Кинигэ санаа хоту табылларыгар бэтэрээн кыргыттара СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Дьокуускай куорат классическай гимназиятын алын сүһүөх кылаастарын учуутала Людмила Бурнашева, РФ уонна СӨ доруобуйаҕа харыстабылын туйгуна, медсиэстэрэ Вера Сивцева ахтыылары, хаартыскалары хомуйан, оттон эрэдээктэр быһыытынан СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ Суруналыыстыкаҕа судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата, суруйааччы Евдокия Иринцеева - Огдо үлэлээтилэр. Лаахтаах халыҥ кумааҕылаах, өҥнөөх элбэх хаартыскалаах ахтыы кинигэни чааһынай урбаанньыт Юрий Троев киэргэтэн уонна таҥан, 200 ахсаанынан бэчээттэтэн таһаарда. Дириҥник ыга баттанан оҥоһуллубут үрүҥ көмүс буукубалардаах кинигэ таһын халыҥ хаҕа Новосибирскай куоракка «ДЕАЛ» типография киинигэр оҥоһулунна. Харысхал хаҕар сүрүн дьоруойу худуоһунньук, сценограф Михаил Егоров уруһуйдаата. Үтүө киһи ыччаттарын өбүгэлэрэ 1832 сыллаахха төрөөбүт Гаврил Семенович Иванов  - Хабыыттан саҕалаан төрүччүлэрэ кинигэҕэ киирбитэ ураты миэстэни ылар. «Сахафильм» киинэ хампаанньатын звукорежиссера, РФ кинематографистарын сойууһун чилиэнэ, СӨ култууратын туйгуна, А.Е.Кулаковскай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, сиэнэ Иннокентий Сивцев кинигэ ис хоһоонугар улахан кылаатын оҥордо. Кини 1997 сыллаахха РФ уонна САССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үөрэҕириитин уонна айылҕа харыстабылын туйгуна, самодеятельнай композитор О.П.Иванова - Сидоркевич телевизорга устан хаалларбыт эһэтин бойобуой суолун туһунан матырыйаалын сурукка тиһэн киллэрдэ.

Бэтэрээн туһунан кылгастык

«Кыһыл Сулус», «Аҕа дойду улуу сэриитин I истиэпэннээх» уордьаннар, «Аҕа дойду сэриитигэр Германияны кыайыы иһин», «Аҕа дойду сэриитигэр килбиэнин уонна хорсунун иһин» мэтээллэр кавалердара Николай Иванов Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр 1942 - 1946 сылларга сулууспалаабыта. 1942 сыллаахха Забайкальскай фронт минометнай батальонун курсаана, онтон Сретенскэйдээҕи байыаннай пехотнай училищены бүтэрэн младшай лейтенант буолан,  III Прибалтийскай фроҥҥа 239-с дивизия 843-с стрелковай полкатыгар взвод хамандыырынан анаммыта. Сэрии толоонугар иккитэ бааһырбыта. Взвод хамандыыра, лейтенант Николай Иванов кыайыыны Польша Кутно станциятыгар көрсүбүтэ. Сэрии кэнниттэн Чакыр нэһилиэгэр 1948-1950 сылларга Сэбиэт бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыта.

