мүн. 45 сөк. — “4”, 13 мүн. 30 сөк. — “3”).

Этэҥҥэ ааһан хааллаххытына, устунан үөрэнэ хаалаҕыт. Бастакы кууруһу бүтэрдэххитинэ биирдэ дьиэҕитигэр кэлэҕит. Онтон быраҕан кэбистэххитинэ, үөрэммит сылларгыт ороскуотун төлүүгүт.

Манна тоһоҕолоон этиэм этэ, сорох анаалыстаргыт, итиэннэ ВВК-ны Дьокуускайга ааһаргыт, институккут баар куоратыгар диэри айаҥҥыт төлөбүрэ, киирбэтэххитинэ төннөн кэлэргит — барыта бэйэҕит хармааҥҥытыттан. Ол иһин быйыл хойутаабыт буоллаххытына, эһиил эрдэттэн бэлэмнэнэн, харчыгытын мунньунан баран туттарсыаххытын сөп. Тоҕо диэтэххэ, сыл аайы биһиэхэ абитуриеннар наадалар.

--Ирдэбилэ элбэх соҕус эбит...

– Ол оннугар курсаан буоллуҥ да, эн бүүс-бүтүннүү судаарыстыба хааччыйыытыгар киирэҕин: сылга биирдэ дойдугар барар айаҥҥын төлүүллэр, босхо аһаталлар-таҥыннараллар, олордоллор, иитэллэр-үөрэтэллэр. Бастакы кууруска истипиэндьийэҥ 3500 солк. эбит буоллаҕына, иккистэн ыла хантараак түһэрсэҕин уонна бүтэриэххэр диэри ый аайы 14-21 тыһыынчаны ылар буолаҕын. Аармыйаттан босхолоноҕун. Үүөрэххэ киирбит күҥҥүттэн ыла үлэҥ сыла (стаж) ааҕыллан барар. Офицерскай званиелаах — лейтенант — буолан бүтэрэҕин. Үлэ көрдүү сатаабаккын, тута эйигин ханнык эмэ чааска аныыллар. Хайаан да оннук 5 сыл сулууспалыахтааххын. Холобура, мин 2013 с. бүтэрээппин кытта, Хабаровскайга 3800 байыаннай чаас муоратааҕы этэрээтигэр анаабыттара. Онтон взвод хамандыырынан үлэлээбитим. 2017 с. Саха сиригэр Росгвардия салалтатыгар ыстаарсай лейтенант званиелаах кэлбитим. Билигин хапытааммын. Аны туран, «Накопительно-ипотечная система для военных» диэн бырагырааманан ый аайы дьиэ ыларгар харчы түһэр буолар. 20 сыл устата. Үөрэххин бүтэрэн, бастакы үлэлээбит күҥҥүттэн ааҕыллар. Онтукаҕын ипотекаҕын төлөөн иһэҕит. Быһата, босхо дьиэлэнэн хаалаҕыт. Мин оннук өҥөнөн туһанан, Дьокуускайга кыбартыыра атыыластым. Өссө оҕолорум дьыссаакка уопсай уочаратынан буолбакка, байыаннайдар чэпчэтиилэринэн быһа киирбиттэрэ. Биэнсийэҕэ 20 сылынан тахсаҕын. Ол үөрэммит сылларгыттан ааҕыллар. Онон 15 сыл үлэлиэхтээххин. Байыаннай үрдүк үөрэхтээҕин дуоһунаһыҥ түргэнник үрдүүрүгэр сабыдыаллыыр. Хамнаспыт да кырата суох, орто кээмэйтэн үрдүк.

Ити курдук, байыаннай буолар үчүгэй өрүтэ үгүс. Дьон салла саныыра диэн — тутулуктаах буоларыттан: ханна соруйаллар, онно дьиэ кэргэҥҥин илдьэ көһөн баран олороҕун, үлэлиигин. Тус бэйэм итинниккэ кыһаллыбаппын, институкка сылдьан, бирикээһи биир тыла суох толорорго үөрэммитим, буолуохтааҕын курдук ылынабын. Биэс сыл булгуччу байыаннай чааска сулууспалыахтаах диэни эмиэ ыарырҕаталлар. Мин саныахпар, саха ыччата соҕуруу киэҥ сиргэ үлэлиирэ бэйэтигэр туһалаах: элбэх киһилиин алтыһан сайдар, өйө-санаата кэҥиир.

Онон сэҥээрбит буоллаххытына, 8 (4112)36-51-85 төлөпүөҥҥэ эрийэн билсиҥ эбэтэр улуускут военкоматыгар бара сылдьыҥ.