Мин ыллыыр туойар кырылас кумахтаах Бүлүү эбэ уҥуоргулуур өттүгэр олохтонон үөскээбит, Түҥ өрүс маанылаах кытылыгар турар Тылгыны нэһилиэгэр күн сирин көрбүтүм. Тылгыным нэһилиэгиттэн уоттаах сэриигэ 68 буойун ыҥырыллан барбыта, онтон 22 эдэркээн уолаттар иэримэ дьиэлэригэр эргиллэн кэлбэтэхтэрэ, көмүс уҥуохтара киэҥ Россия эбэ хотун араас куораттарыгар, нэһилиэктэригэр тутуллубута. Бу мантан мин олус хараастабын. Арай, бу эдэркээн уолаттар тыыннаах эргиллэн кэлбиттэрэ буоллар, ыал буолан, бур бур буруо таһааран, оҕолонон-урууланан, киэҥ аймах буолан, төрөөбүт дойдулара, чэчирии сайдарын туһугар, көмүс кылааттарын киллэриэ этилэр. Сэрии алдьархайа хаһан да умнуллубатын. Ийэ дойдуларын көмүскүү барбыт буойуттарбыт сырдык кэриэстэригэр биһиги үйэ тухары сүгүрүйүөх тустаахпыт. Кырачаан оҕолор хоргуйан, ыалдьан, тоҥон өлбүттэрин истэн олус уйадыйабын, абарабын. Биир дойдулаахтарым, сэриигэ сылдьыбыт хорсун буойуттарбын билиһиннэрэбин. Кинилэринэн киэн туттабын, биһиэхэ сырдык, эйэлээх, ыраас олоҕу бэлэхтээбиттэринэн. Ким да умнуллубат туох да умнуллубат.

Сэрии бэтэрээнэ, буойун Кононов Иван Герасимович туhунан билиһиннэриэхпит баҕарабын. Кононов И.Г. 1918 сыллаахха төрөөбүт. Сэриигэ 1941 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр дойдуларыттан 10 буолан барбыттар. Мальтаҕа биир ый байыаннай үөрэххэ үөрэнэн баран ахсынньы ыйга Курскай уобаласка тиийбит. Манна өстөөх самолетун буомбатын, быыстала суох ытыалаhыы ортотугар аатын билбэт өрүhүн биэрэгэр (Днепр салаата буолуо - саллаат ахтыытыгар маннык суруйбут) бөҕөргөтүнэ сытар өстөөҕү атаакалааhыҥҥа кыттыбыт. Иван Герасимович кэлин ахтыытыгар "...Өлүү-сүтүү, хаан-сиин, ыhыы-хаhыы икки атахтаах тулуйбат үлүгэрэ,"- диэн суруйбута. Биир атаакаҕа кини илиитигэр бааhыран, сэрии хонуутуттан туораан, "чэпчэкилэр" 40 килэмиэтир сатыы хааман Белгородка тиийбиттэрэ. Ереван куоракка икки ый эмтэммитэ. Дойдутугар эргиллэн кэлэн атыыhытынан ананан үлэлээбитэ. Ыччаттар комсомольскай тэрилтэ секретарынан талбыттара. Иван Герасимович салалтатынан ыччаттар ичигэс таҥас тигиитигэр, цветной металл хомуйуутугар, колхоз улэтигэр барытыгар көхтөөхтүк үлэлээбиттэрэ. Yлэ үөhүгэр сылдьан 1943 сыллаахха олоҕун доҕорун Гаврильева Дария Григорьевнаны кытта ыал буолбуттара.  Кинилэр алта оҕону төрөтөн-иитэн дьоhун дьон гына улаатыннарбыттара. Иван Герасимович бэйэтин ахтыытыгар "... орто дойдуттан арахсыбыппыт да иhин баараҕай тиит мас буолан үйэлэри уҥуордуохпут - ол биhиги сирдээҕи дьолбут" диэн олохторун салгыыр бары ыччаттарыгар анаан суруйан хаалларбыт. Кононов И.Г. Аҕа Дойду сэриитин 1,2 степеннээх орденнарынан, юбилейнай мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Буойун Кононов И.Г. аата дойдутугар Тылгыныга умнуллубат.

