Бу тэрилтэ 7 холбоһуктан турар: Хотугу уонна Соҕуруу Америкалар, Африка, Евразия, Чуумпу байҕал тулутынааҕы Азия дойдулара, Европа, Киин Азия дойдулара тус-туспа бөлөххө киирэллэр. Саха сирэ Россия Федерациятын иһинэн тэрилтэ Евразиятааҕы холбоһугар киирэр.

Аан дойдутааҕы тэрилтэ холбоһуктаах сессията Сир үрдүгэр климат уларыйыытын тула санаа атастаһыыга ананна. Форумҥа интернет нөҥүө Холбоһуктаах тэрилтэ Президенэ Мохамед Будра (Марокко), Холбоһуктаах нациялар (ООН) бырагырааматын толорор дириэктэрэ Хабитат Маймуна Мохд Шарфи (Малайзия), Италия тулалыыр эйгэ харыстабылыгар, сир-уот уонна муоратааҕы баайын миниистирэ Серджио Коста, Индонезия экология уонна ойуур хаһаайыстыбатын миниистирэ Нурбая Вакар, Дурбан куорат (ЮАР) баһылыга Мксолиси Каунда, Сория куорат (Испания) баһылыга Карлос Мартинез Мингез уонна да атыттар тыл эттилэр.

Россия Федерациятын аатыттан Аан дойдутааҕы форум бастакы күнүгэр Татарстан бэрэстэбиитэлэ, Казань куорат мэрэ Ильсур Метшин уонна Саха Республикатын Ил Түмэнин бастакы вице-спикерэ Александр Жирков тыл эттилэр. Александр Жирков бэйэтин этиитигэр Саха сирин айылҕатын уратытын, олохтоох дьон тулалыыр эйгэҕэ ураты сыһыаннарын, Аан дойду экологията, климата туруктаах буоларыгар Саха сирэ кыттыытын туһунан Аан дойдутааҕы мунньах кыттыылаахтарыгар билиһиннэрдэ, тэрилтэ үлэтигэр этиилэри киллэрдэ.

         «Биһиги тымныы дойдуга олоробут, – диэтэ Александр Николаевич бэйэтин этиитигэр,– Сир үрдүнээҕи тымныы киинэ биһиэхэ, Саха сиригэр баар. Саха дойдутун үс гыммыт биириттэн ордуга Хотугу эргимтэҕэ киирэр. Омос көрдөххө, Саха сирин олохтоохторо климат арыый сымнаан, салгын кыра соҕустук итийэрин утарыа суох курдукпут. Ол эрээри, биһиги, син эмиэ Аан дойду атын омуктарын курдук, климат уларыйыыларын болҕомтолоохтук кэтээн көрөбүт».

Салгыы Александр Жирков Саха сирин айылҕата чөл буоларын туһугар туох дьаһаллар ылыллалларын кэпсээтэ. «Биһиги Сахабыт сирэ 3 мөл. кв. км. иэннээх. Бу сиргэ 1 мөл. кэриҥэ киһи олорор. Киһи ахсаана соччо элбэҕэ суох буолан, уонна олохтоох омуктар былыр-былыргаттан сиргэ-уокка харыстабылаахтык сыһыаннаһар үтүө үгэстэрин умнубатахтарын, тутуһа сатыылларын түмүгэр Саха сирэ Аан дойду үрдүнэн айылҕаҕа улахан хоромньуну оҥорбот регионнар ахсааннарыгар киирэр», – диэн Саха сирин бэрэстэбиитэлэ анаан бэлиэтээтэ. «Ону таһынан, биһиги айылҕаны, тулалыыр эйгэни харыстыыр урутуур дьаһаллары ылынарга дьулуһабыт. Ол курдук, айылҕа бэйэтин энергиятын туһанарга үлэлэһэбит (Возобновляемые энергоресурсы). Биһиги республикабытыгар «Экологическай доктрина» ылыммыппыт, сокуонунан. «Экологическай доктрина» ирдэбиллэрэ республика сүрүн сокуоннарын, инники стратегиятын төрүттүүр аналлааахтар. Аны, биһиги «Ирбэт тоҥу харыстааһын уонна туһаныы туһунан» федеральнай сокуон бырайыагын оҥорбуппут. Ол кыайан хамсыы илик. Бүгүҥҥү Аан дойдутааҕы мунньах кыттыылаахтарын бу докумуоннары билсэргитигэр ыҥырабын. Саха сирэ бүтүннүүтэ, Россия Федерациятын улахан аҥаара уонна Аан дойду Кураанах сирин түөрт гыммыттан биирэ ирбэт тоҥҥо хаптарар. Киһи аймах бүттүүн олорор эйгэтин көмүскүүр уонна ирбэт тоҥу харыстыыр норуоттар икки ардыларынааҕы сүбэлэһиилэри, холбоһуктаах быһаарыылары ылар кэмэ кэллэ. Ол диэки баран иһэбит, бары. Маннык дьаһаллары тэрийии, олохтооһун биһиги Аан дойдутааҕы тэрилтэбит биир сүрүн соруга буолар», – диэн Александр Жирков этиитин мунньаҕы салайан ыыппыт Эмилия Сайз (Испания, Барселона) түмүк тылыгар анаан бэлиэтээтэ.

         Аан дойду куораттарын уонна олохтоох былаастарын холбоһуктаах тэрилтэлэрин сессиятыгар кыттыбыт Татарстан бэрэстэбиитэллэрин А.Н. Жирков Татарстан республиката тэриллибитэ 100 сылынан эҕэрдэлээтэ. «Хас биирдии норуот бэйэтэ туспа историялаах. Биһиги форуммутугар Татарстан бэрэстэбиитэллэрэ кыттыыны ылаллар. Татарстан Аан дойдутааҕы тэрилтэ үлэтигэр дьоһуннаахтык кыттар. Саха сирин олохтоохторун аатыттан уруулуу татаар норуотугар, Татарстан Республикатын олохтоохторугар Татарстан Автономнай Республиката тэриллибитэ 100 сылынан истиҥ эҕэрдэбин тиэрдэбин. Эһиэхэ Ситиһиилэри баҕарабыт!», – диэн этиитигэр Аан дойдутааҕы форум кыттыылаахтара эмиэ холбоһоллорун биллэрдилэр.

С. Васильев