ДОСААФ оройуоннааҕы кэмитиэтигэр талыллан, Аммаҕа киирэн 1953 сыллаахха диэри үлэлээбитэ. Онтон Чакырга тахсан, 14 сыл сопхуоска тутуу биригээдэтин салайбыта. Чакырга оскуола, маҕаһыын, үүт собуотун туппуттара, уот ситимин тардан, элбэх хотону, ыанньыксыттарга Молуодаҕа эмиэ дьиэлэри туппуттара. 1962 сыллаахха кэргэнэ Нина Еремеевна (Расторгуева) өлбүтүн кэннэ үс оҕотун (улахан кыыс Люда үс саастааҕар, иккис кыыс Вера балтараалааҕар, Коля биэс ыйдааҕар) илдьэ Амма биригээдэтигэр үлэлии киирбитэ. Манна  оҕо саадын, хонтуора, олорор дьиэлэри, сарайдары туппуттара. 1971 сыллаахха ойуур авиациятыгар көһөн десантник баһаарынайынан 17 сыл үлэлээбитэ. Онно эмиэ саҥа хонтуораны, икки кыбартыыралаах дьиэлэри, гаражтары, ыскылааты, пуорт дьиэтин туппуттара. Баһаардары ол кэмҥэ Кахастаҥҥа, Приморьеҕа, Читаҕа тиийэн умулларар түгэннэрэ эмиэ баара. Николай Евсеевич 1997 сыллаахха бочуоттаах сынньалаҥҥа барбыта. Николай Евсеевич оҕолорун соҕотоҕун ииппит, ыччаттарын суолун торумнаспыт сөҕүмэр дьылҕалаах киһи буолар. Ивановтары ааттатар уола Николай Николаевич СӨ авиациятын бэтэрээнэ, Чокуурдаах аэропордун начаалынньыга. Чугас дьоно тапталлаах ытык-мааны киһилэригэр махтанан кини туһунан кинигэни таһаарбыттара үйэлээх өйдөбүнньүк буолар.

Атахтарыгар туруорбут аҕаларын, эһэ­лэрин сүрэхтэрин сылааһыгар бигээн, кэриэһин толорон, учуутал, юрист, медик, тыл үөрэхтээхтэрэ, экэнэмиистэр, менеджердэр, киинэ, туризм эйгэтин идэлэрин ылбыт ыччаттара кининэн киэн тутталлар, олоҕун салгыыллар.

Кинигэ биһирэмэ

Бу бэлиэ күнү улуустааҕы бибилэтиэкэ кыраайы үөрэтэр салаатын бибилэтиэкэрэ Вероника Стручкова салайан ыытта. Улуус баһылыгын солбуйааччы Иннокентий Климентов, Амма улууһун бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Александра Шестакова, Амма нэһилиэгин аатыттан Александр Попов, кинигэ эрэдээктэрэ Евдокия Иринцеева - Огдо, аймахтара РФ  үөрэхтээһинин туйгуна, СӨ оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин бэтэрээнэ, Амма нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Нина Кузьмина, токсиколог бэтэринээр-быраас идэлээх, үлэ бэтэрээнэ Наталья Захарова, СӨ доруобуйаҕа харыстабылын туйгуна, бактериолог быраас Феодосия Захарова, РФ потребкооперациятын туйгуна, Саха сиринээҕи «Холбос» потребсоюз Бочуоттаах үлэһитэ, Амма улууһун, Чапчылҕан нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Николай Ксенофонтов, сиэнэ Иннокентий Сивцев кэрэ киһи туһунан истиҥ иһирэх санааларын тириэртилэр. Дьокуускайдааҕы классическай гимназия 2 кылааһыгар үөрэнэр сиэнэ Миша Бурнашев эһэтин бойобуой олоҕун чинчийбит үлэтин сырдатта. Ивановтар сиэн кийииттэрэ П.А.Ойуунускай аатынан саха академическай драматическай тыйаатырын артыыһа Александра Сивцева суруйааччылар Алампа Сопуруонап, Петр Тобуруокап, Виктор Башарин сэрии туһунан хоһооннорун ааҕан иһитиннэрдэ.

Кинигэ эрэдээктэрэ Евдокия Иринцеева — Огдо матырыйааллары хомуйбут Николай Евсеевич кыргыттара, сиэннэрэ бу үлэҕэ ис сүрэхтэриттэн кыһаллан, үөрүүнэн сөбүлэһэн үлэлээбиттэрин, кини сүбэтин ылынан, кинигэни байытыһа сатаан, бары түмсэн үчүгэй эрэ буоллун диэн санаанан салайтараннар үлэлээннэр мааны кинигэ буолан тахсыбытын бэлиэтээтэ.  Фронтовик оҕолоро бу кинигэни оҥоро сылдьан, ийэлэрин туһунан эмиэ элбэх матырыйаалы хомуйдулар, ол эмиэ туһунан сэһэн буолуоҕа. Бу күн дьон элбэҕи кэпсээбитигэр, аймахтар бэйэлэрин булсуох, түмсүөх буолбуттарыгар бу тэрээһин бэртээхэй төрүөт буолла.

Алтана Артемьева