Сэрии бэтэрээнэ, буойун Максимов Иван Иванович туһунан ааҕыҥ. Кини эмиэ мин биир дойдулааҕым буолар.

Иван Иванович Бүлүү оройуонун Тылгыны нэһилиэгэр 1919 сыллаахха, Толоон учаастагар Садыҥҥа төрөөбүтэ. Уруучаан оскуолатыгар үөрэнэн 4 кылааһы бүтэрбитэ. Сэриигэ барыан иннинэ хонуу биригэдьииринэн үлэлии сылдьыбыта, комсомол чилиэнэ. Кини үчүгэй майгылаах, үлэһит киһи. Сэриигэ 1942 сыллаахха бэс ыйын 27 күнүгэр ыҥырыллан барбыта. Иван Иванович туһунан Бүлүү "Память" мемориал кинигэтигэр (200с.стр.81) "Максимов Иван Иванович - родился 1919 г, член ВЛКСМ, образование начальное. Бригадир колхоза им. Чапаева. Призван 27 июня 1942. Вилюйским РКВ. Погиб 12 января 1943г. Похоронен у платформы "Черная Речка" Ленинградской области "- диэн суруллубут. Онон 900 күннээх Ленинград блокадатын улуу кыргыһыытыгар баара-суоҕа 24 сааһыгар сүүһүнэн ааҕыллар саха ньургун уолаттарын кытта сырдык тыынын толук уурбута. Сэрии аас-туор аччык сылларыгар 1941-1942 сыллаахха ийэтэ, күтүөтэ, эдьиийэ өлбүттэрэ. Онон, кырыыстаах сэрии Тылгыны нэһилиэгин биир ыалын имири эспитэ. Биир дойдулаахпыт, Максимов Иван Иванович, Ленинград блокадатын көмүскүү сылдьан, сырдык тыына быстыбытын, биир дойдулаахтара умнубаттар. Кини аата умнуллубат.

Биир дойдулаахпыт, Аҕа дойду улуу сэриитин кыттыылааҕа Васильев Михаил Тихонович туһунан ааҕыҥ. Михаил Тихонович Тииппээн оҕонньор бастакы кэргэниттэн уола. Кини 1919 сыллаахха төрөөбүтэ. Колхозка араас үлэҕэ көхтөөхтүк үлэлиирэ. Сэриигэ 1943 сыллаахха бэс ыйыгар ыҥырыллан 4258 нүөмэрдээх байыаннай чааска сулууспалаабыт. 1944 сыллаахха 1218 госпитальтан эвакуацияламмыт. Сылгы үүрүүтүгэр барбыттар, салгыы Киренскэйгэ мас заготовкатыгар үлэлээбиттэр. Дойдутугар төннөн кэлэн колхоһугар от-мас тиэйиитигэр, ферма тас үлэтигэр, хонуу араас үлэтигэр үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Сэрии кэнниттэн Егорова Анна Николаевнаны кытта ыал буолан, икки оҕону улаатыннаран, сиэн харалтатын дьолун билбиттэрэ. Кыыстара Маруся эдэр сааһыгар ыалдьан өлбүтэ. Харайбыт сиэннэрэ Туяра СГУ саха салаатын бүтэрэн учуутал идэтин ылбыта. Кэргэннэнэн икки оҕолоох ыал. Уоллара Васильев Николай Михайлович олох-дьаһах тэрилтэтин соҕотох солбуллубат тракториһа этэ. Техниканы үчүгэйдик көрөн-истэн, уһун кэмҥэ үлэлэтэринэн уратылаах механизатор диэн билэбит.

Иванова Эльвира, Бүлүү