Степан Дмитриев, Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгин баһылыга:

– Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев ахсынньы 24 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын сүрүн хайысхаларын ыйар Анал этиитин Ил Түмэн Судаарыстыбаннай Мунньаҕар туһаайан оҥордо.

Былырыын бу кэмҥэ Ил Дархан Айсен Сергеевич Анал этиитигэр 2021 сылтан тыа хаһаайыстыбатын сүрүн салаатыгар – сүөһү иитиитигэр –  үбүлээһин саҥа механизмнара киирэллэрин эппитэ. Ол курдук, кэтэх ыал биир ыанар ынаҕар 35 тыһыынча солк субсидия, бааһынай уонна тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар туттарар үүттэрин 1 киилэтигэр 50 солк. субсидия бэриллэрин туһунан этии оҥорбута.

Бу урукку өттүгэр тыа хаһаайыстыбатыгар оҥоһуллубатах саҥа үбүлээһин механизма олоххо киирэригэр 4 млрд. солкуобай көрүллэрэ былааннаммыт. Ол иһигэр кэтэх ыал ыанар ынаҕар 35 тыһыынча бэриллэригэр анаан 1 млрд. 200 мөл. солк тыырыллыбыт. 57 тыһ. туонна үүт тутуутугар анаан 2 млрд. 800 мөл. солк. көрүллэрэ былааннаммыт. Урут өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн үүт тутуутугар 80 тыһыынча туонна үүт былаана тиэрдиллэригэр 2 млрд. 800 мөл. көрүллэр этэ.

Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин дааннайынан, өрөспүүбүлүкэҕэ 70 500 ыанар ынах баар. Бу көрдөрүү кэнники кэмҥэ эбиллибэт да, көҕүрээбэт да статистическай кирбии буолбута балайда кэм буолла.

Киһи дьиксинэрэ диэн бары улуустары киллэрэн туран, үгүс ыал үүт туттарбат. Сүөһү төбөтө элбээбэтин сүрүн биричиинэтэ онно сытар да диэххэ сөп. Кэнники кэмҥэ сайынҥы өттүгэр олохтоох ынах этин атыылааһын олох аҕыйаата. Ол ынах сүөһүнү харыстааһынтан буолбатах, туттар сүөһү лаппа аҕыйаабытынан быһаарыахха сөп. Ыанар ынах төбөтүгэр 35 тыһ. солк. бэрилиннэҕинэ кэтэх ыаллар ынахтарын кыччаппаттарыгар, элбэтэллэригэр интэриэс үөскүүр. Ол иһигэр эт оҥоруутун хайысхата эмиэ сайдыан сөп. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин статдааннайынан, үүт муҥутаан ыанар кэмигэр, от ыйыгар, 70 тыһ. ыанар ынахтан 65 %, ол эбэтэр 45 тыһыынчата төрөөн үүт биэрэр. Кэтэх ыал ыанар ынаҕар үбүлээһин бэриллэринэн уонна тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар туттарар үүттэригэр үбүлээһин элбээбитинэн ынах ууланарыгар болҕомто ууруллуо дии саныыбын. Ол да иһин племенной оҕустары атыылаһан аҕалыы элбээн эрэр. Кэтэх ыал ынаҕар субсидия биэрии –  тыа сирин страховой үбүлээһинин да курдук эмиэ көрүөххэ сөп.

Аан дойдуну бүтүннүүтүн аймаабыт хоруона дьаҥын содулугар хаптаран, хааччахтааһыҥҥа хабыллан, үүт туттарар кыаҕа суох буолуохтарын эмиэ сөп. Ил Дархан Айсен Сергеевич саҥа механизма киирэригэр кэтэх ыал 35 тыһыынчаны ыанар ынах төбөтүгэр ылбытын кэннэ кинилэртэн үүт тутар сонун механизмы Үөһээ Бүлүү улууһун Ороһу нэһилиэгин баһылыга, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Антонов Анатолий Васильевич ыаллар туттарар 1 киилэ үүттэригэр 30 солкуобайы төлүүрдүү былааннаах тэрээһин оҥостон эрэр.

Ол курдук, быйыл саҥа арыы сыаҕын туттан, үүтү астыыр оборудование булунан, 2021 сылга ити хайысхаҕа күүскэ үлэлиирдии тэринэ сылдьар.

Саамай интэриэһинэйэ диэн кини соҕотуопкалыыр эбээһинэһи ылан, үүт субвенциятын ыларга суоттаммат. Кэтэх ыалтан туппут үүтүн астаан, бородууксуйа оҥорон, атыылаан, батаран, онтон киирбит харчыттан дьонҥо төлөһөр толкуйдаах.

Онон “кэтэх ыал үүтүн 10 солкуобайга туттарыа суоҕа, соҕотуопка систиэмэтэ эстиэ” диэччилэргэ сонун альтернативнай механизмы толкуйдаан олоххо киллэрэригэр Анатолий Васильевыһы өйүөххэ эрэ сөп.

Этэргэ дылы, саха сатаабатаҕа диэн – суох.

Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев “тыа сирин дохуотун үрдэтиэм” диэн эрэннэрбит этиитин олоххо киллэрэр турукка киирдэ диэн эрэллээхтик этиэххэ сөп.

Ону тыа дьоно бары өйдөөн, ынахпыт төбөтүн харыстаан, элбэтэн, үүтү-аһы дэлэтэн, үлэлээн-хамсаан иһиэхпитин наада. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ кэтэх ыалга ыанар ынахтарыгар бэриллэр 35 тыһыынчаны туох да отчуота, хааччаҕа суох социальнай төлөбүр курдук уонна 2.5 галаах олуура суох бэриллэрин быһаарара буоллар өссө ордук туһалаах көмө буолуо этэ.